Morgunblaðið - 26.10.1956, Blaðsíða 1

20 síður
43. árgangur
246. tbl. — Föstudagur 26. október 1956
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Augljósu atriðin
4
i.
SÉRFRÆÐINGUR brezka út-
varpsins bendir á eftirfar-
andi 4 atriði sem „aug-
ljós og sannanleg“ þó Búda-
pestarútvarpið eitt hafi verið
til frásagnar um hlutina:
Þótt stúdentar byrjuðu ó-
eirðirnar, þá slógust aðrir
fljótlega í hópinn, svo innan
fárra stunda voru allar stéttir
þjóðfélagsins með í mótmæla-
aðgerðum gegn kommúnista-
stjórninni.
2Stjórnin gat alls ekki
• treyst ungverska hernum.
í einu tilfelli snerust áhafnir
10 ungverskra skriðdreka er
sigað var á fólkið, á sveif með
því. öryggislögreglan komst
að því og skaut bæði yfirmann
deildarinar og undirmann
hans.
3Óhlýðnin innan ungverska
• hersins og andúð hermann
anna á kommúnistastjórninni
var svo megn, að ekki þýddi
annað en að kalla á Rauða
herinn til aðstoðar. I mörgum
tilfellum voru það deildir úr
ungverska og Rauða hernum
sem börðust.
4Búdapestarútvarpið hefur
• skýrt svo frá að Rauði
herinn hafi „í MJÖG RÍKUM
MÆLI“, aðstoðað við að berja
niður óeirðirnar í Búdapest.
Gerö tryllti tólkið er hann sagði:
//
Rússar eru frelsarar Urtgver]a"
Fólkið trylltist og ungverskir og
rússneskir hermeim snerust með því
Þetta er hinn illræmdi og hataði
Gerö, sem var upphafsmaður
byltingarinnar er hann lýsti
Rússum sem „frelsendum Ung-
verja undan oki nazismans".
330 gegn 140
PARÍS, 25. október: — Hin 8
mánaða gamla stjórn Mollet vann
sigur í atkvæðagreiðslu í franska
þinginu í dag um traust til handa
stjórninni. Var atkvæðagreiðslan
að aflokinni umræðu um Súez-
málið og aðgerðir Frakka í því.
330 greiddu atkvæði með stjórn
inni, en 140 voru á móti.
Spánverjinn Jímenez
hlaut bókmennta-
verðlaunin
Stokkhólmi 25. okt. — Frá NTB og fréttaritara Mbl.
DAG var Spánverjanum Juan Rámon Jímenez veitt Nobels-
verðlaunin í bókmenntum fyrir árið 1956. Hlaut hann verð-
launin fyrir sin Ijóðrænu verk, sem á spánskri tungu eru „tákn
hins háa anda og hreinnar listar", eins og sænska akademían kemst
að orði.
i
★ FRÆGUR VÍÐA
Jímenez er fæddur 1887 í smá-
bænum Moguer 1 Andalúsíu. ■—
Hann hlaut viðurkenningu þegar
1903 er bók hans „Arias Tristes"
kom út. í spönskum kveðskap
hefur hann haft langvarandi áhrif
Og þau áhrif ná lengra en til
landamæra föðurlands hans —
kvæði hans eru lesin og lærð um
allan hinn spönskumælandi heim.
★ UÆRIMEISTARI
Er ritari sænsku akademíunn-
ar, Anders Österling, kynnti Jí-
menez í sænskri útvarpsdagskrá
á þriðjudaginn, sagði hann að
Spánverjinn væri meistari í að
sameina háleita hugsxm og lífs-
viðhorf almúgans.
Sænska akademían tekur það
fram, að henni sé ánægja að því
að sýna spönskum bókmenntum
heiðursvott, og Jímenez sé verð-
ugur launanna, því hann sé lærl-
meistari margra hinna yngri og
meiri andans manna Spánar.
Jímenez er einnig þekktur fyr-
ir ritstörf önnur en ljóðræn.
Hann hefur ritað bók er heitir
„Asninn Platero“, en þar lýsir
hann æskustöðvum sínum, hinni
sólríku Andalúsíu. Sú bók er í
eigu flestra Spánverja, lesin á
Frh. á bls. 19.
rekinn
VÍNARBORG, 25. okt.: — Ung-
verjar hristu í gær af sér óvin-
sælan mann, sem farið hefur með
mikil völd í landinu að undan-
förnu. Form. kommúnistaflokks-
ins Erno Gerö — hægri hönd
erkistalinistans Rakosis — var
rekinn úr stjórn flokksins. í hans
stað kom Janos Kadar, sem var
innanríkisráðherra þar til 1950,
að hann var dæmdur fyrir „Tito-
isma“ í ævilangt fangelsi.
En hann var hreinsaður í fyrra
—• að vísu öllum á óvart, því
menn héldu um tíma að hann
hefði verið tekinn af lífi. En nú
er hann sem sagt kallaður fram.
Hann er fylgismaður Nagys.
Eftir að hann var settur til
valda talaði hann í útvarp. Bað
hann þjóðina að hjálpa til við að
koma á ró í landinu. Þegar það
er orðið, verða teknir upp samn-
ingar við Rússland á jafnréttis-
grundvelli og fundin lausn allra
vandamála, sagði hann.
Nagy fékk orðið þegar er
Kadar hafði lokið máli sínu.
Flutti hann svipaða orðsendingu
og hann lofaði að Rauði herinn,
sem hefði hjálpað til þess að
berja niður uppreisnarmennina,
myndi hverfa heim. Hann gaf
mönnum enn frest til að leggja
niður vopn og fengju þeir þá
uppgjöf saka.
Kadar er vinsæll maður af
verkamönnum og af tilnefningu
hans til valda þykir ljóst að Nagy
standi við loforð sín um aukið
lýðræði.
Hetinn vor
n leiðinni!
//
V/ð höfum
sigrao
Það er nú staðfest, að deild- QTALINLÍKNESKIÐ
ir úr rússneska hernum voru ^ Budapest liggur
á leið til Búdapest löngu áður
en Nagy var kallaður til þess
að gegna forsætisráðherraem-
bætti. Nokkrum stundum eftir
að Nagy tók við embættinu,
var tilkynnt í útvarpinu í
Búdapest, að ríkisstjórnin
hefði fyrir hans tilstilli beðið
um aðstoð hersins!! En nú
eru sagðar til í Lundúnum
sannanir fyrir því að sú á-
kvörðun var tekin eftir síma-
samtali á milli Gerö, sem nú
hefur verið rekinn frá og
Krúsjeffs í Moskvu.
Þykir ljóst að hinn óvinsæli
Gerö hafi notað nafn Nagys
er hann kallaði á rússneskt
herhð til þess að myrða landa
sína sem báðu um frelsi. í
þessu sambandi er litið svo á
að brottrekstur Gerö sé fyrsti
árangur byltingarinnar. Heim
flutningar Rauða hersins verð
ur ef til vill annar árangur
hennar.
mikla í
brotið á
jörðu niðri. Rauðu stjörnurnar,
sem glóðu víðs vegar á húsaturn-
um í Budapcst hafa verið fjar-
lægðar. Allt nem minnir á Ctalln
og á hinn harða kommúnisma
hefur orðið fyrir atlögu fólks,
sem orðið hefur að þola áþján
kommúnismans en brýzt nú í ör-
væntingu til frelsis og hefur lagt
líf sitt í sölurnar fyrir það.
★
Enn heyrast skothvellir víðs
vegar um Budapest, en Rauði
herinn sem var kvaddur .il er
um það bil að buga frelsis-
hyggjandi ungverska alþýðu.
Budapestútvarpið biður fólk
að fara ekki út, því hætta sé
á hverju götuhorni af völdum
skothríðar. Ferðamenn, sem
komu í dag til Austurríkis
segja, að ungversk alþýða
telji sig hafa unnið sigur.
Hvarvetna heyrðúst hróp:
„Við höfum sigrað“ — „við
höfum sigrað“.
★
Ferðamennirnir hafa lýst ýms-
um atburðum í Budapest. Stór-
byggingar standa í björtu báli,
m. a. þjóðminjasafnið. Víða í
borginni er hitinn af eldinum svo
mikill, að slökkvistarf er mjög
erfitt.
Framh á bls. 19
Pólverjar fá fögur loforð
Frjálsar kosningar
og þingið fær völd
A-Þjóhverjar trúa þvi,
hjá
muriL ..vora
að einnig
þeim
KHÖFN, 25. okt. — Austur-
Þjóðverjar tóku fregninni um
stefnubreytingu þá, er varð í Pól-
landi fyrir helgina, með miklum
fögnuðu. Kaupmannahafnarblað-
ið Ekstrabladet, sendi einn af
fréttariturum sínum þegar til A-
Berlínar til þess að kanna við-
brögð A-Þjóðverja við frelsis-
kröfum Pólverja og Ungverja.
Ók fréttaritarinn frá Warne-
múnde til Berlínar — og kvaðst
hann hafa rætt við margt fólk.
Allir lýstu geysihrifningu yfir
því skrefi, er Pólverjar hefðu
stigið í átt til þess að losa sig
undan rússneskum yfirráðum.
Var honum sagt, að Þjóðverjar
um gervallt A-Þýzkaland fögnuðu
fregnum þessum af heilum hug.
Menn segja, að farið sé að „vora“
— og kvað fréttaritarinn
Þjóðverja gefa það ótvírætt í
skyn, að þeir vonuðust einnig
eftir „vori“ — í þeirra landi.
Blað það í A-Þýzkalandi er
fyrst ætlaði að flytja fregnina um
valdatöku Gomulka, var síðdegis-
blaðið „BZ am Abend“ í Austur-
Berlín. Blað þetta komst þó
aldrei fyrir sjónir almennings,
því að kommúnistastjórnin gerði
allt upplagið upptækt. Engu að
síður fljúga fregnirnar um að-
gerðir Pólverja eins og eldur í
sinu um allt landið — og „vor-
hugur" er þar í mönnum.
Lausafregnir herma, að um
helgina hafi flutningur pólskra
kola til A-Þýzkalands stöðvazt,
en kolaforði í landinu mun aðeins
nægja til einnar viku.
Danski fréttaritarinn fékk frétt
þessa þó ekki staðfesta, en hins
vegar mun kolaskortur ekki
slökkva þann neista frelsisþrár,
er tendrazt hefur í hjörtum A-
Þjóðverja
Varsjá, 25. okt. — frá Reuter.
RÓ ER nú komin á í Póllandi
eftir að Gomulka er kominn til
æðstu valda í verkamannaflokkn-
um. Hann hefur talað á útifund-
um við áköf fagnaðarlæti. Bað
hann fólk um að forðast æsing-
ar og sagði að ef það færi að
þeim ráðum, mundi rússneski
herinn hverfa til bækistöðva
sinna. Jafnframt lofaði hann því,
að unnið skyldi að því að fá her-
inn með öllu úr landi. Með þau
Ioforð að baki varð fólkið við
óskum hans, svo að ólgan þar
i Iandi er liðin hjá.
★ ★ ★
Ákveðið var að kosningar i
Póllandi skyldu fram fara 16.
des. n.k, Þeim hefur nú verið
frestað þar til um 20 janúar.
f tilkynningu miðstjórnar
verkamannaflokksins segir að
þessar kosningar eigi að verða
þannig, að kjósandin hafi tæki
færi til þess að velja á milli
Frh. á bls. 19.