Morgunblaðið - 16.04.1957, Side 9

Þriðjudagur 16. apríl 1957
MORGUNBLjíÐIÐ
9
Samskipti íslendinga og Spán-
verja mótast af gagn
kvæmri vináttu
MÁLVERK þau og myndir, sem
nú getur að líta hér í Bogasal
þjóðminjasaínsins, eru ávöxtur
af námi og starfi höfundar
þeirra, Baldurs Edwins listmál-
ara. Málaralistin hefir átt liug
hans allt frá barnæsku, er
hann varð fyrir sterkum áhrif-
um frá föður sínum, er var kunn
ur myndhöggvari, sem leið-
beindi ungum syni sínum fyrsta
áfangann á braut listarinnar.
Síðar stundaði listamaðurinn
»ám í Paris og Vínarborg.
Sl. 3 ár hefir Baldur svo dval-
íð á Spáni suður, lengst af við
nám við listaháskólann í Madr-
id, og einnig hefir hann tekið
þátt í listsýningum syðra. — Á
síðara tímabili dvalartímans á
Spána ferðaðist Baldur um
landið, og festi á léreft ýmsar
þeirra mynda ,sem í dag eru
hér sýndar.
Ræðu þd, er hér fer d eftir, flutti Magnús
Víglundsson ræðismaður Spdnor, við opnun
mdlverkasýningar Baldurs Edwins í bog*a-
sal Þjóðminjasafnsins laugard. 13. apríl
VIÐSKIPTIN VIB SPAN-
VERJA VORU ÍSLENÐINGUM
MIKILVÆG
Er við nú erum stödd við opn
un listsýningar, sem efniviðar
hefir fyrst og fremst verið aflað
til frá Spáni, og undir leiðsögn
spánskra kennara, þykir mér
vel við eiga að rifja nokkuð upp
samskipti íslendinga og Spán-
verja undanfarna tíma.
Þessi samskipti, sem staðið
hafa nær óslitið í þrjá aldar-
fjórðunga, voru að visu lengst
af að mestu verzlunarlegs eðlis.
Þótt segja megi, að saltfiskur
eigi næsta lítið skylt við listir
og menningarmálefni, verður þó
ekki hjá komist að minna á, að
lengst af voru þessar afurði:
Ihöfuð útflutningsverðmæti ís-
lendinga. Á íslandi var því ekki
hcegt að lifa sjálfstæðu menning
arlífi nema vel tækist til einmitt
um fisksöluna.
Fyrir nokkrum árum síðan,
gerði ég yfirlit, byggt á opinber
um heimildum, um þátt Spánar
í utanríkisverzlun fslendmga
um aldarfjórðungs skeið, frá
1911—1935. Leiddu þessar heim
ildir í ljós, að Spánverjar höfðu
á þessu tímabili keypt hvorki
meira né minna en 27,4 af
hundraði af heildarútflutnings-
dáim á hinni göfugu skáldmennt verðmæti íslendinga að meðal-
BPÁNN ER ÓSKALANO
JLISTMÁLARA
Segja má með fullum sanni, að
Cpánn sé óskaland þeim, sem
leita vilja traustrar leiðsagnar
um töfraveröld myndlistarinn-
•r.. Þetta land hefir fóstrað
marga listmálara, er hlotið hafa
óumdeilanlega heimsfrægð, og
hafa þeir verið uppi á ýmsum
tímum. Nægir í þessu sambandi
að nefna nöfn t.d. Velasquez,
Murillo, Ribera og Goya, sem
hver á sinn hátt hafa auðgað og
göfgað list lands síns, og alls
hins menntaða heims.
LJÓÐLIST ÍSLENDINGA —
MVNDLIST SPÁNVERJA
Við íslendingar höfum i rík-
um mæli tekið að erfðum frá
forfeðrum okkar hæfileikann til
að fella hugsanir okkar i stuðla
hins bundna máls. Áhugi og að~
er okkur í blóðið borinn, og sá
sem hvað bezt kunni skil þess-
arra hluta hefir sagt, að annar-
hver fslendingur væri skáld.
Hvort sem sú fullyrðing fær
ataðist, þá er hitt þó víst, að
skáldgyðjan veitti okkur þann
þrótt og þá lífsvon, er öðru fram
ar firrtu sál þjóðarinnar voða,
tali þessi 25 árin. Og Spánverj-
ar höfðu greitt fyrir þessi við-
skipti að 6/7 hlutum með frjáls-
um gjaldeyri er fslendingum
var heimilt að ráðstafa á hvern
þann hátt ,er þeim bezt hentaði.
Um þær mundir, sem þessi
viðskipti hófust, voru íslending
ar einmitt að endurheimta for-
er einangrun og umkomuleysi
oftlega birgðu sólarsýn á liðn-
um öldum.
Og það, sem skáldmenntin
hefir verið okkur íslendingum,
hefir málaralistin einmitt verið
VSpánverjum. Verk genginna
snillinga vísa þar hinn rétta veg.
Það er að vísu ekki nema hinum
fáu gefið, að gera þau verk, er
æ vara í gildi, en mjög margir
Spánverjar iðka málaralist í frí-
stundum sinum. Tæplega þó í
von um, að hljóta teljandi frægð
verka sinna, heldur fyrst og
fremst til að auðga anda sinn
og sættast við tilveruna, á svip-
pðan hátt og landinn þreytir
fang við ferskeytluna sér til hug
arhægðar og aukins þroska. en
elur ekki í brjósti draum um
skáldnafn fyrir.
ræði sinna mála, eftir að hafa
verið háðir erlendu valdi í nær
hálfa sjöundu öld. Til þess að
þjóðin gæti haldið pólitisku
sjálfstæði, þurfti hún óhjá-
kvæmilega að vera efnahagslega
sjálfbjarga, og þar var hagstæð
jrtanm'kisverzlun einmitt und-
irstaðan.
Þetta aldarfjórðungsskeið er
ég nú vitnaði til, varð eitt mesta
og merkasta framkvæmdatima-
bil á ævi íslenzku þjóðaiinnar.
Þá var lögð traust undirstaða
þeirra gæða, er við nú njótum.
Hafskipastól var hrundið á flot,
ræktun sveitanna undirbúin og
hafin, flota nýtízku fiskiskipa
stefnt á miðin, lagður grundvöll
ur að nútíma íslenzkum iðnaði
og verzlun tekin upp við marg-
ar þjóðir. Skólar voru reistir,
og vísindi og listir öðluðust auk
in áhrif á líf og menningu þjóð-
arinnar.
Það má því ljóst vera, að við-
skipti íslendinga við Spánveija,
en þau byggjast á hefðbundinni
vináttu milli þjóðanna, hafa
reynst okkur hagkvæm og heiila
rík.
MENNINGARSAMBANDEÐ
HEFIR STYRKZT
Á síðari tímum hafa marg-
háttuð samskipti menningarlegs
eðiis milli Spánverja og Islend-
inga aukizt mjög. Lengi vel var
að vísu þekking íslendinga á
spanskri tungu af skornum
skammti, en þáttaskil verða í
þessum efnum árið 1931, er ut
kom á íslenzku kennslubók í
spönsku, er hinn lærði málfræð
ingur Þórhallur magister Þor -
gilsson tók saman. Og árið 1944
kom svo út spönsk málfræði
handa framhaldsskólum, einnig
eftir Þórhall, hið merkasta mál-
fræðirit. Á þessum árum nutu
292 íslendingar kennslu hans í
'hndirstöðuatriíðum spanskrar
tungu (casterlano), og einnig
kenndi Þórhallur Þorgilsson
spönsku og spanskar bókmennt-
ir við Háskóla íslands árin 1941
og 1942. Þá skal þess og getið,
að frá hendi sama höfundar er
innan tíðar væntanlegt spansk-
íslenzkt orðasafn, sem verður um
900 bls. að stærð, en auk þess
hefir hann í smíðum kennslu-
bók í íslenzku fyrir Spánverja
og verður sú bók með leskcfl-
um og orðasafni. Mun þessi bók
auðvelda Spánverjum mjög
nám í íslenzku og norrænum
fræðum.
Bein kynni íslendinga af
Spáni og Spánverjum hafa auk-
izt mjög hin síðari árin. Þannig
hafa síðan árið 1949, svo mér sé
um kunnugt, alls 1168 íslend-
ingar tekizt á hendur ferð til
Spánar.
Moðal þessara ferðamanna
eru allmargir námsmenn, er um
lengri eða skemmri tíma hafa
stundað nám við spánska há-
skóla og aðrar menntastofnanir.
Hefir háskólinn í Barcelona,
einkum verið sóttur af íslenzk-
um námsmönnum, en þessi á-
gæti háskóli hefir með höndum
sérstaka kennslustarfsemi fyrir
jútlendinga. Veitir prófessor
Ramón Carnicer þessari starfs-
deild háskólans forstöðu, og
munu æði margir íslenzkir
námsmenn, er þar hafa dvalið,
geta vitnað um margháttaða fyr
irgreiðslu prófessorsins, og mik
inn áhuga fyrir, að sem beztur
árangur mætti nást.
Þá er þess að geta, og með
þakklæti, að íslenzka ríkis-
stjórnin hefir síðustu sex árin
veitt Spáni styrk til náms við
norrænudeild Háskóla íslands.
Hafa þrír spanskir stúdentar
notið þessa styrks undanfarin
ár.
Spanska stjórnin hefir einnig
hin síðari árin veitt íslandi
styrk til náms við spanska há-
skóla. Hafa íslenzku stúdentarn
ir stundað námið við háskólann
í Madrid, hið glæsilega mennta
setur höfuðborgarinnar, og lagt
stund á spanska tungu og bók-
menntir.
Þá hefir einnig komið til mála
að ísland og Spánn skiptist á
sendikennurum, þótt þau mál
hafi ekki ennþá hlotið endan-
Málverk eftir Baldur Edwins
lega afreiðslu. Myndi slík ráð-
stöfun enn styrkja mjög menn-
ingarsamband þessarra fjarlægu
vinaþjóða.
„RÓMANÍA“ — FÉLAG TIL
EFLINGAR RÓMÖNSKUM
MENNINGARÁHRIFUM
Fyrir nokkrum árum stofn-
uðu ýmsir áhugamenn um auk-
in áhrif rómanskrar menningar
á fslandi, til félagsskapar þess-
um málum til trausts og halds.
Hlaut félag þetta hi ðtáknræna
qafn „Rómania". Félagið hefir
til þessa fremur lítið látið á sér
bera, en nú er í ráði að taka til
þar sem fyrr var frá horfið á
hausti komanda, og freista þess,
að ljá þessu félagi styrk til
starfa í samræmi við tilgang
sinn. Hyggur félagið gott til
samstarfs við námsmenn og
aðra íslendinga, er á Spáni hafa
dvalið undanfarin ár, svo og vill
„Romania" bjóða velkomna til
samstarfs þá spanska mennta-
menn ,er hér á landi dvelja á
hverjum tíma.
AUKIN ÁHRIF SPÁNSKRAR
MYNDLISTAR ÆSKILEG
Ég veit, að Baldri Edwins er
í dag þakklæti í huga til margra,
er hafa greitt götu hans til þess
áfanga, er hann nú hefur náð.
Ég vona samt, að ég geri engum
þessara aðila rangt til, þótt ég
minnist nú með sérsfbku þakk-
læti góðviljaðs skilnings Mennta-
málaráðs, er veitti listamannin-
um námsstyrk, svo og Birgis
Thorlacius, ráðuneytisstjóra, sem
mér er kunnugt um, að hefur lát-
ið Baldri í té margháttaðaa
stuðning og uppörvun. En síðast,
en ekki sízt, ber að þakka þjóð-
minjaverði, dr. Kristjáni Eldjárn,
er léð hefur sýningunni sama-
stað í þessum glæsilegu salar-
kynnum.
Ég vil láta þess getið sérstak-
lega, að auk Baldurs, hafa tveir
íslenzkir listmálarar, þeir Gunn-
laugur Blöndal og Sveinn Þór-
arinsson dvalið á Spáni um tíma
undanfarin ár, og Gunnlaugur
Blöndal er einmitt staddur þar
syðra um þessar mundir. Vona
ég að áhrifa af Spánardvölinni
muni að. einhverju gæta í verk-
um þessara ágætu listamanna er
stundir líða.
Á Spáni eru, sem kunnugt er,
mörg ágæt málverkasöfn. Þeirra
á meðal er Prado-safnið í Madrid,
eitt allra frægasta og fegursta
málverkasafn veraldar.
Fyrir nokkrum árum dvaldi ég
um tíma í Madrid, og var aðsetur
mitt þar í borg svo í sveit sett,
að þaðan blasti inngangur Prado-
safsnins við augum. Frá morgni
til kvölds, helga daga sem virka,
mátti sjá óslitinn straum heima-
manna og gesta frá mörgum þjóð-
löndum taka stefnu til hins mikla
listasafns, til að njóta þeirrar
listar, sem varðveitt er í hinum
víðu salarkynnum þess. Meðan
þessi straumur rofnar ekki, mun
kynslóð okkar varðveita heil-
brigt skyn á gildi hinnar göfugu
listar lita og pensils.
Góðir áheyrendur: Ég leyfi
mér að bjóða yður velkomin tH.
þessarar málverkasýningar, sem
nú er opnuð.
Akrarses! iíefEavík!
Húseign á Akranesi til sölu. Skipti á húseign í
Keflavík æskileg. — Uppl. í síma 826, Keflavík.
2jo herbergjo herroíbúð
til sölu að Blönduhlíð 2.
Til sýnis frá hádegi í dag og á morgun.
Upplýsingar gefur Jón Eyjólfsson í síma 6086.
Bifreiðaskýli ú melnnum
fyrir tólf bifreiðir (timburgrind,
klædd bárujárni) er til sölu til brott-
flutnings. — Allar uppl. í síma 82885.