Morgunblaðið - 26.05.1957, Blaðsíða 6

8
MORcrnvnr aðið
Surmudagur 28. maf 195T
/ fáum orðum sagt: J
l
ALLRA VEÐRA VON!
ÞAB er mikill viðburður í lífí
ungs höfundar þegar fyrsta
bókin kemur út eftir hann. Þá
hefst ævintýrið um drauminn,
sem enginn veit, hvort verður að
veruleika.
Jóhannes Helgi, ungur Reyk-
víkingur, sendir frá sér fyrstu
bók sína um þessar mundir, á-
gæta bók, sem heitir ALLRA
VEÐRA VON — og eru í henni
sex sögur. Eftir lestur þeirra á
maður bágt með að trúa öðru
en draumurinn verði að veru-
leika. En Jóhannes á vafalaust
eftir að tæma marga beiska
kaleika í forsælunni, þar sem
ung skáld eiga einna helzt at-
hvarf — og það er þeim vafa-
laust hollt að vissu marki, þó að
við óskum þess öll, að ungir höf-
undar njóti góðra starfsskilyrða.
I forsælunni eru skuggarnir oft
grænir, grænni en annars staðar.
Skuggarnir geta jafnvel verið
grænir í kirkjugarðinum við
leiðið hans Nikolja og grænn er sá
ölduveggur sem rís eins og seig
fljótandi gler undan skutnum á
henni Bryndísi, þar sem maður
stendur og horfir á þéttriðna
möskva, skálkaðar lúgur og hlust
ar á súrrið í trossunni. — Þar
lærði Jóhannes Helgi að hlusta
vel.
Hvernig hagar maður sér í
blaðaviðtali?
Þeir sem reykja byrja venju-
lega á að fá sér sígarettu, Jó-
hannes.
Og svo?
Þú segir frá því i formála bók-
ar þinnar, Jóhannes, þegar þú
tvítugur að aldri hugðist segja
skilið við skáldskapinn, sem þú
kallar (Jfikt þetta“ og barst á bál
úti í Órfirisey skáldskap þinn
frá æskuárunum, og frásögn þín
er menguð sjálfsháði. Var Örfiris
ey kannski draumaland þitt frá
bernskuárunum, eins og svo
margra Vesturbæinga, . svona
hálfhelgur staður?
Nei. Það var styttra þangað,
heldur en á öskuhaugana.
Mér fannst nú örla dálítið á
rómantík bak við hæðnina í for-
málanum. Brennunni hefur nú
fylgt nokkur söknuður. Var það
ekki?
Síður en svo. Ég man ekki bet-
ui en það væri fögnuður í hverri
taug þegar ég sprangaði vestur
Grandann — heim, laus og lið-
ugur.
Með töskuna þó?
Já, — tóma.
Og enginn söknuður, svona I
aðra röndina.
Kannski það. Þú ert sannar-
lega iðinn við kolann. Og þú átt
reyndar kollgátuna. Örfirisey var
ævintýraland okkar pottorm-
anna í Vesturbænum, þarna börð
umst við með bronsuðum tré-
sverðum daginn út og daginn inn,
þetta var paradís af skít, grjóti
og grasi og enginn til að segja:
má ekki! og ekki heldur: burt af
túninu mínu! Þessa eyju áttum
við saman guð og strákamir. Og
þó — það kom fyrir að helgi eyj-
arinnar var spjölluð um stund-
arsakir. Þá mátti sjá á Granda-
garði för gustmikilla fótvissra
mæðra á leið út í eyju að sækja
sína óþekktarorma, sem höfðu
þá skrópað í skólanum eða svik-
izt um sendiferð. Urðu þá stund-
um sviptingar á eyjunni; mörg
þungstíg konan endurheimti þá
um stund sitt æskufjör þarna á
grundunum — og margur her-
tygjaður sveinninn laut þar í
gras fyrir sinni móður.
Eitt af því sem þú brenndir
þarna á eyjunni var skáldsaga um
eilífðarmálin. Var þér þetta hug-
leikið á þessum árum?
Miklu fyrr. Það byrjaði á sjö-
unda aldursári, skal ég segja þér.
Þó verður að fyrirgefa að ég
skuli segja: skal ég segja þér, en
— Rabbað v/ð Jóharmes Helga —
Paradís at skít, grasi og grjóti í Örfirisev
- Stóru hundarnir skáldanna - Prússneskt
herpúður - Djásnin í lóninu - Mceður fylkja
liði á Cranda - Stór og sterkur hlynur -
þetta eru sennilega áhrif frá
Steini Steinarri. En við áttum
heima þarna skammt frá kirkju-
garðinum og stússið við grafirn-
ar leiddi auðvitað af sér regn af
spurningum og móðir mín upp-
lýsti mig náttúrlega um það, mér
til huggunar, að eftir dauða lík-
amans færi andinn til himna.
Þetta fannst mér svo veigamikið
atriði, að á því dyggðu ekkert
minna en fullar sönnur. Ég vildi
sjá þetta andatílug með eigin
augum og slóst nú í hverja jarð-
arför sem um Vesturbæinn fór,
varð eins konar stefnuvottur
þarna í garðinum um tíma — og
alltaf í hópi nánustu ættingja, og
ég taldi ekki eftir mér að bíða
undursins eftir að allir voru farn-
ir, hímdi þarna kannski í belj-
andi rigningu, smápatti í svartri
alltof síðri regnkápu.
Hvernig gekk? Sástu þá klífa
himnastigann?
Ja — það munaði mjóu.
Hvernig mjóu?
Þannig mjóu, að ég varð næst-
um andi sjálfur. Ég fékk sem sé
lungnabólgu upp úr einni vakt-
inni. Síðan hef ég ekki gefið mik-
ið fyrir skoðanir Þórbergs á ei-
lífðarmálunum.
Þú hefur samt ekki unað þess-
um mólalokum, sé ég á bókinni,
en hefur nú gefizt upp á að bíða.
Þú galdrar þetta allt fram sjálf-
ur gegnum himnahliðin til jarð-
arinnar í Hliði himinsins; drott-
in, herskaranna og Gabriel og
þú sviðsetur ævintýri á tunglinu.
Það var ekki um annað að
gera.
Þú hefur stundað nokkuð sjó.
Heldurðu ekki að sjómennskan
sé hollur skóli ungum mönnum?
Jú, ég held það fari ekki milli
mála. Nokkuð harður skóli, en
skóli, sem þroskar ýmsu beztu
þættina í eSlisfari manna, félags-
þroska, ósérplægni og æðruleysi.
Það síðast nefnda ætti að geta
komið mönnum í góðar þarfir nU
á tímum þegar himnaborgirnar
Jóhaunes Helgi: — „Oft ræður heppni hvern feng menn bera á land**
eru að hrynja, ævintýrið verður kostlegt um dagana, sem gaman fara að búa til bombur. Við kom-
að blekkingu og jörðin meira og
minna að pólitísku hrúgaldi.
Mér datt sízt í hug þegar ég fór
til sjós, að þar myndu leynast
yrkisefni sem ég félli fyrir. En
þetta ysmikla stríðandi líf tók
brátt að sækja á mig og krefj-
ast forms og úrvinnslu. Hitt þótt-
ist ég líka sjá að líf sjómanna
hefði ekki verið nýtt sem skyldi
í bókmenntum okkar, og það
litla af því tagi sem til var
meira og minna gallað, of mikil
áherzla á ytra borð, óheflað orð-
bragð og þess háttar, og það ýkt
úr hófi, en lítt skyggnzt bak við
skelina.
Hefurðu lifað nokkuð stór-
væri að rifja upp?
Ég held ekki — og þó. Það
kviknaði einu sinni hjá mér í
fimm kílóum af prússnesku her-
púðri, en ég held það sé ástæðu-
laust að rifja það upp í öðrum
sóknum, enda brann ekki húsið;
sumum hefur tekizt það.
Láttu það flakka. Það er alltaf
gaman að strákasögum, sérstak-
lega úr Vesturbænum.
Ég hafði nú ekki hugsað mér
að segja ævisögu mína hérna.
Ég geymi hana til betri tíma—en
þetta má flakka eins og hvað
annað, mín vegna.
Þetta var þegar bardagarnir
stóðu sem hæst — og nú átti að
shrifar úr
daglega lifinu
Idag er mesti íþróttaviðburður
ársins. Leikarar og blaða-
menn keppa í knattspyrnu og
mörgum öðrum íþróttagreinum
svo sem lyftingum, reiptogi poka-
hlaupi og boðhlaupi.
Skrúðganga Hróa hattar
FJÖLMARGT annað verður til
skemmtunar í dag á íþrótta-
vellinum, en hátíðahöldin hefjast
á ákaflega áhrifaríkan hátt. Blás-
ið verður í básúnur við Þjóðleik-
húsið, og þaðan heldur mikil
skrúðganga þátttakendanna upp
á íþróttavöll. Eru blaðamenn og
leikarar í göngunni klæddir hin-
um kátlegustu búningum, gamlir
fréttahaukar ganga þar græn-
klæddir með fjaðrahatt á höfði í
Hróa hattar búningum með veiði-
horn á öxl svo fránir að óþekkjan
legir eru.
Við sem í daglegu lífi sitjum
hlekkjaðir við ntvélina og hömr-
um á hana myrkranna á milli
köstum allt í einu alvörubelgnum
og birtumst á götum höfuðborg-
arinnar klæddir ljómandi brynj-
um og herklæðum rómverskra
kappa og stirnir á hjálminn með
fjaðurskúfum (ef sólin skín).
Eins og gefur að skilja er þetta
mikil stund í lífi bíaðamanna,
miklu stærri en í lífi leikaranna
því þeir eru þessum hamskiptum
vanir, enda koma leikarar alltaf
til dyranna öðru vísi en þeir eru
kiæddir eins og alkunna er. Og
uppi á Iþróttavelli má búast við
miklum tíðindum.
Þar mætast
steinn og tinna.
FRÁ ómunatíð hafa leikarar og
blaðamenn eldað grátt silfur.
Einn aðalþátturinn í starfi blaða-
mannanna er að skrifa um leik-
arana og list þeirra á sviðinu,
og þótt sárt sé frá að segja þá
verða þau skrif oft á tíðum hálf-
gerður óhróður. Oftast er það að
maklegu, en löngu er það líka
vitað, að leikarar bera lítt skyn-
bragð á sannleik þess enda kunna
þeir ekki að taka neinni gagn-
rýni nema góðri. Leikurum er
aftur á móti meinað að svara
í sömu mynt, þeir ráða ekki yfir
tækjunum til þess. Því má búast
við, að er þeir fá slíkt óviðjafnan
legt tækifæri upp í hendurnar
til að jafna um blaðamenn, þá
láti þeir sér það ekki úr greipum
ganga. Má sem dæmi um ódrep-
andi sóknarhug leikara nefna
það, að þeir munu hafa þverneit1
að að leika knattspyrnu, nema
knötturinn bæri nafnið Sigurður
(sumir segja Grímsson), og
myndu sálfræðingar vafalaust
segja að þar ráði dulin áragömul
vanmetakennd. Af öllu þessu má
búast við hinum harðasta leik í
knattspyrnunni sem það eitt forð-
ar vafalaust frá því að verða að
harmleik ( leikaramál) að hinn
víðkunni sæmdarmaður Guð-
mundur Jónson söngvari og KR-
ingur er manna mestur að líkams
burðum á leikvellinum.
Að geta og geta ekki
EN svo að öllu gamni sé sleppt
þá er það víst að margir
munu hafa af þvi góða skemmtun
að sjá Don Camilló sjálfan kom-
inn á knattspyrnuskóna og spara
hvergi brýningarnar (Val Gísla-
son) eða skólakennarann úr
Browning þýðingurini (Þorstein
Ö. Stephensen) ólíkt hvatlegri
og fjörlegri en a sviðinu, þeysast
fram í vöminni. Það er alltaf
viss ánægja í því fólgin að sjá
menn gera það, sem þeir hafa
aldrei gert áður eða þá fyrir óra-
löngu síðan, og allir vita raunar,
að þeir geta alls ekki gert!
Og það er einmitt þess vegna,
sem það er næsta óhugsándi að
spá nokkru um það hvor þeirra
Karls ísfelds eða Haralds
Björnssonar muni bera sigur af
hólmi í lyftingunum því í þeim
þarf hvorki vit eða glæsileik til
þess að skara fram úr eins og
alkunna er.
Lifi glensið!
ÞAÐ er ekki oft, sem við sjáum
þjóðkunna menn, og suma
meira að segja aldraða og alvöru-
gefna „sprella", eins og það var
einu sinni kallað, á almanriafæri
hér á landi. Til þess er húmorinn
allt of naglfastur hér og náunga-
hræðsla allt of mikil — í landi
fámennis og kuldalegs umtals,
þar sem fæstir menn eru glaðir
nema í kunningjahópi. Þess
vegna er ég þeirrar skoðunar að
atburður sem þessi, er gerist á
íþróttavellinum í dag, og miðað-
ur er raunverulega við það hver
geti mestar „kunstirnar" gert sé
hollur og umhugsunarverður.
Hann getur ef til vill átt ein-
hvern þátt í því að koma galsan-
um upp í mannskapnum og undir
strikað það, að eitt það versta,
sem fyrir nokkurn mann getur
komið er að taka sjálfan sig eða
tilveruna allt of hátíðlega.
umst yfir formúlu um tilbúning
prússnesks fallbyssupúðurs úr
fyrri heimsstyrjöld, og þetta var
orðinn heljarmikil hrúga á
geymslugólfinu og svo önnur
agnarsmá skammt frá til að
prófa gæðin, tréloft fyrir ofan,
sem sé ákjósanlegustu skilyrði
til að kveikja í húsinu. Svo var
prófað. Þær sprungu samtímis
hrúgurnar, ég skildi ekki hvers
vegna þá, en ég skil það þeim
mun betur núna. í þessum eld-
stólpa sá ég þá fallegustu liti,
sem ég hef séð um dagana, en
eiturgufan. sem frá honum lagði
var ekki að sama skapi dýrleg.
Við komumst út við illan leik, en
eitthvert hugboð hlýt ég að hafa
haft um að húsið kynni kannski
að brenna, því að ég bjargaði öll-
um vopnunum á flóttanum. Þann
ig klyfjaður rak maður svo haus
inn inn um forstofuhurðina og
tilkynnti sinni móður, að nú ætti
hún líf sitt undir fótum sínum,
því að það væri kviknað í hús-
inu með óskiljanlegum hætti.
Upp á efri hæðina, þar sem ó-
skyldir bjuggu, lét maður sér
nægja að kalla: eldur! Hann var
slökktur. Maður hélt sig stund-
um vera sniðugan í þá daga, en
það fór lítið fyrir sniðugheitun-
um þegar yfirheyrslurnar byrj-
uðu. Þá voru það aðrir sem voru
sniðugir.
Og svo hefur faðirinn komiS
með pískinn?
Nei, hann var svo lánsamur a8
vera sjómaður. Það kom sér vel
fyrir báða. Það voru margar
mæður þarna í kring sjómanns-
konur og báru einar krosa upp.
eldisins, og móðir mín bar sinn
með þeirri rósemi hjartans ,sem
ég má lengi muna. Og mæður
aðhyllast yfirleitt ekki kenning-
una um ágæti barsmíðarinnar,
enda gætu þær þá varla sinnt bú.
verkum að neinu ráði, sumar
hverjar, og sök munum við
strákarnir eiga á mörgu gráu
hári á höfði okkar mæðra, Sum-
a>r mæður hundsa allar kenni.
setningar í uppeldisfræðum, en
eiga eðliðávísun í þeim efnum,
sem er öllum fræðikenningum
ofar, og hefta ekki athafnafrelsi
barna sinna nema brýna nauð-
syn beri til. Slíkar mæður eru
inikið lán hverju barni.
Annars gæti ég trúað að hug-
myndir mínar um uppeldi séu
svo hrollvekjandi sumu fólki, að
ekki sé rétt að fara lengra út i
það.
Já, það var víst margt brallai
og er brallað enn í bænum okk.
ar, vestanmegin og austan. Og
nú þessi spurning, JóhanneM
Framh. á bls. 14