Morgunblaðið - 26.05.1957, Blaðsíða 11

Sunnudagur 2<5. maí 1957
MORGU'NBLAÐIÐ
Tí
Reykjavíkurbréf:
Laugardagur 25. maí
Heimkoma f orseta íslands - Lengsta |)ing í þjóðarsögunni - Skattur á bló eða brennivín - Gengis-
lækkun - Greiðsla fyrir bankastjórastöður - Hvers vegna telja upp? - Eysteinn vill láta tala um
annað - Þekking undirstaða lækningar - Óróinn í efnabagslífinu - Sjálfstæðisbankastjórarnir -
Heimkoma Tveir tígnlkóngar Alþýðuflokksins - Játning Þórarins.
forseta íslands
FORSETI ÍSLANDS og frú hans
komu heim úr utanför sinni
s.l. þriðj udagskvöld. íslendingar
bjóða þjóðhöfðingja sinn vel-
kominn heim og vona að hvíld-
in erlendis hafi orðið að tilætl-
uðum notum og óska þeim hjón-
um velfarnaðar í framtíðinni.
Stjórnarblöðin birta mynd af
því, er forsætisráðherrann veitti
forseta móttöku á flugvellinum.
Koma forsætisráðherrans þangað
var í samræmi við kurteisisreglur
en spurningin er, hvort forsætis-
ráðherrann hefur notað þetta
tækifæri til að segja forsetanum
frá árásunum, er á hann voru
gerðar meðan hann var fjarstadd
ur. Ef forsætisráðherra hefur
ekki gert það nú þegar, mun
hann eflaust nota til þess hið
fyrsta tækifæri. Má um það
segja, að hæg séu heimatökin,
því að það var einmitt málgagn
stærsta stjórnarflokksins, Þjóð-
viljinn, sem hvað eftir annað
réðist að forseta íslands með
persónulegu níði, á meðan hann
var víðs fjarri. Hvorki Alþýðu
blaðið né Tíminn hafa hreyft
einu orði til varnar forseta og
ekkert hefur heyrzt frá sjálfri
ríkisstjórninni. Jafnvel þó að
einhver hluti hennar og þar með
íorsætisráðherrann kunni að
vera sammála Þjóðviljanum og
gagnstæðrar skoðunar við for-
seta og meginhluta þjóðarinnar,
þá var formið, sem ádeilan var
borin fram í með öllu ósæmileg,
svo að ærukær ríkisstjórn hefði
ekki látið óátalið fram hjá sér
fara.
Lengsta þing í
þjóðarsögunni
SETA Alþingis að þessu sinni er
nú orðin lengri en nokkru sinni
áður í sögu íslands. Eina þingið,
sem áhöld eru um, en stóð þó
skemur, var þingið sem háð var
1946—’47. Þá stóð svo á, að ríkis-
stjórnin hafði sagt af sér. Marg-
ir mánuðir fóru þá í stjórnar-
myndun, fyrst voru tilraunir til
vinstri-stjórnar, síðan var reynd
endurreisn nýsköpunarstjórnar-
innar og loks var mynduð fyrsta
stjórn Alþýðuflokksins á íslandi,
stjórn Stefáns Jóhanns Stefáns-
sonar. Sú stjórnarmyndun tókst
snemma í febrúar 1947. Þurfti
stjórnin síðan að eðlilegum hætti
nokkurn tíma til að undirbúa
meginmál sín og tafði það þing-
störfin. i
Nú horfir allt öðru vísi við.
Ríkisstjórnin hafði verið mynd-
u» 2% mánuði áður en Alþingi
kom saman. Ef allt hefði verið
með skaplegum hætti, mundu
helztu stjórnarfrumvörp því hafa
verið til, strax og þingið kom
saman. Því fór fjarri að svo væri.
Skattur á bíó eða
brennivín
FLEST málanna sem stjórnin
hefur lagt fyrir þingið hafa
raunar verið undirbúin af fyrr-
verandi ríkisstjórn eða að fyrir-
lagi hennar. Núverandi stjórn
hefur aðeins lagzt á málin, tafið
þau og spillt áður en hún lagði
þau fyrir Alþingi. Svo er t. d. um
menningarfrv. þau, er stjórnar-
liðið gumar svo mjög af. Þar hef-
ur Gylfi Þ. Gíslason stórlega
spillt því, sem áður var stofnað
til. Hann vill fremur láta skatta
bíómiða í þessu skyni en brenni-
vinið. Hann vill níðast á hollustu
og ódýrustu skemmtun almenn-
ings en hlífa þeirri verstu og
óhollustu.
Þau mál, sem stjórnin sjálf
hefur undirbúið að öllu, eru fá,
enn færri þeirra eru til góðs og
öll einstaklega flausturslega sam-
in.
Gengislækkun
EFTIR MIÐJA síðustu viku
spratt sá orðrómur upp víðs veg-
ar um landið í herbúðum stjórn-
arliða, einkum Framsóknar-
manna, að gengislækkun væri
ákveðin fyrir haustið. Bjarni
Benediktsson gat þess á Alþingi,
að sumir stjórnarliðar hefðu
skotið þessu að vinum sínum til
þess að þeir gætu gert „viðeig-
andi ráðstafanir“.
Þurfti og ekki lengi að bíða
að fá tryggingu fyrir banka-! við kommúnista í þeirri trú, að
stjórastöðunum. Óneitanlega er | þeir mundu tryggja vinnufrið.
það sennileg skýring. Hermanni
Jónassyni er að vísu það eitt
endurgjald nóg að fá að sitja í
forsætisráðherrastólnum. En Ey-
steinn Jónsson er málefnalegri.
Tíminn sagði frá því strax 20.
marz s.l. að afstöðnum miðstjórn-
arfundi Framsóknar, að á fund-
inum hefðu orðið deilur um efna-
hagsráðstafanir ríkisstj órnarinn-
ar. Orðrétt sagði blaðið svo:
„Þær skoðanir komu fram að
heppilegra myndi hafa verið að
gera róttækari og óflóknari ráð-
Bragi Sigurjónsson
Gunnlaugur Þórðarson
Bragi Sigurjónsson heldur þingsæti því, sem dr. Gunnlaugur Þórff-
arson á rétt til. Ekki hefur samt fengizt upplýst, aff dr. Gunnlaugur
hafi mælzt undan þingsetu eða hafi lögleg forföll. Báffir hafa þessir
vara-uppbótarmenn haft í frammi uppsteit viff flokksstjórn sína,
Bragi í orffum en Gunnlaugur í verki. Virffist meira mark hafa
veriff tekiff á því og hann þess vegna sviptur þingsetu!
þess, að orðrómurinn fengi stað-
festingu.
Fimmtudaginn 16. maí hafði
Alþýðublaðið eftir varaþing-
manni Alþýðuflokksins, Braga
Sigurjónssyni:
„Ræðumaður kvaðst ekki draga
fjöður yfir það, áð hinn vinstri
kjósandi hefði á ýmsan hátt orð-
ið fyrir nokkrum vonbrigðum
með ríkisstjórnina.
Efnahagsaðgerðirnar í vetur
væru að hans dómi bráðabirgða-
úrræði en engin frambúðar-
lausn.--------“
Sunnudaginn 19. maí sagði svo
Tíminn:
„Ef til vill geta þeir (þ. e.
Sjálfstæðismenn) áorkað því að
viðreisnarráðstafanir sem gerðar
voru um áramótin, missi að ein-
hverju leyti marks og frekari
aðgerða verði því þörf. Þær
verða þá því auðveldari og skilj-
anlegri sem íhaldið lætur ver“.
Daginn eftir lýsti Aki Jakobs-
son, einn stjórnarliðinn, því yfir
á Alþingi, að allir sæju, að geng-
islækkun væri óhjákvæmileg,
„sérstaklega eftir aðgerðir Al-
þingis í efnahagsmálunum í vet-
ur.“
Yfirlýsingu Áka var að vísu
tekið með formlegum mótmæl-
um af Emil Jónssyni, formanni
Alþýðuflokksins, og öðrum for-
ystumönnum stjórnarliðsins, en
engum sem heyrði ummæli
þeirra, gat dulizt, að þau voru
innantóm og staðfestu raunar
það, sem þeir vildu neita.
Greiðsla fyrir
bankastjórastöður
JAFNSKJÓTT og gengislækkun-
arorðrómurinn fór að berast út,
fullyrtu þeir, sem kunnugastir
voru í stjórnarherbúðunum, að
kommúnistar hefðu lofað stuðn-
ingi við gengisfellingu gegn því
stafanir í efnahagsmálunum um
seinustu áramót“.
Nú lætur Tíminn svo, að rót-
tækari ráðstafana sé þörf vegna
skemmdarstarfsemi Sjálfstæðis-
manna. Frásögn blaðsins sjálfs
frá 20. marz um skoðanir mið-
stjórnarmanna Framsóknar, sann
ar að þessar ásakanir eru born-
ar fram gegn betri vitund. Mikill
hluti Framsóknarmanna taldi
ráðstafanirnar strax í upphafi
ekki nógu róttækar og því ófull-
nægjandi. Bragi Sigurjónsson
staðfesti þann vitnisburð með
ummælum sínum. Áki Jakobsson
tók af allan vafa um samhengi
atburðanna, er hann benti á, að
gengislækkun væri óhjákvæmi-
leg einmitt vegna ráðstafana
ríkisstjórnarinnar í jólagjafar-
ákvæðunum alræmdu.
Hvers vegna telja upp?
ÖNGÞVEITI það, sem Framsókn-
arflokkurinn er kominn í, og al-
ger rökþrot lýsa sér vel í um-
mælum Eysteins Jónssonar, er
Tíminn hefur eftir honum 21.
maí s.l.:
„En hvers vegna er Sjálfstæð-
isflokkurinn að telja upp þessa
og fleiri kauphækkanir? spurði
f j ármálar áðherra“.
Þetta prentar Tíminn með
stækkuðu letri eftir Eysteini
Jónssyni. Svo er þá komið, að
fjármálaráðherrann býsnast yfir
því á Alþingi og mælist undan,
að staðreyndir efnahagslífsins
séu taldar fram. í umræðunum
á Alþingi reyndi Eysteinn Jóns-
son að vísu að hafa undanbrögð,
en hann staðfesti í einu og öllu
frásagnir Sjálfstæðismanna af
kauphækkunum að undanförnu.
Einmitt þess vegna finnur hann
til þess, að hver frásögn er sem
svipuhögg á hann sjálfan og aðra,
sem létu ginnast til samstarfs
Eysteinn vill láta tala
um annað
EYSTEINN JÓNSSON varð að
játa, að sjálfur hefði hann haft
forustu um að hækka kaupið við
fyrsta starfshópinn, sem kaup-
hækkun fékk, eftir setningu
kaupbindingar- og verðfestingar-
laganna 1 ágúst s.l. Eysteinn
reyndi að bjarga sér með því, að
aðrir hefðu fengið kauphækkan-
ir áður — „löngu áður“, bætti
hann við. Eysteinn Jónsson veit
ofur vel að á þessu er megin-
munur. Það, sem „löngu áður't
var gert, var gert fyrir kaup-
bindingarlögin, en kauphækkun
SÍS var einmitt á meðan þau
lög voru í fullu gildi. Segja má,
að formlegur lagabókstafur hafi
ekki verið brotinn með þeirri
hækkun, en á móti anda laganna
var ótvírætt þrotið. Fjármálaráð-
herrann kemst ekki undan því,
að um það brot hafði hann per-
sónulega forustu. Von er, að sá
sem staðinn er að þvílíkri
frammistöðu kveinki sér við og
spyrji: Af hverju eruð þið að
tala um þetta, af hverju talið
þið ekki um eitthvað annað?
Þekking undirstaða
lækningar
EN um þetta er nauðsynlegt að
tala. Ekki fyrst og fremst til þess
að ábyrgðin lendi þar sem hún
á heima, þó að það sé út af fyrir
sig mikilsvert. Miklu meira máli
skiptir hitt, að lækning mein-
semdanna fæst ekki nema að
þekking á þeim og orsökum
þeirra sé fyrir hendi. Meinsemd-
ii efnahagslífsins eru að miklu
leyti sjálfskaparvíti, sem spretta
af því, að menn skilja ekki til
hlítar óhagganleg efnahagslög-
mál. Þar sem annars staðar hefur
orsök afleiðingu í för með sér,
Þetta sanna samhengi hafa Sjálf-
stæðismenn reynt að skýra fyrir
almenningi á undanförnum ár-
um. Framsóknarmenn segja rétti-
lega um suma forustumenn Sjálf-
stæðisflokksins, að þeir hafi var-
iö mörgum árum ævi sinnar ein-
mitt til þessa starfs. En efnahags
lögmálin haldast alveg eins þó
að svokölluð vinstri-stjórn sé við
völd. Stjórnin læknar ekki neitt
með því að þegja um það, sem
gerist í þjóðlífinu, heldur er nú
sem fyrr höfuðnauðsyn, að allar
staðreyndir séu rifjaðar upp, svo
að orsakirnar liggi ljóst fyrir, og
menn láti sér vítin að varnaði
verða.
Sjálfstæðismenn sögðu fyrir,
að þangað til menn áttuðu sig á
undirstöðuatriðum efnahagslifs-
ins mundu allar ráðstafanir
verða bráðabirgðaráðstafanir. —
Þetta hefur aldrei sannazt skýr-
ar en eftir að núverandi ríkis-
stjórn tók við völdum, sem Bragi
Sigurjónsson sagði réttilega um,
að efnahagsaðgerðir hennar
„væri að dómi hans (vinstri-
kjósandans) bráðabirgðaúrræði,
engin frambúðarlausn".
Óróin í efnahagslífinu
MEÐ allt þetta í huga, verður
mönnum enn Ijósari sú ógifta,
sem fylgir núverandi ríkisstjórn,
þegar hún magnar enn vantraust
manna á gjaldmiðlinum og ör-
yggi fjármálastofnananna með
því samtímis að hleypa af stað
gengislækkunarorðróminum og
og bera fram bankafrumvörpin.
Það er eins og stjórnin sé að gera
leik að því að koma öllu í kalda
kol. Auðvitað er það einmitt til-
ætlun kommúnista. En fyrirfram
hefði því vart verið trúað, að
lýðræðisfulltrúarnir 4 gerðust
svo auðsveip handbendi niður-
rifsmannanna. -Valdastreita og
löngun til að koma Sjálfstæðis-
mönnum á kné er engin afsökun.
Enda mun sú tilraun sannarlega
ekki takast. Alger misskilningur
eðli Sjálfstæðisflokksins er að
ætla, að hann sé fyrst og fremst
flokkur fremstu embættismanna
og nokkurra ríkisbubba. í flokkn
um eru að vísu margir úrvals-
embættismenn og framkvæmda-
samir brautryðjendur í atvinnu-
lífinu. En þessir menn eru aðeins
örlítill hluti þeirra meira en 35
þúsund kjósenda, sem kusu flokk
inn við síðustu alþingiskosningar.
Það er almenningur í þessu landi,
hinn óbreytti íslendingur, sem
er uppistaða Sjálfstæðisflokksins.
Kúgun og ofsóknir gegn einstök-
um mönnum munu aðeins herða
Sjálfstæðisfólkið til samstarfs
sín á milli, en ekki sundra því,
svo sem óráðsíumennirnir vona.
Sjálfstæðis-
bankastjórarnir
í SJÁLFU sér er ekki meiri
ástæða til að meta dug og hæfi-
leika bankastjóra eftir flokks-
stöðu þeirra en að gera slíkt um
aðra embættismenn. Þvílíkar að-
farir hljóta að hafa í för með
sér frekari afleiðingar en stjórn-
arliðar nú gera sér grein fyrir.
En látum það vera. Sagt er, að
Sjálfstæðismenn hafi með rang-
indum sölsað undir sig yfirráð í
Landsbankanum og Útvegsbank-
anum af því að tveir bankastjór-
anna í hvorum banka eru Sjálf-
stæðismenn.
Jón Maríasson og Gunnar Við-
ar voru báðir gerðir að banka-
stjórum í Landsbankanum áður
en Sjálfstæðismenn fengu um
sinn meirihluta í bankaráði
Landsbankans. Það var þess
vegna fyrir atbeina fylgismanna
núverandi stjórnarflokka, að
þessir menn hlutu bankastjóra-
stöður sínar.
Jóhann Hafstein og Pétur
Benediktsson voru valdir í stöð-
urnar af bankaráðum, þar sem
Sjálfstæðismenn höfðu meiri-
hluta. Hafa þessir tveir menn
reynzt svo í stöðum sinum, að
ámælisvert sé eða að andstæð-
ir.'garnir hafi getað borið fram
gegn þeim sakir? Ekki mundi
verða hlífzt við því, ef efni stæðu
til.
Daginn eftir að frumvörpin
voru borin fram, sagði Alþýðu-
blaðið:
„Það verður engan veginn
reynt að bola Sjálfstæðismönnum
frá bönkunum. Sennilegt er talið
að helztu bankamenn þeirra Pét-
ur Benediktsson og Jóhann Haf-
stein verði áfram í stöðum sín-
um.--------“
Vandséð er, hvernig fengin
verður fullkomnari játning fyrir
algeru haldleysi ákærunnar um
misbeitingu Sjálfstæðismanna á
stöðum sínum en þessi yfirlýsing
Alþýðublaðsins. Gegn slikri yfir-
lýsingu tjáir ekkert skraf um
flokkslega misbeitingu. Ef dæmi
hennar væri fyrir hendi, mundu
þau nefnd og þá yrði þessum
ógætu Sjálfstæðismönnum vissu-
lega ekki hlíft.
Tveir tíg’ulkóngar
Alþýðuflokksins
STJÓRNARLIÐIÐ hamrar mjög
á því, hversu mjög það þurfi að
efla samheldni sína jafnframt
því sem fullyrt er, að ríkisstjórn-
in sé föst í sessi. Ef samstarfið
væri gott, þyrfti ekki stöðugt að
tala um, að það þurfi eflingar
við. Sannleikurinn er sá, að sí-
felldar væringar eru innan stjórn
Framh. á bls. 12