Morgunblaðið - 22.11.1957, Blaðsíða 17

Föstudagur 22. nóv. 1957
MORGVNBLAÐIÐ
Athugasemd Í.B.R.
I*a3 má þekkja marga af ísl. Olympíuförunum 1936 á þessari mynd. Talið frá vinstri: tJIfar
Þórðarson, Rögnvaldur Sigurjónsson, Karl Vilmundarson, Ólafur Sveinsson, Stefán Jónsson,
Dr. Björn Björnsson, Jón Ingi Guðmundsson, Jón Pálsson, Sveinn Ingvarsson, þýzki umboðsm.
ísi. Olympíunefndarinnar, Lutz Koch, Pétur Snæland, Erlingur Pálsson, Kristján Vattnes fánaberi
og að baki honum sér í Ben. G. Waage.
Ólympíuleikarnir 1896-1956
Stórtróbleg bók Péturs Haraldssonar
vélsetjara
KOMIN er út mikil bók um Olympíuleikana, sem Pétur Har-
aldsson hefur tekið saman. Nefnist hún Olympíuleikarnn
1896—1956. Ritið hefst á inngangi um leika Grikkja í forn-
öld og Alþjóða-Olympíunefndina, en skiptist síðan í tvo aðal-
hluta, sem fjalla um Sumar-Olympíuleikana allt frá 1896 og
um Vetrar-Olympíuleikana frá upphafi. — Þetta rit Péturs
Haraldssonar má telja mesta frásagnarit á sviði íþrótta, sem
ú t hefur komið.
Unaðslestrarefni
Sérstakur kafli er um hverja
Olympíuleiki fyrir sig. Er þar
sagt frá dramatískustu andar-
tökum hverra leika, og því sem
markverðast gerðist. Eru þar á
meðal sögur um einstæð og ó-
gleymanleg afrek og þar má og
finna harmsögur og vonbrigði. En
einmitt þessar öfgar er að finna
í íþróttunum í svo ríkum mæli.
Fáir munu þeir íslendingar vera
sem ekki hafa notið íþrótta, ým-
ist sem þátttakendur eða sem
áhorfendur. 1 heimi íþróttanna
— og ekki sízt á Olympíuleikum,
sem vissulega setja sinn svip á
líf jarðarbúa í dag — gerast at-
burðir sem eru æsandi, hrífandi
og spennandi öðrum þræði, en að
hinum þræðinum hvetjandi,
þroskandi og vitna um vilja-
styrk, ötulleika og staðfestu. Það
eru einmitt sögur um þetta og því
umlíkt sem bók Péturs Haralds-
sonar geymir. Og þessar frásagn-
ir eru unaðslestrarefni ungra
sem gamalla.
Starf áhugamanns
Pétur Haraldsson er prentari
og hefur ekki tekið þátt í íþrótta-
keppni. „Ég hef alltaf verið í
klappliðinu", sagði hann við mig
á dögunum. En hve mjög hafa
þá ekki íþróttirnar hrifið þennan
áhugamann, að hann hefur nú
hátt á þriðja ár verið að vinna að
þessari bók sinni.
I formála segir hann m. a.:
„Enn er mér í fersku minni,
með hvílíkri aðdáun og lotningu
ég og jafnaldrar mínir horfðum
á Olympíufarana 1936 .... Við
söfnuðum myndum frá leikunum
af ofurkappi .... Umræður okk-
ar snerust um hetjurnar ham-
ingjusömu, er auðnaðist að bera
sigur af hólmi og stundum hvarfl
aði hugurinn til hinna, sem ósig-
ur höfðu beðið, því að við viss-
um að ekki geta allir verið mest-
ir.
Árin liðu og viðfangsefnin
breyttust. En dag nokkurn fann
ég slitur af myndabókinni minm
frá Olympíuleikunum í Berlín.
Ég fletti trosnuðum blöðum og
virti fyrir mér gamalkunnug and
lit. Hugljúfar minningar
streymdu fram. Bernskuáhugi
minn vaknaði að nýju. Brátt var
ég farinn að viða að mér bókum
og ja|nframt að halda til haga
og safna öllu, sem ég gat fundið,
er varðaði þessa miklu íþrótta-
hátíð. Fyrr en mig varði var ég
farinn að rita bók þá er hér
kemur fyrir almenningssjónir".
Nafnalisti
Aftast í ritinu er skrá um
heimildir og mannanöfn, þar á
meðal hér um bil 200 íslendinga,
sem við sögu koma. Bókin er 376
blaðsiður í stóru broti, hin vand-
aðasta að öllum frágangi og
prýdd yfir 300 ljósmyndum;
meðal annars eru þar milli 20 og
30 hópmyndir af ísl. Olympíuför-
um fyrr og síðar.
Bókin er prentuð í Hólum, en
útgefandi er útgáfan Lyklafell.
Hr. ritstjóri.
f tilefni af grein á íþróttasíðu
blaðs yðar þriðjudaginn 12. þ.m.
vil ég biðja yður að taka eftir-
farandi athugasemd til birting-
ar:
Undanfarið hafa staðið yfir
miklar byggingarframkvæmdir
umhverfis íþróttahúsið við Há-
logaland og hefir af þeim sökum
verið mikið jarðrask þar. Ak-
brautum hefur verið breytt og
liggur akbraut að nálægum bygg
ingum með vesturhli|i hússins. 1
bleytutíð fylgir þessu aurelgur,
þar sem ekið er yfir móa en ekki
lagðan veg. í lok síðustu viku
varð aurburður vegna frostleys-
inga og barst aurinn fram fyrir
húsið og með hundruðum áhorf-
enda inn í húsið. Var umgengni
slík í húsinu á laugardagskvöld,
að 2 húsverðir voru til kl. 3 á
sunnudagsmorgun að þvo salar-
kynnin, en æfingar hófust kl.
10 f.h. á sunnudag.
Ekki hefði fengizt nein bót
með því að hafa báðar framdyr
hússins opnar, því að fyrir fram-
an vesturdyrnar liggur aurbraut
sú, sem nefnd var. Sl. vor var
ekið rauðagjalli á planið fyrir
framan húsið, en yfir það hefur
nú borizt aurlag, sem ekki verður
hægt að lagfæra fyrr en ekið
hefur verið ofaníburði í veginn
vestan hússins.
Fyrir ári síðan var gerð gang-
braut fyrir aftan mörkin í hús-
inu, og var það gert til þess að
auðvelda áhorfendum að komast
yfir á milli áhorfendasvæðanna
án þess að fara yfir leikvang-
inn. Á því að vera hægt að kom-
ast á milli án þess að fara út
fyrir dyr ellegar að ganga yfir
keppnisgólfið.
Því miður er umgengni þeirra,
sem sækja húsið, svo háttað, að
erfitt er að lýsa henni í stuttu
máli. Hefur margt verið reynt á
síðustu árum, húsið hefur verið
málað að innan og hreinlætistækj
um komið fyrir, svo sjálfsögð-
um hlutum sem mottum, en þeim
hefur verið kastað út fyrir dyr.
Margir áhorfendur telja það sjálf
sagðan hlut að ganga á sætum,
en ekki gangþrepum, gosdrykkja
flöskur eru brotnar undir sætum
af skemmdarfýsn og svo mætti
telja. Reynt var að koma hin-
um verstu á dyr, en þá voru rúð-
ur brotnar, ellegar bifreiðir for-
ystumanna skemmdar. Á hand-
knattleiksmótum hafa félögin,
sem um leikkvöldið sjá, lagt til
eftirlitsmenn, en það gengur oft
erfiðlega.
Kappkostað er að hafa húsið
svo hreinlegt, sem unnt er, en
þegar tillitsleysi stórs hluta á-
horfenda er slíkt, sem hér hefur
verið lýst, er ekki undarlegt,
þótt ýmislegt beri út af. Undir
bekkjum er hreinsað að loknu
mótskvöldi, venjulegast 2—3 í
viku, en aðstaða þar er erfið til
þvotta vegna undirstaðanna og
sperranna. Það er því fjarstæða,
að þar liggi margra daga eða
vikna gamlt rusl, en þegar margt
áhorfenda er í húsinu, vill þar
Framh. á bls. 23
Af hverju þarf að þjálfa ?
Fjórða og síðasta giein Benedikls
Jakobssonai um nanðsyn maik-
vissiai þjólfnnai
Blgurjón Péturssou og Magnús Kjaran sýna íslenzka glimu á
Olympíuleikunum 1912
Áberandi er, að hjá þjálfuðum
manni veldur ákveðið erfiði mun
minni breytingum á blóðinu.
Sýnir það, að líffæri sem er þjálf-
að á auðveldara með að mæta
hvers kyns álagi, án þess að það
komi verulega fram á hvíldar-
ástandi þess.
Þess má geta að magn blóðs-
ins í heild, vex við reglubundna
þjálfun.
Varðandi efnaskiptin, hef ég
áður drepið á, að þjálfaður mað-
ur getur afkastað ákveðnu erfiði
með mun minni efnaskiptaaukn-
ingu en á sér stað hjá óþjálfuð-
um. Ástæðan fyrir því er í fyrsta
lagi:
að vegna tæknikunnáttu notar
þjálfaður maður vöðva sína á
hagkvæmari hátt,
og í öðru lagi:
að öndunar- og blóðrásarkerfi
starfa markvissara.
Hafa skal í huga, að þjálfaður
maður tekur til sín meira magn
af súrefni úr jafnmiklu magni af
lofti en óþjálfaður. Skapar það
aukið þol. Minna verður vart
mjólkursýru í blóðinu við ákveð-
ið erfiði hjá þjálfuðum.
Á ýmsan annan hátt verkar
þjálfun hagstætt á blóðið t. d.
hefur það komið í ljós að óþjálf-
aður maður brennir hlutfallslega
meiru af sykri, við ákveðið erfiði,
en þjálfaður. Þetta er mjög þýð-
ingarmikið atriði, þar sem það er
vitað, að líkaminn ræður yfir frek
ar litlum sykurbirgðum sem fljót-
lega ganga til þurrðar við lang-
varandi erfiði, eins og t.d. knatt-
spyrnuleik eða þolíþróttir aðrar.
Sykurvöntun skynjun við sem
þreytu.
Þjálfaður maður notar hlutfalls
lega minni sykur við ákveðið erf-
iði og þreytist því seinna. Þetta
stafar meðal annars af því að
blindu kirtlarnir starfa betur hjá
þjálfuðum, en þeirra hlutverk er
að stilla efnaskipti líkamans.
Vegna alls þessa, verða minni
sveiflur á blóðlitarmagni þjálf-
aðra manna en óþjálfaðra og þeir
eiga þá síður á hættu að þurfa
að gefast upp vegna blóðsykurs-
vöntunar en hinir óþjálfuðu eða
illa þjálfuðu.
Ég hef nú lauslega drepið á
ýmsar breytingar, sem verða í
vefjum líkamans við þjálfun, en
ekki má gleyma máttarstoðum
hans, beinagrindinni.
Beinagrindin hefur þrenns kon-
ar hlutverk, að styðja, að hlífa og
að hreyfa. Vöxtur beinanna skeð-
ur fyrir tilverknað fruma annars
vegar, beinmæðra og hins vegar
beinætna. Starfsemi þessi þ.e.a.s.
beinvöxturinn ákveðst mjög af
því álagi, þeim hreyfingum, sem
daglega eru framkvæmdar. Sé
álagið vel við hæfi, verður bein-
myndunin ör. Þar sem sterkir
vöðvar tengjast við beinin, þrosk-
ast þau og þykkna, vöðvafestur
og sinar verða sterkar, sé reynt
á vöðvana.
Ytra form beinsins og innri
bygging þess, er því mjög háð
því starfi, þeim æfingum sem
unglingar iðka. Við sérstæðar æf-
ingar, mótast beinin því að formi
og innri gerð. Þetta þurfa þeir
að hafa í huga, sem ala æsku-
mennina upp. Því fylgir nokkur
ábyrgð, önnur en sú að hlýða leik
reglum.
Beinvefurinn fer úr þjálfun
eins og aðrir vefir líkamans, ef
íþróttamaðurinn hvílir sig lengi.
Og sé um kyrrsetur að ræða,
þynnast og grennast beinin,
vöðvafestur og sinar rýrna og
sem heild verða þessir vefir veik-
ari fyrir hvers kyns hnjaski.
Ég hef nú í örfáum atriðum
drepið á þær breytingar í vefjum
líkamans sem eiga sér stað við
langa þjálfun, og reynt að benda
á þýðingu þeirra fyrir íþrótta-
manninn.
Þótt líkaminn sé oss þægur
þjónn, yerða aldrei verulegar
breytingar í þá átt sem ég hef nú
rætt, nema með langvarandi
markvissri og stigandi þjálfun.
Knattspyrna svo dæmi sé tekið,
reynir á allan líkamann. Hún
heimtar mikinn hraða og mikið
þol, mýkt, snerpu og jafnvægL
Leikfimi árið um kring, er sú
undirstaða sem knattspyrnumað-
urinn verður að byggja fimi sína,
mýkt og snerpu á. Stuttar sprett-
æfingar og skokk á milli á hins
vegar að vera undirstaða hans
fyrir þol og hraða. Tækniþjálfun
á hinn bóginn að vera kóróna
verksins.
Stirður, þungur klaufskur
hjassi getur ekki lært tækni, og
verður jafnan böðull í hverjum
leik, og hann veldur venjulega
oft meiðslum á sér og öðrum.
Alhliða vel þjálfaður maður er
á hinn bóginn sómi sinnar íþrótt-
ar.
Leggja ber á minnið:
1. Hinar gagngeru breytingar á
líffærum mannsins, verða því
aðeins að æft sé reglubundið
og skynsamlega.
2. Mörg af þeim einltennum
þjálfaðra manna sem nefnd
hafa verið, hverfa (sum alveg
og önnur að nokkru leyti) ^é
hvílt í 3—4 mánuði eftir
keppnistímabilið. íþróttamenn
eiga því ekki að hvíla frá
þrekþjálfun, heldur frá sér
þjálfun.
3. Af þessum ástæðum kemst sá
er lengi hvílir eftir keppnis-
tímabilið tæplega í hámarks-
Frh. á bls. 23.