Morgunblaðið - 22.11.1957, Blaðsíða 10

10
MORCinsm AÐIÐ
Fðstudagur 22. nóv. 1957
— Aðalfundur LÍÚ
Framh. af bls. 9
sölufélaganna pr. 19. nóv. 1957,
og gjaldfallnar og ógreiddar kröf
ur sömu aðil’a á sama tíma, nema:
stendur með sölu B-skírteinanna
vegna ársins 1956.
Hinn 18. des. 1956 var síðasti
söludagur B-skírtéina. Þá var
lagt fyrir Alþingi lagafrumvarp-
ið um Útflutningssjóð og fleira,
er fól í sér þær breytingar, að
Greitt:
L.l.Ú. Kr. 45.467.573.59
S.H. — 24.279.063.11
S.I.F. — 11.956.039.73
S.I.S. — 2.455.000.00
S.U.N. — 0.00
S.U.N. —
Kr. 84.157.676.43
* Fellur í gjalddaga 29. 11.
Yfirlit þetta er ekki tæmandi,
þar eð það nær aðeins til L.Í.Ú.
og sölufélaganna. f það vantar
fiskimjölsútflytjendur og ýmsa
smá-útflytjendur, enda hafa
greiðslur útflutningsuppbóta
numið alls til þessa tíma kr.
96.367.904.67, og má því ganga
út frá því, að gjaldfallnar út-
flutningsuppbætur nemi nokkru
hærri upphæð, sennilega 55—60
milljónum króna.
Á það skal einnig bent, að
útflutningur skreiðar, sem fram-
leidd hefir verið á þessu ári, er
nýlega byrjaður og falla fyrstu
kröfur í sambandi við hann um
næstkomandi mánaðamót.
Þá eru einnig greiðslur til síld-
arverksmiðjanna, kr. 20.00 pr.
innvegið mál, ógreitt, en óljóst
mun vera, hvenær það fellur í
gjalddaga, en þar er um að ræða
upphæð nálægt 10 milljónum
króna.
Greiðslufyrirkomulagið
í þessu sambandi skal á það
bent, að með samningi við at-
vinnumálaráðuneytið var ákveð-
ið, að sölufélögin og L.Í.Ú. veittu
viðtöku útflutningsuppbótum
meðlima sinna, og hafa þessir
aðilar annast skiptingu og
greiðslu til þeirra, og verður að
telja, að hér hafi verið farin
heppileg leið, þar sem segja má,
að um sé að ræða beint fram-
hald af því fyrirkomulagi, sem
ríkti, að þessu leyti, meðan inn-
flutningsréttindin voru í gildi.
Útgjöld Framleiðslusjóðs
í framhaldi af þessu þykir mér
rétt að gefa yfirlit yfir greiðsl-
ur Framleiðslusjóðs vegna sjáv-
arútvegsins 1956:
Gjaldfallið en ógreitt:
Kr. 12.901.077.43
—- 18.473.347.16
— 5.904.745.06
— 7.123.000.00
— 6.832.646.80
— »1.132.442.00
Kr. 52.367.258.45
frjálsræði það, er útvegsmenn
höfðu haft frá árinu 1951, til
tekjuöflunar með sölu innflutn-
ingsréttinda samkvæmt hinum
skilorðsbundna frílista, var lagt
niður. Samningaviðræður höfðu
staðið yfir langan tíma við
s j á varútvegsmálar áðuney tið
vegna frarnleiðslunnar 1957, og
einnig um uppgjör á B-skírtein-
um végna ársins 1956 og eldra.
Samkomulag varð um, að upp-
bætur eldri framleiðslu skyldi
fara eftir sama farvegi og áður,
það er að segja, að S.I.B. annaðist
skiptingu eins og hún hafði gert -
af öllum útflutningi öðrum en
þeim, sem fram fór á vegum S.í.
S., en Útflutningssjóður kaupi
B-skírteinin, og var að mínum
dómi gengið tryggilega frá þvi,
þar eð í 10. gr. laganna um Út
flutningssjóð o. fl. segir svo:
„Við gildistöku þessara laga
fellur úr gildi reglugerð um inn-
flutningsréttindi bátaútvegs-
manna, nr. 15/1954. Þó skal
Landsbanki íslands halda áfram
að gefa út A-skírteini fyrir fram-
leiðslu ársins 1956 og áranna þar
á undan eftir sömu reglum og
gilt hafa. Sjóðurinn kaupir síðan
með venjulegu álagi B-skírteini
útgefin samkvæmt slíkum A-skír
teinum. Sami háttur skal hafður
á um ónotuð A-skírteini útgefin
fyrir gildistöku laganna.
B-skírteini gilda ekki eftir gild-
istöku laganna sem innflutnir.gs-
heimild. Ónotuð B-skírteini, að
nokkru eða öllu leyti, skal að
ósk skírteinishafa innleyst af
sjóðnum þannig, að álagsupphæð
in endurgreiðist, oð svo miklu
leyti sem B skírteinið hefur ekki
verið notað til tollafgreiðslu.
Útflutningssjóði skal þó eigi
skyit að greiða skuldbindingar
Rekstrarframlag togara ............... Kr. 72.791.162.25
B-skírteini ............................. — 26.000.000.27
Fiskuppbætur ......................... — 25.193.064.28
Freðsíldaruppbætur ................... — 1.948.462.00
Norðanlandssíld ...................... — 14.598.408.00
Faxaflóasíld ......................... — 12.067.660.00
Síldarstyrkir 1955 ................... — 6.478.000.92
Bræðslusíld .......................... — 2.376.120.00
Iðgjöld vélbáta ...................... — 9.785.100.70
Iðgjöld Flateyrartogara .............. — 100.000.00
Guanó-karfi .......................... — 178.361.90
Vérðbætur á beitusíld Húnaflóa ....... — ' 96.804.88
Niðurlögð síld ....................... — 20.399.06
Smáfiskuppbætur Flateyrartogara .... — 439.487.06
Fiskbein Ólafsfirði verðbætUr ........... — 50.221.50
Aukauppbætur á togarafisk (15 aura) . — 2.177.301.45
Eins og þessar upplýsingar
bera með sér, hafa tekj-
ur hins gamla Framleiðslu-
sjóðs orðið drýgri en áætl-
að var, og er það athyglisvert, að
þrátt fyrir það að á hann voru
lögð útgjöld síðari hluta ársins,
sem ekki var reiknað með í upp-
hafi, virðist eins og áður segir,
að greiðsluhalli verði innan við
20 milljónir króna.
Greiðslur á B-skírteinum
v/framl. 1956 og 1955
í skýrslu sambandsstjórnarinn-
ar, sem lesin verður síðar á fund
inum, verður skýrt frá endanleg-
um greiðslum fyrir B-skírteini,
er S.Í.B. hefur annast v/fram-
leiðslu ársins 1955 og hvernig
Kr. 174.300.554.27
þessar örar en gera má ráð fyrir,
að sala B-skírteina hefði gengið“.
Það var okkar skilningur að
sjálfsagt væri að eldri kröfur
væru látnar ganga fyrir og þar
sem meðalsala ásins 1956 pr.
mánuð nam rúmum 9 millj. kr.,
þá töldum við, sem i samnings-
nefndinni vorum að ekki kæmi til
neinna erfiðleika um innheimtu
þessa, þar eð Útflutningssjóði var
séð fyrir miklum tekjum.
Vanefndir á greiðslu B-skírteina
En reynslan varð önnur, og
hafa málsvarar samtakanna átt
mörg samtöl og bréfaviðskipti
við sjávarútvegsmálaráðherrann
um þetta mál. Ég vil nú upplýsa
hvenær greiðslur þessar hafa far
ið fram, og er það ems og segir: i
Framl.
Kr.
1955
Framl.
Kr.
1956
4/2
21/2
23/2
13/3
3/5
24/7
’57
’57
’57
’57
’57
’57
v/Framl.sj.
7.041.608.55
1.761.460.30
438.361.10
880.400.00
4.131.278.80
22/10 ’57
13/11 ’57
13/11 57
18/11’ 57
754.737.84
2.201.919.54
13.476.320.05
2.200.145.16
1.320.3070.20
1.320.307.20
5.282.101.80
Samtals
Kr.
7.041.608.55
1.761.460.30
754.737.84
2.640.280.64
880.400.00
17.607.598.85
2.200.145.16
1.320.307.20
1.320.307.20
5.282.101.80
14.675.287.30
Hér er að sjálfsögðu átt við
þann hluta, er S.I.B. hefir fengið
greitt, en það er 88% af heild-
inni.
Að greiðslur þesar komu ekki
fyrr en ég hefi nú sagt, eða veru-
legur hiuti þess eftir mitt ár, eða
17.6 millj. 24. júlí og 17.6 millj. á
tímabilinu 22/10 til 18/11, er
fyrst tvímælalaust brot á lögun-
um um Útflutningssjóð, og hefir
þetta gert framleiðendum mjög
erfitt fyrir, og sér í lagi þeim
framleiðendum, er fluttu afurðir
sínar út síðari hluta ársins 1956
óg fyrst á árinu 1957, en fram-
leiðsla færist alltaf á milli ára.
Eins og sýnt verður fram á í
skýrslu stjórnarinnar, á Útflutn-
ingssjóður enn ókeypt B-skír-
teini fyrir ca. 24 millj. króna.
Það er og verður ein höfuðkrafa
samtakanna, að greiðslur þessar
verði látnar sitja fyrir öðru og
öll B-skírteini keypt jöfnum
höndum og þau eru komin í
vörzlu S.I.B. og S.Í.S.
33.616.302.01 48.291.589.31
Bæta þarf hag Útflutningssjóðs
Ljóst má vera af því, sem ég
hefi á undan sagt, að stórra átaka
er þörf, svo að Útflutningssjóðui
geti staðið í skilum við útflutn-
íngsframleiðsluna samkvæmt
þeim samningum, er gerðir voru
um síðustu áramót. Að sjálfsögðu
gerist slíks ávallt þörf, en ekki
hvað sízt nú, eftir hið mjög svo
Zélega aflaár, sem ég mun víkja
að hér á eftir.
Tekjuhorfur Útfhitningssjó?fs
_ Áður en ég hætti umræðum um
Útflutningsjóðinn, tel ég mér
skylt að skýra fulltrúum frá því,
að stjórn sjóðsins gerði í septem-
ber sl. í samráði við ríkisstjórn-
ina, áætlun um heildartekjur og
gjöid sjóðsins á árinu 1957. Sýndi
sú áætlun 42 millj. króna greiðslu
halla, að viðbættum 15 millj.
króna, sem ekki kæmu inn fyrr
en á fyrsta ársfjórðungi 1958, eða
57 millj. króna greiðsluhalla um
næstkomandi áramót. En í gær
fékk eg endurskoðaða áætlun frá
formanni sjóðsins, og sýnir hún
minni greiðsluhaila um næstu
áramót, eða 23,6 millj.-j-lð millj,
samtals 38,6 milljónir króna. Ég
skal engan dóm á það leggja, hver
útkoma sjóðsins verður um næstu
áramót, en vil á það benda, að
enda þótt gjaldaliðir hafi lækkað,
eins og t. d. vegna aflatregðu á
haustsíldveiðum, þá hækka aðrir,
svo sem ógreidd B-skírteini, sem
ég hefi rakið hér á undan.
Önnur viðfangsefni
Vil ég nú víkja með nokkrum
orðum að þeim verkefnum, sem
þessi fundur kemur til með að
fjalla mest um, það er að segja
að komast að niðurstöðu um þann
grundvöll, sem sjávarútvegur-
inn geti starfað á á komandi ári,
og hvernig hann verði skapaður.
Verðlagsráð L. í. Ú. hefir gert
víðtækar athuganir um þetta efni,
og verða þær að sjálfsögðu lagð-
ar fyrir fundinn, og sé ég því ekki
ástæðu til að fara um þær mjög
mörgum orðum.
Mikil aílarýrnun
Undanfarin ár hefur starfs-
grundvöllur bátanna á þorskveið-
um verið — auk verðlags á út-
flutningsvörunum — miðaður við
það, að hægt væri að reka halla-
laust, hér við Faxaflóa, 60 smá-
lesta bát. Aflamagnið hefur verið
miðað við meðalafla síðustu 5 ára
og reiknað með að ekki hafi orð-
ið um óvænt áföll að ræða, það
er að úthaldstíminn hafi verið
eðlilegur.
Athuganir
aflamagninu
síðustu árin,
andi í ljós:
Verðlagsráðsins á
á vetrarvertíðum
hefir leitt eftirfar-
tekna til þess að fleyta útveginum
áfram.
Aflabrestur á síldveiðum
Síðast en ekki sízt vil ég vekja
athygli á því áfalli, sem útvegur-
inn hefur orðið á þessu ári vegna
aflabrests þess, sem varð á síld-
veiðum fyrir Norður- og Austur-
landi sl. sumar og þó einkum hér
sunnanlands í haust. Síldarmagn
það, sem á land barzt nyrðra, var
að vísu nokkuð svipað og sl. ár,
en afkoma útgerðarinnar reyndist
miklu lakari en þá vegna gæða-
rýrnunnar og þar með minna
heildarverðmætis. — Suðurlands-
veiðin hefir að heita má brugðist
gjörsamlega. Var það að þessu
Meðalafli í róðri
1953 var 5.8 smálestir
1954*— 7.9 —
1955 — 7.0 —
1956 — 6.4 —•
1957 -- 4.7 —
Það er athyglisvert, hversu
mjög aflabrögð ganga saman á
sl. vetrarvertíð og eru þau miklu
minni en reiknað var með, eða
37,8% minni, en gert var ráð
fyrir í þeirri áætlun, sem ríkis-
stjórnin hélt fram, er sambands-
stjórnin samdi fyrir sl. áramót
um starfsgrundvöllinn á þessu
ári. Til þess að sýna, hversu al-
varlegt áfall var hér um að ræða,
má á það benda, að þessi mis-
munur nemur um 80 millj. kr.
fyrir útvegsmenn og sjómenn, ef
miðað er við að bátafjöldi á ver-
tíðinni hafi verið 300 og þeir hafi
allir haft eðlilega úthaldstíma.
Þegar litið er á þessar tölur um
aflamagnið, sézt og glögglega, að
að því eru mikil áraskipti. Má því
um það deila, hvað miða skuli við,
hvaða ár skuli tekin með og
hversu mörg. En það virðist þó
sanngjarnt, að ef tillit er tekið til
góðæranna, sé á sama hátt og eigi
síður tillit tekið til aflaleysisár-
anna. Ég vek hér athygli á þessu
vegna hins geigvænlega afla-
brests á þorskveiðum sl. vetrar-
vertíð, alveg sérstaklega með til-
liti til þess, að ef miða skal meðal-
aflamagn, sem lagt skuli til grund
vallar fyrir áætlununum um af-
komuna næsta ár, við meðalafla
seinustu 5 ára að þessu ári með-
töldu, gætir af’abrestsins í ár til-
tölulega lítils. Hins vegar varð
þessi aflabrestur útgerðinni svo
þungbær, að telja verður eðlilegt,
að tekið verði tillit til þeirra
erfiðleika, sem hann bakar í sam-
bandi við starfsgrundvöll næsta
árs.
Bætur frá Hlutatryggingasjóði
Eitt gleggsta merki þess,
hversu bágborin afkoman var á
vetrarvertíðinni, er það að Hluta-
tryggingarsjóður bátaútvegsins
greiddi vegna aflabrestsins bæt-
ur að upphæð nálega 7 millj. kr.
til báta í Faxaflóa, Breiðafirði og
Ilúnaflóa, aðallega línubáta. Tóku
bæturnar til allra helztu ver-
stöðva á þessum svæðum. Þetta
er mjög athyglisvert, þegar á það
er lítið, að þetta er í fyrsta skipti,
sem um svo almennar bótagreiðsl
ur er að ræða úr hinni almennu
deild sjóðsins, og bæturnar ganga
að mestu leyti til skipa, sem
sjóðurinn hefur ekki áður greitt
bætur til vegna aflabrests á þorsk
veiðúm á vetrarvertíð.
Almenn verðlagshækkun
innanlands
Auk þessa vanda, sem skapað-
ist vegna aflabrests á vetrarver-
tíðinni verður sjávarútvegurinn
einnig að fá leiðréttingu vegna
þess, að um nokkra almenna verð
lagshækkun hefir verið að ræða
í landinu frá sl. áramótum. Verð-
lagsráðið mun leggja skýrslu um
athuganir á þessu fyrir fundinn.
Tollahækkanir á nauðsynjar
útvegsins
Þá er og þess að geta, sem nánar
verður skýrt í skýrslu sambands-
stjórnar, að nauðsynlegt er að fá
niður felldar ýmsar tollaálögur
á helztu nauðsynjar sjávarútvegs
ins, sem á hafa verið lagðar sl. 2
ár, einmitt í því skyni að afla
sinni stórskaðlegt vegna þess, að
gerðir höfðu verið samningar um
sölu á meira magni af Suður-
landssíld en nokkru sinni fyrr.
Þessi útkoma eykur auðvitað enn
vandamál okkar útvegsmanna.
Það er alkunna, að síðustu tvo
til þrjá áratugi hefir bátaútveg-
urinn næstum því um hver ára-
mót þurft að berjast fyrir ráð-
stöfunum af ríkisvaldsins hendi
til þess að koma í veg fyrir rekstr
arstöðvun á komandi ári.
Síöðugir erflðleikar
Aðalfundir L.Í.Ú. og þar áð-
ur aðalfundir S. I. F., sem teljast
máttu fram að stofnun L. í Ú.
helzti vettvangur félagsmálabar-
áttu útvegsmanna, hafa að lang-
mestu leyti snúizt um þessi vanda
mál. Togaraútgerðin komst lengi
vel betur af. Nú er því ekki leng-
ur að heilsa, því miður. Síðustu
árin hefir sigið svo ört á ógæfu-
hliðina fyrir togaraútveginum, að
grípa hefir þurft til sífellt auk-
inna neyðarúræða hans vegna og
hafa þau þó hvergi nærri hrokkið
til. Þessi saga er þó svo tiltölu-
lega ný, og þess vegna alkunn, að
ég sé ekki ástæðu til að rekja
hana hér, en hins vegar eru henni
gerð nokkur skil í skýrslu sam-
bandsstjórnar, auk þess sem Verð
lagsráðið mun skýra fundinum
frá athugunum sínum á hag tog-
araútgerðarinnar, og gefst fund-
armönnum því færi á að kynna
sér þetta vandamál, jafnframt því
sem það mun verða frekar rætt
hér á fundinum.
Versnandi afkoma togaranna
Ég læt þó ekki undir höfuð
leggjast að benda á þá þýðingar-
miklu staðreynd, að togaraflotinn
hefir á þessu ári, eins og bátaflot
inn, orðið fyrir mjög rýrnandi
aflabrögðum. Ef borin eru saman
aflabrögðin fyrstu 9 mánuði þessa
árs og sl. árs, kemur í ljós, að sl.
ár var afiinn rúml. 21% meirién á
þessu ári. Þetta veldur því, að af-
koma togaranna hefir alls ekkert
batnað í ár miðað við sl. ár, enda
þótt um áramót væri talið nauð-
synlegt að bæta hana, eins og
líka var gert, með hækkuðum
dags’tyrkjum og hækkun á fisk-
verðinu. Aflarýrnunin hefir sem
sagt étið upp hin auknu fram-
lög. Hin alvarlega fjárhagsaf-
koma togaranria verður bezt séð
af því, að nú er talið, að tap-
rekstur meðaltogara nemi um kr.
4.600,00 á dag, eða rúml. 1,5 millj.
kr. á ári miðað við tæpl. 330 út-
haldsdaga.
Svo sem skiljanlegt er, hefir
mál mitt snúist nær eingöngu
um verðlagsmál sjávarútvegsins.
Þetta eru hin föstu dagskrármál
okkar, ef svo má segja. Er það
auðvitað ekki óeðlilegt þar sem
við höfum lengst af átt í vök að
verjast þeim stöðugu kröfum,
sem þjóðfélagið gerir á hendur
atvinnuvegi okkar umfram það,
sem hann getur af mörkum lagt.
En því miður er við ýmis önnur
vandamál að stríða. Vil ég víkja
að þeim með nokkrum orðum.
Skortur á sjómönnum
Skal þá fyrst vikið að þvl