Morgunblaðið - 04.12.1957, Blaðsíða 8

8
MORGVWBT 4 ÐTÐ
Miðvikudagur 4. des. 1957
Vörður rœðir afvinnumá/ Reykjavíkur
'HU í
Wr-m«í

I'iit ivc^ Kja viK.uiuoin
til þeirra þyrfti að grípa. f því
sambandi er sá möguleiki fyrir
hendi, að margir erlendir fram-
leiðendur vildu eiga vörur í kons-
ignation á frílager. Væru slíkar
vörur þá ávallt fyrir hendi, án
þess að binda þyrfti í þeim fjár-
magn, eða gjaldeyri til langs
tíma, og mundi þetta létta á fjár-
magnsþörf innflutningsfyrir-
tækja.
2) Frílager mundi geta stuðl-
að að betri hagnýtingu viðskipta
við clering-viðskiptalönd vor,
þar sem skilyrði yrðu fyrir end-
ursölu á vörum til þriðja aðilja
erlendis.
3) íslenzk fiski- og verzlunar-
skip í utanlandssiglingum ásamt
öllum þeim erlendu skipum sem
hér koma, mundu geta keypt
rekstrarvörur sínar hér, svipuðu
eða jafnvel lægra verði en í er-
lendum höfnum. Þetta, ásamt
möguleikum til að selja milli-
landaflugvélum sem viðkomu
hafa á íslandi ýmsa hátollavöru,
svo sem áfengi, tóbak, sælgæti,
ilmvötn og annan luxusvarning,
mundi færa verzlunarhagnað inn
í landið, sem útlendingar nú
njóta, auk þeirrar þjónustu sem
slíkt veitir.
Af framangreindu verður ljóst,
að það er mjög þýðingarmikið
fyrir Reykjavíkurhöfn að frílag-
er aðstaða skapist hér, og er það
eindregin tillaga nefndarmanna
að hafnarstjóri ásamt þingmönn-
um flokksins beiti sér fyrir þessu.
máli, en vitaskuld er lagasetn-
ing nauðsynleg í því sambandi.
Komist málið á rekspöl, virðist
sjálfsagt að það sé haft í huga
í sambandi við væntanlegar vöru-
geymslubyggingar við höfnina.
Að endingu: Hinu má vitaskuld
aldrei gleyma, þegar mál hafnar-
innar eru á dagskrá, en það er
aðbúnaður þeirra manna sem við
hana vinna. Það mun nú afráðið
að koma upp myndarlegu nýju
verkmannaskýli og mun áform-
að, að í sambandi við það verði
sjómannastofa. Þetta er mikið
fagnaðarefni, og vonandi að
hægt verði að hrinda þessum á-
formum í framkvæmd sem fyrst.
Gunnar Guðjónsson;
Höfnin er lífœð
Reykjavíkur
GUNNAR Guðjónsson skipamiðl-
ari ræddi sérstaklega þann hluta
tillagna atvinnumálanefndarinn-
ar, sem varðaði hafnarmál Reykja
vikur. Sagði hann að hjarta
þeirrar borgar, sem við sjó stæði,
væri höfn hennar og væri allt líf
slíkrar borgar nátengt höfninni.
Ræddi hann nokkuð um fram-
kvæmdir, sem gerðar hefðu ver-
ið í hafnarmálunum og væri öll-
um Ijóst að þar hefði vissulega
verið unnið stórvirki. Hins veg-
ar væri athafnasvæði hafnarinn-
ar orðið of þröngt miðað við nú-
timaaðstæður og þyrfti. að bæta
úr því. Þess væri skammt að bíða,
að öll núverandi höfn innan hafn-
argarða verði fullbyggð og þess
vegna ekki mjög langt þar til
hefjast þyrfti handa um stórkost-
leg hafnarmannvirki utan núver-
andi hafnar. Þetta hefði bæjar-
yfirvöldunum verið ljóst, enda
hefði borgarstjóri ekki fyrir
löngu skipað nefnd sérfróðra
manna, sem leggja á ráðin á um
framtíðarstækkun hafnarinnar.
Um þetta mál yrði að fjalla af
hugmyndaflugi og viðsýni ásamt
trú á áframhaldandi þróun
Reykjavíkurbæjar. Gerum nú
ráð fyrir, sagði Gunnar Guðjóns-
son, að vér bærum gæfu til þess
að tryggja framtíðarstækkun
Reykjavikurhafnar svo sem bezt
verður á kosið, en þá eru engu að
síður viðfangsefni út af núver-
andi höfn, sem leysa verður hið
allra fyrsta.
Ég ætla aðeins að drepa á tvö
þeirra, sem um getur í tillögum
okkar, sem ég tel miklu máli
skipta. Ekki ætla ég mér þó
þá dul að bera fram fullsmíðaðar
og tæmandi tillögur um tekniska
lausn þessara mála, það verða
aðrir að gera, sem fagþekkingu
hafa. Það sem fram er sett, verð-
ur því að skoðast í því ljósi, að
það er sett fram til athugunar
af almennum borgara, sem engu
að síður hefir unnið störf sín í
nánum tengslum við Reykjavík-
urhöfn um 25 ára skeíð.
Fyrra atriðið varðar vöru-
skemmur við höfnina og alla að-
stöðu til þess að losa, taka á
móti, geyma og síðar afhenda
vörur þær sem hingað eru flutt-
ar í skipum. Eins og nú er háttað,
hafa skipafélögin ekki nema að
nokkru leyti vöruskemmur sínar
við höfnina, og verða því að
aka miklu af vörunum á bílum
eða trillum í vöruskemmur sinar
víðs vegar í bænum. Síðar verð-
ur svo að lesta þær aftur á bíla,
þegar þeirra er vitjað af eigend-
um, aka þeim til annarra staða
í bænum. Auk stóraukins kostn-
aðar veldur allur þessi akstur
fram og aftur með vörurnar ó-
þarfa umferð um fjölfarnar og
þröngár götur, að ekki sé talað
um hafnarbakkann, og er vissu-
í erlendum hafnarborgum tíðk-
ast það mjög, að hafnaryfirvöld-
in eigi og annist rekstur slíkra
vöruskemma, sem hluta af þeirri
þjónustu sem
höfnin lætur í
té. Telji Reykja
víkurhöfn það
hins vegar vera
utan síns verka
hrings að ráð-
ast í slíkar
*~3HS framkvæmdir,
eða telji sig
ekki hafa bol-
Gunnar magn til þess,
kemur vita-
skuld mjög til mála, að hún leiti
samvinnu við skipafélögin og
Á. VARÐARFUNDINUM í gærkvöldi var rætt um atvinnu-
mál Reykjavíkur og höfðu þar framsögu þeir Gunnar Guð-
jónsson, skipamiðlari, Svavar Pálsson, endurskoðandi, og
Önundur Ásgeirsson, skrifstofustjóri. Þeir Gunnar og Svavar
ræddu um höfnina og mörg önnur atriði í sambandi við
atvinnurekstur í bænum og fara kaflar úr ræðum þeirra
hér á eftir. Kafli úr ræðu önundar Ásgeirssonar, sem fjall-
aði um sjávarútvegsmál, mun birtast í blaðinu á morgun
lega ekki á það bætandi. Engum
sem staðið hefir niðri við höfn,
þegar mörg skip eru að losa
samtímis, og sér vörubílaþvöguna
í hálfgerðu strandi vegna
þrengsla, dylst að hér þarf út-
bóta við, og að öll meðferð var-
anna hiýtur að verða ónauðsyn-
lega dýr á þennan hátt. Annað
er, að sem stendur rekur hvert
skipafélag sína eigin vörugeymslu
og afgreiðslu, að því að minnsta
kosti eitt þeirra snertir, víðs
vegar í bænum. Á öllum þessum
stöðum þurfa að staðaldri að
vera allmargir fastir menn til
þess að sjá um móttöku og af-
hendingu varanna, hvort sem
mikið eða lítið er að gera. Fá-
um við ekki annað séð, en að
með því að allar þessar skemm-
ur væru undir einu þaki á sjálf-
um hafnarbakkanum, yrði hag-
nýting mannaflans mikið hag-
kvæmari, auk þess sem mikið.fé
sparaðist bæði í mannaha’di og
akstri, auk þess sem það væri
tii mikils hagræðis fyrir vörueig-
endur. Við höfum því stungið upp
á, að hafnarstjórnin gengist fyr-
ir því að reistar yrðu viðunandi
nýtízku vöruskemmur á sjálfum
hafnarbakkanum, þannig að
stykkjavörur væru losaðar með
krönum beint inn í hús hafnar-
megin þar sem því verður við
komið, en afhending færi fram
götumegin. Yrði þá höfð til niið-
sjónar sú bezta reynsla sem feng-
izt hefir í erlendum hafnarborg-
um í þessum efnum. Skemrrurn-
ar yrðu að vera það stórar, að
þær fullnægðu ailri gejmsiuþörf
a stykKjavörum.
samtök innflytjenda um að
hrinda málinu í framkvæmd, og
gæti sú samvinna þá t.d. verið
í hlutafélagsformi. Allir eiga hin-
ir síðastnefndu aðilar það sam-
merkt, að vörugeymsluvandamál
þeirra eru óviðunanlega leyst, og
því ekki ósennilegt, að þeir væru
fúsir til samvinnu við höfnina
um lausn málsins.
Annar aðili sem mér finnst
eðlilegur til samvinnu um þetta
mál, eru tollyfirvöldin, og kem
ég þá jafnframt að öðru máli
sem getið er um í tillögum okkar.
Á ég þar við stofnsetningu svo-
nefnds „Frílagers", eða tollvöru-
geymslu.
Allar meiri háttar hafnarborg-
ir víðs vegar um heim hafa ann-
aðhvort fríhafnir eða frílager,
en það þýðir, að vörur sem fluttar
eru inn og geymdar á slíkum frí-
lager, eru fyrir utan tollmörk
rikisins, þangað til þær annað
hvort eru tollafgreiddar inn í
landið á venjulegan hátt til notk-
unar þar, eða þær eru seldar toll-
frjálst tii erlendra skipa og flug-
véla, eða íslenzkra skipa og flug-
véla í utnlandsförum, eða end-
urseldar á annan hátt utan toll-
marka ríkisins, án þess að toll-
ur sé greiddur.
Með því að aðstaða sé veitt til
innflutnmgs á frílager, ávinnst
meðal annars:
1) Innkaup gætu farið fram
í stærri stíl, sem oft gæti haft
í för með sér betri innkaup, auk
þess sem slík innkaup mundu
stuðla að því, að öruggari vöru-
birgðir væru fyrir hendi, þegar
Svavar Pálsson:
Reykvískur atvinnu-
rekstur þarf að taka við
miklu af fólki á nœstu
árum
SVAVAR Pálsson flutti mjög
ýtarlega ræðu og kom víða við.
Gerði hann grein fyrir höfuð-
sjónarmiðum Sjálfstæðismanna
varðandi atvinnumálin í landinu.
Gerði nann sérstaklega ýtarlega
grein fyrir 1. uð tillagnanna, seiíi
bornar voru fram á fundinum og
fer sá kafli ræóunnar orðréttur
hér á efur:
Við síðasta manntal bjuggu í
Reykjavík 65.300 manns. Á land-
inu öllu bjuggu þá 162.650
manns. f Reykjavík bjuggu þann-
( ig 40.15% allra landsmanna. Nú
hefi ég samið örstutta áætlun
um það, hve mikið íbúum Reykja
víkur muni fjölga á næstu árum.
Ég get ekki heimilda að þessum
útreikningum, enda eru þeir
mjög lauslegir. Nokkuð af þeim
er byggt á upplýsingum í árbók
Reykjavíkur, en því miður eru
allar haglegar upplýsingar um
Reykjavík orðnar á eftir tíman-
um. Eftir áætlun um fæðingar á
næstu 14 árum
og útreiknuð-
um dánarlíkum
í aldursflokk-
um hefur trygg
ingafræðingur
komizt að
þeirri niður-
stöðu, að lands-
menn muni
verða um 175
þús. árið 1960,
en 209 þús. ár-
ið 1970. Við þessar tölur miða
ég áætlun um mannfjölda í
Reykjavík. Geri ráð fyrir að ár-
ið 1960 verði í Reykjavík um 71
þús. manns, en árið 1970 um
86.900 manns. fbúar Reykjavík-
ur eru nú, eins og ég gat um
áðan, rúmlega 40% allra lands-
manna. Hlutur Reykjavíkur hef-
ur farið hraðvaxandi á árunum
1920 til 1940, 1940 til 1950 mun
hægar, en árin 1950 til 1956 er
hlutfallsaukningin orðin mjög
lítil. í áætlunum mínum geri
ég ráð fyrir, að hlutur Reykja-
víkur aukist um 0,1% á ári, þann-
ig að í árslok 1960 verði 40.55%
landsmanna í Reykjavík, 1970
41.55%. Þetta virðist vera mjög
varlega áætlað miðað við fyrri
reynslu, þó að sjálfsögðu sé
ekki hægt að segja neitt um,
hver muni verða raunin á. Ég
hef því miður ekki íbúatöluna
sundurliðaða í aldursflokka, en
slíkar upplýsingar skýra mjög
þýðingarmikil atriði, einmitt í
sambandi við atvinnu- og félags-
mál. Ég hef þó fyrir framan mig
áætlun, sem gerð er af trygginga-
fræðingi, fyrir árin 1960 og 1970,
um íbúatölu landsins. Sýnd er
þar aldursflokkaskipting. Það at-
hyglisverðasta, sem fram kemur
af þessum skýrslum, er að gamla
fólkinu, því sem eldra er en 65
ára, fjölgar úr 12.600 í 18.400
(1956—1970), eða um rétt 50%.
Á sama tíma er gert ráð fyrir,
að landsfólkinu öllu fjölgi um
aðeins 28%. Þetta hefir þýðingu
í ýmsum samböndum, sérstak-
lega þó í ýmsum félagslegum
efnum.
Ég hafði þó sérstakan áhuga
á, að gera mér grein fyrir, hvern-
ig íbúar Reykjavíkur skiptust
eftir atvinnustéttum. Hér eru
til skrár um atvinnuskipt-
inguna 1940. Þar sýnir sig,
að 34% allra Reykvíkinga hafa
framfæri sitt af iðnaði. Rúmlega
13% af verzlun, 15% af sam-
göngum og af þjónustustörfum
ýmiss konar rétt um 18%. Af
fiskveiðum aftur á móti aðeins
9%. Til samanburðar hef ég feng-
ið skrá yfir atvinnuskiptinguna
árið 1950. Nýrri tölur eru því
miður ekki til, að ég held, að
minnsta kosti hefur mér ekki tek-
izt að afla þeirra. Það kemur í
Ijós, að um 40% allra Reykvík-
inga hafa þá atvinnu af iðnaði,
þannig að hlutur iðnaðarins hef-
ir vaxið úr 34% upp í 40% á
þessum 10 árum. Aðrar atvinnu-
stéttir eru mjög svipaðar, hlut-
fallið svipað og áður, nema hvað
þeim sem atvinnu hafa af fisk-
veiðum hefur hlutfallslega fækk-
að. Nú reyndi ég að gera áætlun
um þetta atriði fram í tímann, til
loka næsta kjörtímabils, 1962, og
þar næsta, 1966. Fyrst geri ég
ráð fyrir, að hlutfallið á milli
Svavar