Morgunblaðið - 27.03.1958, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 27. marz 1958
MORGUNBLAÐIÐ
11
Genfarráðsfefnan:
Hvað kostar að fœra út
landhelgina?
Bandankin hafa reiknað þab
námkvæmlega út
Genf, föstudaginn 14. marz.
HVAÐ kostar það að færa út
landhelgina? Menn munu yfir-
leitt ekki hafa gert um það ná-
kvæmar fjárhagsáætlanir, hvorki
á íslandi eða í öðrum löndum,
sem fyrirætlanir hafa haft um
víkkun landhelgi sinnar. Það hef
ir þó alltaf verið ljóst og á það
drepið í umræðum í íslenzkum
blöðum, að aukna löggæzlu
þyrfti, er landhelgin væri víkk-
uð og því hlyti að fylgja aukinn
kostnaður. En mér er ekki kunn-
ugt um að nokkurt ríki hafi gert
nákvæma kostnaðaráætlun um
það hve mikil útgjöld hver land-
helgismíla bakaði ríkiskassanum,
nema eitt — Bandaríkin.
Fjármálasérfræðingar þeirra
hafa reiknað þessa tölu út upp
á dollar og nú liggja niðurstöð-
urnar fyrir. Er það fróðlegt fyrir
okkur íslendinga og aðrar þjóðir,
sem hyggja á aðgerðir í land-
helgismálunum, að kynna sér hin
ar bandarisku niðurstöður, hvort
sem þær munu taldar algildar
með öðrum þjóðum eða ekki.
Eins og kunnugt er, leggja
Bandaríkin það lil á sjóréttar-
ráðstefnunni hér í Genf að land-
helgin verði ekki leyfð viðari en
þrjár mílur. í fyrradag, 11. marz
talaði aðalfulltrúi þeirra hér á
ráðstefnunni Arthur H. Dean,
fyrrv. utanríkisráðh. og setti
fram sjónarmið stjórnar sinnar
í skilmerkilegu máli. Mælti hann
þar gegn víðri landhelgi og var
m. a. ein af röksemdum hans sú,
að gífurlegur kostnaður væri því
samfara að búa við víðáttumikla
landhelgi. Strandríkið lyti þá
þeirri skuldbindingu að verja
hina víðu landhelgi sina og halda
uppi lögum og reglu innan henn-
ar.
Hefðu Bandaríkin reiknað út
hve hárri upphæð hin auknu út-
gjöld næmu og komizt að þeirri
niðurstöðu sem hér segir, miðað
við að þau færðu út landhelgina
úr þremur í tólf mílur:
ar munu gilda um mörg önnur
sjómerki.
Víst er það fróðlegt að vita hve
háa fjárupphæð hver landhelgis-
míla kostar strandríkið. En hitt
skortir ennþá, — upplýsingar um
það hver fjárhagslegur hagur er
af hverri aukinni landhelgismílu
í fiskisælum strandsjó. Fyrr
velt fyrir sér þessa dagana hér
í Genf, hvort hætta væri á því
að þau lönd, sem ekki yrðu talin
sjóriki og stunduðu ekki fiskveið
ar myndu greiða atkvæði gegn
ríkjum sem Bretlandi og Noregi
varðandi 3 mílna landhelgina og
bera sigur af hólmi.
— Já, sá möguleiki er fyrir
hendi, svaraði Sir Reginald, en
hve alvarlegur hann er þykir mér
ekki unnt að spá um i byrjun
ráðstefnunnar.
Benti hann síðan á það hve
mikilvægt hann teldi frelsi hafs-
ins, og jafnframt á þá staðreynd,
að þótt skipum væri frjáls ferð
ig ísland hefði túlkað dóm þenn
an, (fært út landhelgina í 4 míl-
ur) þá mætti ætla, að önnur riki
gætu almennt farið eins að ráði
sínu.
Því svaraði Sir Reginald svo,
að hann teldi mjög vafasamt
hvort slík túlkun ætti nokkra
stoð í reglum þjóðarréttarins.
★ ★ ★
Þessa viku hafa almennu um-
ræðurnar um frumvarp þjóð-
réttarnefndar S. þ. haldið áfram.
Lýkur þeim í lok næstu viku,
um 21. marz, og hefjast þá um-
ræður um einstakar greinar frum
varpsins. Loks munu fara fram
síðasta hálfa mánuðinn lokaum-
ræðurnar á ráðstefnunni og álykt
anir þá gerðar eftir því sem efni
standa til, og samkomulag fæst.
Enn sem fyrr vekja umræðurn
ar í landhelgismálanefndinni
mesta athygli. Þar flytur hver
fulltrúinn á fætur öðrum skoðan
en við höfum einnig frétt um nað
gengur dæmið ekki upp.
★ ★ ★
Stórveldin þrjú, Bretland,
Bandaríkin og Ráðstjórnarríkin
hafa haldið fundi með þeim blaða
mönnum, sem staddir eru á ráð-
stefnunni hér í Genf, og kynnt
þeim þar skoðanir sínar. Hafa
þeir fundy; allir farið fram á
þann hátt, að í upphafi hefir for-
Byrjunarkostnaður við þá ráð- 1 maður sendinefndanna lesið upp
stutta frasögn af tillögum og
skoðunum ríkisstjórnar sinnar í
málum hafsins og síðan hefir
blaðamönnum gefizt kostur á að
spyrja þá um það efni. Hefir það
tækifæri verið óspart notað og
víða komið við, allt frá stærð
landhelginnar til þess hvoit
banna ætti kjarnorkutilraunir á
úthafinu. A blaðamannafundi
þeim er rússneski aðalfulltrúinn,
prófessor Grigori Ivanovich Tunk
in hélt spurði ég hann m. a. um
afstöðu rússnesku sendinefndar-
innar til krafna ýmissa ríkja,
m. a. íslands til réttinda yfir
landgrunninu, en á það mikils-
verða mál ráðstefnunnar hafði
hann ekki minnzt í ræðu sinni.
Hann gaf þó þar um engin svör,
fór undan í flæmingi og kvaðst
enga afstöðu til landgrunnsmál-
anna vilja taka. Ráðstefnan
mundi ræða málið og yrðu hlut-
aðeigandi ríki að haga gjörðum
sínum eftir niðurstöðum hennai'.
Merkilegri en rússneski blaða-
mannafundurinn var sá, er enska
sendinefndin hélt. Kom þar ís-
land mjög til umræðu og að-
gjörðir íslendinga í landhelgis-
málunum. Þar var fyrir svövum
aðalfulltrúi Breta hér, Sir Regin-
ald Manningham-Buller, AttornT
ey General; eða dómsmálaráð-
herra þeirra. Var auðheyrt á
fundinum, að þar fór slyngur og
sléttmáll lögfræðingur, sem aldr-
ei sagði meira en ítrasta var-
kárni og fyllsta aðgæzla bauð.
Sir Reginald var spurður þeirr
ar spurningar, sem margir hafa
stöfun væri hvorki meiri né
minni en 8.000.000 dollarar og
aukning árlegra útgjalda við
landhelgina fyrir hverjum 100
mílum strandarinnar væri
1.500.000 dollarar. Aukning árl.
útgjalda sökum þessarar land-
helgisvíkkunar væri því alls
180.000.000 dollarar.
Lýsti ræðumaður því yfir, eftir
að hafa skýrt þingheimi frá ‘pess-
um milljónasummum, að sér lit-
ist satt að segja ekki á blikuna
hvað fjármálahlið landhelgis-
víkkunarinnar varðaði.
— Mér þætti gaman að vita,
sagði hann, hve margar aðrar
þjóðir hafa gert slika kostnaðar-
áætlun um það hver utgjöld það
hefði í för með sér að færa út
línunaogfjölga jafnframt að mun
öllum leiðsögutækjum á siglinga
leiðum innan landhelginnar svo
sem duflum, þokulúðrum, bjöll-
um, blístrum sjómerkjum og vit-
um og breyta einmg nauðsyn-
legum sjókortum og sjóferðabók-
um, sem verða að vera um borö
í hverju skipi. Þær tölur myndu
vera mjög fróðlegar. Okkur lang-
ar til þess að fá að sjá þær.
Enn hefir engin þjóð orðið við
þessari beiðni fulltrua Banda-
ríkjanna, og mun ástæðan vera
sú. að slíkar tölur svo nákvæmar
sem hinar bandarísku, eru óvið-
ast til. Vitað er þó, að aðeins um
20% af vitum veraldar munu
hafa það sterkan geisla að hann
sjáist í 12 mílna fjarlægð frá
ströndinni, og svipaðir annmark-
Þjóðabandalagshöllin í Genf
um landhelgi annarra ríkja þá
væri flugvélum bannað að fljúga
yfir hana. Ef t. d. Bretland og
Frakkland tækju upp 12 mílna
landhelgi myndi Ermarsund við
Dover lenda innan landhelginnar
og öllum erlendum flugvélum
væri þar með óheimilt flug þar
yfir. Þannig væru það ekki að-
eins sjóveldin og fiskiþjóðir sem
hag hefðu að skammri landhelgi.
Síðan vék hann að því, að ef
landhelgin við ísland, Noreg,
Grænland, Færeyjar Nýfundna-
land og Nova Scotia yrði færð
út í 12 mílur myndi afli brezku
togaranna minnka a. m. k. um
40%, ef ekki miklu meir. Var
hann þá spurður um það, sem ég
hefi orðið var við að furðu
margir hér hyggja, hvort ísland
hefði ekki 12 mílna landhelgi.
Leiðrétti hann þann misskilning.
Næsta spurning var svohljóð-
andi:
I sjöttu nefnd Sameinuðu þjóð-
anna, laganefndinni, ræddi full-1
trúi Islands (Hans G. Andersen)
um nýtízku fiskveiðamóðurskip,
sem afkastagetu hefðu til að
ganga mjög á fiskistofninn með
veiðum sínum. Hver er skoðun
Breta á þessu máli?
Þessari spurningu svaraði Sir
Reginald á þann hátt, að i.lmennt
væri það hagur Bretlands að
fiskistofnum væri ekki eytt með
rányrkju, en rétt væri, að á því
væri hætta á vissum fiskimiðum.
Blaðamaðurinn spurði þá enn
hvort hann hyggði íslenzka full-
trúann hafa kveðið of fast að orði
í ræðu sinni og svaraði Sir Regin
ald því játandi, hættan væri ekki
slík, en friðun fiskimiða þar sem
nauðsyn krefði væri mikilsvert
atriði.
Rætt var síðan um dóm Al-
þjóðadómstólsins í Haag í deilu-
máli Norðmanna og Breta um
það hvernig grunnlínur skyldu
dregnar við Noregsstrendur.
Blaðamaðurinn hafði það á orði
að þegar litið væri til þess, hvern
ir lands síns á málinu, m.a. hver
víðátta landhelginnar skuli vera,
hvort leiða eigi viðbótarbelti við
landhelgina í lög (contiguous
zone) og hvort ráðstefnan eigi
að taka afstöðu til kjarnorku-
sprengjutilrauna þeirra, sem að
undanförnu hafa farið fram yfir
úthafinu. Um það mál hafa staðið
yfir orðaskipti milli Bandaríkja,-
manna og Rússa semenn eru óút-
kljáð. Umræðurnar eru annars
keimlíkar dag frá degi, skoðan-
irnar ávallt skiptai', og mæla
ræðumenn með vídd landhelg-
innar frá 3 til 12 mílna og þar á
milli, en Suður Ameríkuríkin
vekja athygli með kröfum sínum
til allt að 200 mílna fiskveiði-
landhelgi. Má heyra margvísleg
rök fram borin í umræðunum
m. a. hafði fulltrúi Perú það á
orði í dag, að eðlilegt væri að
land hans krefðist 200 mílna land
helgi sökum þess að hver Perú-
maður yrði að láta sér nægja
1700 hitaeiningar á dag, en hver
Bandaríkjamaður nærist hins
vegar á 2.800 einingum og sama
væri að segja um margar fleiri
þjóðir.
Fulltrúi Saudi-Arabíu hefir tek
ið tvisvar til máis í umræðunum,
í síðara skiptið nú í gær og hefir
hann verið einna harðskeyttastur
og óvægnastur í ummælum sín-
um, svo mörgum þykir stappa
nærri ósanngirni. Eins og kunn-
ugt er á ráðstefnan að freista
þess að setja reglur um land-
helgisvíðáttuna, en örskömmu
áður en hún hófst, sagði fulltrú-
inn, setti konungsríkið Saudi-
Arabía nýjar reglur um stærð
landhelginnar, 12 mílur frá
ströndu, og má segja að mál-
flutningur hans miðist allur við
að réttlæta þá ákvörðun. Lýsti
hann því m. a. yfir í gær ~að
þriggja mílna reglan ætti hvergi
heima annars staðar en á sjó-
minjasafni! Þar væri hún bezt
geymd, rykfallin og öllum
gleymd.
Að öðru leyti markast umræð-
urnar í öllum nefndum af hóg-
værð, sérþekkingu og samkomu-
lagsvilja. Felast í ræðum fulltrúa
rikjanna almennar stefnuyfirlýs-
ingar, fremur en yfiriýsingar um
einstök atriði. Þær bíða þar til
hver grein frumvarpsins verður
rædd sérstaklega. Þá fyrst verður
unnt að sjá hver sjónarmiðin eru
líklegust til þess að verða sigur-
sælust, fyrr ekki.
Gunnar G. Schram.
Verkfræðistarf sem A.B.F.
viimiir söluskattsskyld
>
í HÆSTARÉTTI er genginn i Fjármálaráðherra byggði sýknu
dómur í máli, sem Almenna bygg | kröfu sína fyrir rétti á þvi, að
ingafélagið höfðaði gegn fjár-
málaráðherra f. h. ríkissjóðs. Hér
er um að ræða mál út af greiðslu
söluskatts af verkfræðistörfum,
alls kr. 15.747,00.
Almenna byggingafélagið vildi
ekki sætta sig við að slík störf
yrðu talin söluskattsskyld. Kærði
félagið til yfirskattanefndar og
ríkisskattanefndar, en varð eigi
ágengt. Greiddi Almenna bygg-
ingafél. skattinn með fyrirvara
um endurheimtu og höfðaði síð-
an þetta mál gegn fjármálaráð-
herra f: h. ríkissjóðs.
Þau urðu úrslit málsins í hér-
aði og fyrir Hæstarétti að A.B.F.
var gert að greiða söluskatt
þenna.
Fyrir rétti lýsti A. B. F. þeim
störfum, sem hér ræðir um, a
þá lund, að þau séu aðallega fólg-
in í útreikningum, uppdráttum,
fræðilegu mati á byggingarað
ferðum, staðarvali og þeim vanda
málum yfirleitt, sem úrlausnar
krefjast við byggingu hvers kon-
ar mannvirkja og útreikningum
og skýrslugerðum þar að lútandi.
Telur hann störfin þess eðlis, að
eigi sé heimild til að leggja á þau
söluskatt, enda séu þau persónu-
leg, andleg störf sérfræðinga, er
jafna megi til siarfsemi mál-
flutningsmanna og áþekktra
starfa, en hæstiréttur hafi dæmt
þau undan söluskatti.
ljóst sé af ákvæðum b-liðs 3. gr..
laga nr. 75 frá 1953, að stefnanda
sé skylt að greiða umræddan
söluskatt. Telur hann að A. B. F.
selji með álagningu vinnu verk-
fræðinga þeirra, er hjá honum
starfa og vinna fyrir föstu kaupi.
Taldi fjármálaráðherra að þessi
tilhögun sé á engan hátt sam-
bærileg við starfsemi málflutn-
ingsmanna, þar sem um sé að
ræða persónulega, andlega vinnu
þeirra sjálfra og ekki að ræða
um sölu þjónustunnar með álagn-
ingu.
I forsendu dóms undirréttar
segir m. a.:
Af framanskráðu er það ljóst
að umræddur söluskattur hefir
verið lagður á tekjur stefnanda
af störfum verkfræðinga í þjón-
ustu hans. Þótt svo yrði talið
að verkfræðingur, er ynni störf
sem þau, er hér ræðir um, væri
ekki skyldur að greiða af þeim
söluskatt, kæmi það ekki stefn-
anda að haldi, þar eð telja verð-
ur að hann hafi hér verið að
selja vinnu eða þjónustu annarra.
Er því eigi unnt að telja heim-
ilt að undanþiggja hann greiðslu
söluskatts af þessum sökum og
ber því að taka til greina sýknu-
kröfu stefnda en eftir atvikura
er rétt að málskostnaður falii
niður.