Morgunblaðið - 03.08.1958, Blaðsíða 11

Sunnudagur 3. ágúst 1958
MORCV1SBL4ÐÍÐ
11
iegu og Island, en á ströndum
Eystrasalts. En ekki er um það
að villast, að viljinn er fyrir
hendi til að toga okkur austur
á bóginn, að því er látlaust unn-
ið. Rússlandsferð þingmannanna
og Eystrasaltsmótið eru aðeins
tvö dæmi þeirrar viðleitni.
1 sjálfu sér er ámóta mikil
fjarstæða að tala um ísland sem
Eystrasaltsland, eins og að kalla
þau þýzku æskulýðssamtök, sem
buðu til þessarar samkomu,
„frjálsa þýzka æsku“, eins og
þau eru nefnd í Þjóðviljanum.
Einkenni þeirra samtaka er
þvert á móti það, að þau eru
samtök þess hluta þýzkrar æsku,
sem ekki er frjáls.
Ferðalag Einars
og Lúðvíks
ari í garð íslendinga en áður var.
Stjórnarblöðin hafa skotið sér
undan að svara fyrirspurn um
þetta, sem fram hefur verið bor-
in hér í blaðinu. Hið sanna mun
koma í ljós áður en langt um
líður.
Hins vegar hefur ekkert frétzt
af Lúðvík í allmarga daga, frá
því að sagt var frá viðtölum hans
við austur-þýzka verzlunarmála-
ráðherrann. Er ekki að efa, að
þeir Einar og Lúðvík hafi lagt
lag sitt saman, hversu langt aust-
ur á bóginn, sem þeir hafa lent
í því slagtogi. Um það er ólík-
legt, að nokkurn tímann fáist
sannar fregnir.
Nánari tengsl
austur á bóginn
Þessi mynd af formanni Varðarfélagsins, Þorvaldi Garðari Kristjánssyni, og Sigurði Óla Ólafs-
syni, þingmanni Árnesinga, og konum þeirra, var tckin í Varðarferðinni sl. sunnudag.
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugcud. 2. agúst
Varðarferðin
VARÐARFEHÐIN var farin sl.
sunnudag. Hún er nú orðin ein
af aðalhátíðum ársins í hugum
margra þátttakenda. Hún er það
ferðalag, sem fjölmargir vilja
sízt án vera og sumir gera sér
enga aðra ferð úr bænum en
hana. Þar hittast gamlir kunn-
ingjar og ný kynni skapast.
Reykvíkingar kynnast betur
sínu eigin landi og rifja upp,
hversu föstum fótum tilvera
þeirra stendur í íslenzkri sögu
og þjóðlífi. Hinar ágætu ferða-
lýsingar, sem Árni Óla hefur nú
flutt 4 ár í röð, sýna hversu ís-
lenzk menning yrði fátækari, ef
við gleymdum gömlum sögum og
sögnum, sem tengdar eru við
ýmsa staði á landi okkar. Sam-
bandið við fortíðina verður að
haldast til að menning okkar
megi blómgast, svo sem hugur
okkar stendur til.
Það er einnig hollt að sjá,
hversu margt af nauðsynjum við
verðum að sækja út í sveitirn-
ar. Rafmagnið, þessa frumnauð-
syn á hverju nútima heimili,
sækja Reykvikingar í vatnsfall,
er skiptir sveitum í Árnessýslu.
Landbúnaðarafurðir sækja þeir
til þænda um leið og bæjarbúar
skapa bændum markað, sem er
undirstaða velgengni þeirra og
uppbyggingar sveitanna.
Það er venja, að þingmenn
þeirra héraða, sem um er farið,
slást í förina. Að þessu sinni
komu Sigurður Óli Ólafsson,
alþingismaður og frú hans til
móts við Reykvíkingana austur
1 Hestvík við Þingvallavatn. —
Allir áttu ferðalangarnir saman
ógleymanlegar stundir. Stundir,
sem stuðla að því að efla skiln-
ing manna á milli, þá samheldni,
sem Sjálfstæðisflokkurinn öðr-
um fremur hefur vakið athygli
á, að þjóðin þarfnast.
V erzlimarmanna-
lielgi
m
Um verzlunarmannahelgina
fara fleiri bæjarbúar út í sveitir
landsins en nokkru sinni ella á
árinu. Því miður njóta fæstir
þeirra slíkrar lfeiðsögu, sem þátt-
takendur Varðarferðarinnar
gerðu. Sumir amast við öllum
þessum ferðalögum, þykja þau
óþarfa eyðsla og jafnvel hvatn-
ing til þeirra, sem enn halda
tryggð við heimahagana að
binda sig þar ekki við störf, held
ur halda í þéttbýlið, þar sem lífs-
kjör þeirra muni verða léttari.
Víst hafa þessi ferðalög sína ann-
marka. En ef þau eru laus við
slark og óreglu, sem öllum er
til skammar, þá verða þau oft-
ast ferðalöngunum í senn til upp
örvunar og lærdóms. Forseti Is-
lands, herra Ásgeir Ásgeirsson,
benti fyrir nokkrum árum á það
í ræðu, að menn bæru meira úr
býtum og ferðalagið yrði þeim
hugstæðara, ef þeir færu um þau
héruð, þaðan sem þeir sjálfir
eru komnir eða ættaðir og rifj-
uðu upp gömul tengsl við sveit-
ina eða einstaka bæi. Sú sjálfs-
hyggja er öllum eða flestum í
brjóst borin, að áhugi þeirra
verður meiri fyrir því, sem teng-
ist þeirra eigin sögu en hinu,
sem gersamlega er framandi.
Þýðing
verzlunar-
stéttarimiar
Á frídegi verzlunarstéttarinn-
ar er eðlilegt, að huganum sé
rennt til þýðingar hennar fyrir
þjóðina. Fáar stéttir hafa sætt
meira ámæli hérlendis en hún.
Þetta á sér að nokkru leyti sögu-
legar rætur. Verzlunin var lengi
í höndum erlendra einokunar-
kaupmanna. Má segja, að það sé
ekki fyrr en á okkar dögum, að
síðustu leifar þeirra verzlunar-
fyrirtækja hverfi. Verzlunin var
notuð öldum saman til að flytja
allan arð af þjóðarbúinu til ann-
ars lands, svo að þjóðin stóð blá-
snauð eftir og ekkert var gert
til að bæta landið, heldur gekk
það úr sér ár frá ári. Eðlilegt
var, að mennirnir, sem að þessu
unnu og kunnu auk þess ekki
mál landsmanna og sýndu þeim
yfirleitt litla virðingu, nytu lít-
illa vinsælda með þjóðinni.
Misnotkun verzlunarinnar og
fátækt þjóðarinnar, sem þar af
leiddi, sýndi aftur á móti glögg
lega, hversu mikilvæg starfsemi
verzlunin er. Ef hún er ekki í
góðu lagi má segja, að allir aðr-
ir vinni fyrir gýg. Þróttmikil,
víðsýn og þekkingarrík verzlun-
arstétt er þjóðarnauðsyn. Vöxtur
innlendrar verzlunarstéttar varð
skilyrði fyrir velfarnaði landsins.
Auðvelt er að egna til öfundar
gegn þeim, sem betur farnast. En
ráðdeild, hyggindi og sparnaður
koma ekki þeim einum að gagni,
sem þær dygðir iðka, heldur
þjóðarheildinni. Með talinu um
milliliðagróða og eyðingu hans
átti að ganga að verzlunarstétt
inni dauðri eða stórlega lamaðri.
Þegar V-stjórnin var mynduð
fyrir rúmum tveimur árum var
þetta sagt í stjórnaryfirlýsingu
hennar:
„Ríkisstjórnin lítur á stöðvun
verðbólgunnar sem eitt höfuð-
verkefni sitt. Hún mun leggja
sérstaka áherzlu á að koma í veg
fyrir óeðlilegan gróða milli-
liða —------“.
Ekki vantar það, að á undan-
förnum misserum hafi verið
reynt að koma í veg fyrir óeðli-
legan gróða milliliðanna. Svo
langt hefur verið gengið, að á
aðalfundi SÍS kvartaði forstjóri
þess, Erlendur Einarsson, yfir
versnandi aíkomu fyrirtækisins,
sem hann sagði, að „stafar síðast
en ekki sízt af óraunhæfum verð
lagsákvæðum. Sambandið hefur
aldrei gert kröfur um háa álagn-
ingu, aðeins um hóflega og rétt-
láta álagningu en ekki óraun-
hæfa, eins og nú er“.
Forstjóri KRON, Kjartan Sæ-
mundsson, hefur lýst yfir því,
„að meirihluti vara í matvöru-
búðum er seldur langt undir
dreifingarkostnaði“.
Þessar yfirlýsingar kaupfélags
stjóranna tala sínu máli. Sök sér
væri, ef þetta ranglæti hefði leitt
til þess, að ráðist hefði við
verðbólguna. Allur landslýður
veit, að svo er ekki. Verðbólgan
vex nú daglega hraðar en nokkru
sinni fyrr. — Ranglætið leiðir
aldrei til góðs. hvorki í þessu né
öðru. Raunhæf leit að lausn
vandans í efnahagsmálunum
mun leiða í ljós, að heilbrigð og
vel rekin verzlun er ein af for-
sendunum fyrir, að þar fáist
happasæl lausn.
Þátttakendur
í Eystrasaltsmóti
Um svipað leyti og þingmenn-
irnir íslenzku, sem til Rússlands
fóru; létu ginna sig til Lettlands
í því skyni að vera þar sýningar-
gripir valdhafanna frammi fyrir
frelsissviptri þjóð, héldu 9 ís-
lendingar á Eystrasaltsmót, sem
kommúnistar efndu til í Austur-
Þýzkalandi. Þjóðviljinn sagði ný-
lega frá því, að fararstjóri
þeirra, maður að nafni Bogi Guð-
mundsson, væri nú kominn heim
og hefur eftir honum hinn og
þennan fróðleik, þ. á. m. þetta:
„Eins og kunnugt er, ér ísland
nátengt Eystrasaltslöndunum,
bæði menningarlega og efnahags
lega og saga okkar er samofin
sögu þeirra".
Fram að þessu hafa íslending-
ar talið sig Atlantshafsþjóð og
mundu hinar eiginlegu Eystra-
saltsþjóðir, svo sem Eistlending-
ar, Lettar og Litháar, vissulega
miklu fremur, eins og nú standa
sakir, kjósa löndum sínum sömu
Trúin flytur fjöll og slær þá
blindu, sem þó hafa augu til að
sjá með svo sem vona verður,
að hinir íslenzku þátttakendur
Eystrasaltsmótsins hafi. En ní-
menningarnir eru ekki einu ís-
lendingarnir, sem nýlega hafa
verið á þessum slóðum. Tveir.
miklir tignarmenn íslenzkir
hurfu nýlega austur fyrir járn-
tjald í Austur-Þýzkalandi og
fara litlar sagnir af þeim síðan.
Einar Olgeirsson fór á flokks-
þing kommúnista í Austur-
Þýzkalandi, sama þingið og Krús
jeff sótti og hélt eina af sínum
ræðum á. Þjóðviljinn hefur að
vísu enn ekki haft kjark til að |
segja frá þessu, en Morgunblað-!
ið hafði fregnir af utanför Ein-1
ars og gat þess, hvert erindið
hefði verið. Þjóðviljinn mót-
mælti því ekki, enda hefur síðan
fengizt staðfesting á því, að Ein-
ar hafi verið á flokksþinginu
með Krúsjeff.
Þegar síðast fréttist var for-
seti neðri deildar Alþingis ekki
kominn heim, en þá hafði annar
mektarmaður, sjávarútvegsmála-
ráðherrann, Lúðvík Jósefsson,
einnig horfið úr landi. Samstarfs-
menn hans í ríkisstjórninni láta
það boð út ganga, að enginn
þeirra hafi vitað um brottför
hans, ekki einu ■j.'nni Hannibal
Valdimarsson. Þ.ir þurftu þó
ekki að bíða jafnlengi fregna af
Lúðvík, eins og af Einari, því að
austur-þýzka fréttastofan sagði,
að Lúðvík væri kominn til Aust-
ur-Þýzkalands. Áður hafði Þjóð-
viljinn aðeins getið þess, að Lúð-
vík hefði farið til útlanda og
haldið til Þýzkalands, án þess að
segja til hvors hluta landsins
hann hefði farið. í Austur-Þýzka-
landi var Lúðvík sagður hafa
tekið upp samninga og viðtöl við
verzlunarmálaráðherrann um
aukin viðskipti, þar á meðal
smíði fleiri báta en áður hefði
verið samið um.
Riissneska lánið
Kunnugt er, að ríkisstjórnin
taldi sig í vor vera búna að fá
rússneskt lún að upphæð 50
milljónir króna. Þetta fé átti
annaðhvort allt eða að mestu
að ganga til greiðslu á bátunum,
sem smíðaðir hafa verið í Aust-
ur-Þýzkalandi og áður hafði ekki
verið séð fyrir neinni greiðslu á.
Þegar til átti að taká, reyndist
svo, að Rússar kölluðu þetta lán
aðstoð til íslands eða Islendinga.
Hvernig sem á því stóð, hvort
sem sumir ráðherranna höfðu
skuldbundið sig til að taka ekki
við aðstoð nema frá Bandaríkja-
mönnum einum, þá varð raunin
sú, að ríkisstjórnin neitaði því að
taka á móti peningunum, ef þeir
gengju undir þessu nafni. Rússar
héldu hins vegar fast við sitt og
strandaði málið þess vegna um
sinn.
Úr því að Lúðvík Jósefsson er
farinn til Austur-Þýzkalands og
byrjaður að tala um smíði nýrra
báta þar, getur það naumast ver-
ið nema af því að hann viti eða
telji sig hafa tryggingu fyrir, að
rússnesku peningarnir séu nú
falir. Eftir því hefur eitthvað
borið við um mánaðamótin júní-
júlí, sem hefur gert Rússa blíð-
Nánari tengsl austur á við
vekja því meiri athygli sem
kommúnistar hafa gert mark-
vissa tilraun til að láta líta svo
út sem þeir væru í þann veginn,
eða a. m. k. meginflokkur þeirra,
að slíta öllum tengslum við
Moskvu. Sá var tilgangurinn
með grein þeirri, sem birt var
í Daily Telegraph fyrir h. u. b.
tveimur mánuum og fjallaði um
hinn íslenzka Tító, herra Valdi-
marsson. Þar var sagt, að herra
Valdimarsson þjakaði það mest,
að hann hefði ekki næga peninga
til að stofna eigið blað og flokk.
Svo er að sjá sem að þessu sinni
hafi einhver tregða orðið á að
fá peningana í Vesturlöndum.
Kann þá að vera, að úr peninga-
leysinu rakni, ef félagarnir, sem
austur á bóginn héldu, koma
eitthvað loðnari um lófana heim
en þegar þeir fóru. Þá mundi órói
herra Valdimarssonar e. t. v.
hverfa um sinn.
í þessari sömu grein var mikið
úr því gert, hvílíkt sjálf-
stæði herra Kjartansson og
herra Ólafsson sýndu við stjórn
sína á Þjóðviljanum. Þeir hefðu
hvað eftir annað að engu haft
forsögn sjálfs „aðalritarans",
herra Bjarnasonar. Ekki leyndi
sér, að þessi frásögn var höfð
eftir manni, sem taldi sig ná-
kunnugan.
Það er ekki svo oft, að frægðar
verka íslendinga sé getið er-
lendis. Hér var hrósyrðum farið
um sjálfstæðisviðleitni þessara
tveggja heiðursmanna £ einu
helzta íhaldsblaði Bretlanös. —
Hefði því mátt ætla, að Þjóðvilj-
inn skýrði frá því með gleði, hví-
líkt frægðarorð færi af helztu
blaðamönnum hans. En það er
eitthvað annað. Lítillætið er svo
mikið, að um stórvirkin er alveg
i þagað hér heima. Sú þögn líkist
mest hógværð Helga Sæmunds-
sonar, sem enn hefur ekki látið
blað sitt segja frá því, að hann
mælti þau orð, sem beztar undir-
tektir fengu á Lækjartorgsfund-
inum, þegar hann lagði til að ís-
lenzku þingmennirnir forfölluð-
ust frá heimboðinu til Rússlands.
Hógvær
ga
Það lýsir að vísu mikilli hóg-
værð hugarfarsins og hjartans
lítillæti, að Helgi Sæmundsson
skuli aldrei hafa sagt frá þess-
' um orðum sínum í sínu eigin
I blaði. E. t. v. kemur það þó ekki
j eingöngu af þessu, heldur af hinu
i að svo er að sjá, sem einhvei’jir
1 hafi hrætt Helga með því, að ef
j þingmennirnir hættu við ferðina,
’ jafngilti það því, að slitið væri
1 stjórnmálasambandi við Rúss-
I land. Auðvitað er slíkt alger
■ fjarstæða. Enginn hefur gerzt
| talsmaður þess, Helgi Sæmunds-
; son ekki fremur en aðrir. Menn
geta vel haft stjórnmálasamband
við ríki og eðlileg viðskipti að
öllu leyti, þó að heimsóknir,
slíkar sem þingmannaferðin, séu
* látnar undir höfuð leggjast. Það
J er einmitt vegna þess að heim-
’ sóknin var óeðlileg, eins og mál-
um var háttað, að Islendingum
var hún almennt mjög á móti
skapi. Raunin varð og sú, að
Framh. á bls. 13.