Morgunblaðið - 17.12.1958, Blaðsíða 13

Miðvilcudagur 17. des. 1958
MOROUNBLAÐIÐ
13
Að loknu Allsherjarþingi:
íslenzka sendineindin skýrði mál-
stað okkar fyrir þjóðum heimsins
Þingið kom engu til leiðar í stórpóli-
tísku málunum
Viðtal við Thor Thors
New York,
sunnudaginn 14. des.
LAUST fyrir miðnætti sl. nótt
lauk 13. Allsherjarþingi hinna
Sameinuðu þjóða. Fréttamanni
Morgunblaðsins þótti vel við eiga
að reyna að ná tali af formanni
íslenzku sendinefndarinnar, Thor
Thors, sendiherra, og biðja hann
að segja álit sitt á störfum þings-
ins. Sendiherrann var að búast
til brottfarar til Washington,
þegar fréttamaðurinn kom til
hans, en varð þó við beiðni um
að svara nokkrum spurningum.
Neikvætt þing
— Hver teljið þér, að árangur-
inn hafi orðið af Allsherjarþing-
inu, sem lauk í gær?
— Ég hef setið öll þing S.Þ.,
frá því að ísland gerðist þátttak-
andi árið 1946, og ég held, að ég
verði að álíta, að þetta þing hafi
verið neikvæðasta þingið á þess-
um tíma.
Kaunar er það ætíð svo, að
margt gott og gagnlegt leiðir af
hverju þingi, þótt á sumu af því
beri lítið í heimsfréttunum. Á
þetta einkum við um mannúðar-
málin, t. d. barnahjálp S.Þ. og
hjálp við flóttamenn, svo og
tækniaðstoð og fjárhagsaðstoð
til þurfandi landa. Þessi mál og
mörg slík hafa verið fyrir þing-
inu og voru afgreidd ágreinings-
lítið. Einmitt þess vegna veit
almenningur lítið um þau.
Öðru máli gegnir um pólitísku
málin, þar sem deilurnar rísa
hátt og standa oft lengi. I þeim
varð nauðalítill árangur á þessu
þingi.
Kýpur og Alsír
Kýpurmálið var t. d. á dagskrá
þingsins. Eftir 10 daga harðar
umræður, einkum milli Breta og
Tyrkja annars vegar og Grikkja
hins vegar, náðist ekki samkomu
lag um að samþykkja neina
ákveðna lausn. Tillagan, sem
samþykkt var að lokum, sagði
ekkert, og geta allir túlkað hana
eftir eigin vild. Þess skal getið, að
ísland studdi mjög ákveðið mál-
stað Kýpurbúa.
Svipuð var niðurstaðan í Alsír-
málinu. Arabaríkin, sem nutu
stuðnings flestra ríkja í Asíu,
sóttu mjög fast að ákveðin til-
laga yrði samþykkt, sem fæli í
sér, að Alsír skyldi öðlast sjálf-
stæði og útlagastjórnin yrði við-
urkennd. Frakkar höfðu alla
málsmeðferðina að engu og sóttu
ekki fundi, meðan um málið var
fjallað. Svo fór að lokum, að
lítill meirihluti fékkst í stjórn-
málanefndinni fyrir tillögu
Arabanna, en hún náði ekki
samþykki á Allsherjarþinginu,
þar sem þarf % atkvæða/
Island greiddi atkvæði með
sjálfstæði Alsírbúa, en gat ekki
fylgt tillögunni um viðurkenn-
ingu á útlagastjórninni eða um
að Frakkar tækju upp samninga
við þessa menn. Við sátum þess
vegna hjá um tillöguna í heild,
þótt við höfum ætíð látið í ljós
fylgi við málstað Alsírbúa og
fullan skilning á baráttu þeirra.
Öll Norðurlöndin sátu hjá við
hina endanlegu atkvæðagreiðslu,
en ísland gekk lengst í að votta
Alsírbúum samúð sína í sam-
bandi við einstakar atkvæða-
greiðslur. En í stuttu máli sagt:
engin niðurstaða fékkst í Alsír-
Himingeimurinn og afvopnunin
Mjög merkilegt mál, sem nú
v; fyrir þinginu, er friðsamleg
notkun himingeimsins. f því máli
tókst ekki samkomulag milli
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna,
og bíður það því frekari samn-
inga, ef þeir eru hugsanlegir.
Það er á valdi þessara stórvelda
sérstaklega, hvort um alþjóðlega
samvinnu á þessu sviði getur orð-
ið að ræða.
Á þinginu varð hins vegar
samkomulag um, að öll ríki inn-
an S. Þ. skyldu eiga sæti I af-
vopnunarnefnd samtakanna. Var
allt annað en fiskveiðilögsagan,
sem við erum að berjast fyrir.
Stækkun landhelginnar táknar í
raun og veru útfærslu landsins.
í því efni vilja Vesturveldin lík-
lega ekki ganga lengra en í 6
mílur, og Bretar hafa reynt að
halda dauðahaldi í 3 mílur. Þær
deilur eru okkur óviðkomandi og
skipta okkur litlu. En vegna þess
að stórveldin eru ósammála um
þetta aðalatriði málsins frá
þeirra sjónarmiði, telja þau öll,
að ekki beri að rasa um ráð fram
að því er varðar nýja ráðstefnu
um málið. Einkum hefur komið
í ljós, að Rússar vilja ekki flýta
málinu. Þeir hafa tekið sér sína
12 mílna landhelgi og óska ekki
að fá yfir sig neina meirihluta-
samþykkt á alþjóðavettvangi
um minni landhelgi.
Við íslendingar erum að berj-
ast fyrir okkar fiskveiðilögsögu
og höfum ákveðið hana, og síðan
hafa brezk herskip innsiglað
haha. Við bíðum þess nú aðeins
að Bretar sjái sóma sinn í því
að láta flota sinn fá eitthvert
virðulegra viðfangsefni.
Ég tel, að umræðan á Allsherj
arþinginu nú hafi orðið til þess
að vekja athygli allra þjóða á
því, að það verður að koma á
alþjóðlegum reglum um víðáttu
sjálfrar landhelginnar og fisk-
veiðilögsögunnar. Mönnum er
það líka ljóst, að það þarf að
undirbúa lausn þessa máls eftir
diplomatískum leiðum gaum-
gæfilega og öfgalaust, svo að sá
voði sé ekki framundan, að næsta
ráðstefna endi með öngþveiti.
Okkar vegna álít ég, að ekki
skipti miklu máli, þótt nú hafi
verið ákveðið, að ráðstefnunni
skuli frestað þar til í marz eða
apríl 1960, því að við höfum
markað okkar rétt og munum
halda honum. Til þess njótum
við nú skilnings og velvildar
nær allra þjóða. En eins og ég
hef sagt: Við verðum að vona,
að Bretarnir sjái sóma sinn í því
að hætta þessu vopnaglamri og
snúi sér að þarflegri verkum.
Þinghald í Moskvu
— Þér lögðuð til í ræðu á þing-
inu, að Allsherjarþingið yrði háð
í Moskvu árið 1960. Sú tillaga
vakti athygii meðal fulitrúanna
og hefur verið rædd í blöðum hér
vestra.
— Já. Síðan hef ég rætt málið
við helztu forráðamenn S. Þ. og
ýmsa aðalfulltrúa, þar á meðal
fulltrúa Sovétríkjanna. Allir
virðast vera hlynntir hugmynd-
inni og telja, að þinghald í
Moskvu gæti haft góð áhrif í þá
átt að auka skilning á starfsemi
S. Þ. Ennfremur myndi það gefa
rússnesku þjóðinni tækifæri til
að kynnast hugsunum og hug-
sjónum hins vestræna heims. En
þó hygg ég, að landið liggi þann-
ig, að ekki geti orðið úr þessu
þinghaldi, fyrr en eitthvað dreg-
ur úr kalda stríðinu.
Knsimann Guðmundsson skrifar um
BÓKMENNTIR
Thor Thors
þar gengið til móts við Sovét-
ríkin. Með öllu er óvíst, hvort
þetta leiðir til nokkurs árang-
urs, því að hér eins og í öðrum
þýðingarmiklum málum veltur
allt á því, hvort Bandaríkin og
Sovétríkin geta fallizt á skyn-
samlega leið til þess að létta
einhverju af fargi vígbúnaðarins
af þjóðum heimsins.
„Afríkuþingið“
Það má taka undir þau orð,
sem dr. Malik, forseti þingsins,
mælti í gærkvöldi, að þessa þings
verði helzt minnzt framvegis sem
Afríkuþingsins.
í gæzluverndarnefnd þingsins
voru málefni ósjálfstæðra ríkja
rædd mjög ítarlega, og stefnir nú
óðum að því, að þau fái sjálf-
stæði.
í lok þingsins var Guinea, sem
áður var frönsk nýlenda, tekin
í S. Þ. Landið hafði öðlazt sjálf-
stæði seint í september. Þá er
nær öruggt, að bæði franska og
brezka Kaméroon fái sjálfstæði
á næstunni og inngöngu í S. Þ.
Ennfremur mun Somaliland
verða sjálfstætt 1960. Af þessu
öllu má marka, að nýlendunum
fækkar, en sjálfstæðum ríkjum
fjölgar. Einkum er ljóst, að Af-
ríka er vöknuð og hún mun hafa
sín áhrif á málefni S. Þ. fram-
vegis. Yfirleitt virðist mér það
ljóst, að áhrif ríkjanna í Asíu og
Afríku á þróun viðburðanna
verði snar þáttur af mannkyns-
sögunni á næstu áratugum.
Landhelgismálið.
— Og svo var það umræðan
um landhelgismálið.
— Það, sem á vannst í því máli
var, að íslenzku sendinefndinni
tókst að skýra deiluna við Breta
og að málstaður íslendinga hlaut
mjög mikinn skilning og samúð.
Við verðum að skilja, að alls-
herjarlausn þessa máls á langt
í land. Þegar við íslendingar töl-
um um landhelgismálið, erum við
aðeins að hugsa um okkar fisk-
veiðilögsögu, en hún er aðeins
lítill þáttur málsins séð á al-
heimsmælikvarða.
Aðalatriðið í hinu raunveru-
lega landhelgismáli á alþjóða-
vettvangi er það, að stórveldin
eru ósammála um, hve langt
landhelgin á að ná. Landhelgi er
Tröllið sagði.
Eftir Þórleif Bjarnason.
Bókaútgáfan Norðri.
í'YRRA eða fyrsta bindi þessarar
sögu kom út árið 1948 og nefnd-
ist: Hvað sagði tröllið? Það var
mjög athyglisverð bók og er tals-
verð eftirvænting bundin við
þessa nýju sögu. Umhverfið er
hið sama: Hornstrandir. Ekkjan
á Hóli við Svarthamravík hefur
gifzt ráðsmanni sínum, Agnari
Þórðarsyni, og endar fyrri sagan
á því. Hún er fast að 20 árum
eldri en hann, en efnuð vel og
prýðilega gerð manneskja. Og
annað er verra en aldursmunur-
inn: Agnar hefur fellt ástarhug
til annarrar konu, ungrar og fall-
egrar, áður en hann giftist ekkj-
unni og auðnum á Hóli. Ást sú
verður afdrifarík í hjónabandinu.
Hann þýðist ekki konu sína og
verða þau bæði fyrir sárum von-
brigðum. Hún heldur þó jafn-
vægi %ínu og er glöð og góð, þótt
hjartanu svíði. Hann leitar af-
þreyingar í starfi, og fer ham-
förum við smíðar, byggingar og
sjósókn. Hann er dugnaðarvargur
hinn mesti og eftir því hagsýnn,
svo að allt blessast, sem hann
snertir á, og ekki líður á löngu
áður en Hólsauðurinn hefur marg
faldazt í höndum hans. Allt hið
gamla rífur hann niður og byggir
að nýju, svo að bær og bú verða
raunverulega hans eign innan tíð-
ar. Ánægður er hann samt ekki,
en unir við fátt og reynir stund-
um að leita sér svölunar í ofboðs-
legri drykkju og kvennastússi.
Loks verður ástin skyldurækn-
inni yfirsterkari; hann ssekir
stúlkuna sem hann elskar og flyt-
ur hana heim að Hóli. Elínborg
húsfreyja tekur henni hið bezta
og lætur sem ekkert sé. En alls
konar vandi vex af þessu tiltæki
Agnars og munar minnstu að það
verði honum að sálartjóni. Með
aðstoð beggja kvenna sinna
kemst hann þó heill úr eldraun-
inni og gerist nýr og betri maður.
Þetta er alvarlegt og viðamikið
verk, nokkuð þungt í vöfum og
ekki gallalaust, en margt í því
vel gert og sumt snilldarlega.
Umhverfislýsingar og aldarfars-
íýsingar eru yfirleitt prýðilegar;
eins eru flestar atburðalýsingarn-
ar mjög trúverðugar og nokkrar
hrein list. Bygging sögunnar er
dálítið1 þunglamaleg, þó hvergi til
skaða, en nokkuð langdregin er
frósögnin á köflum, og þyrfti höf.
að temja sér eilítið meiri spar-
semd á orð.
Það sem fyrst og fremst gerir
sögu þessa að merkilegu skáld-
verki, er hin stórfenglega persónu
lýsing Agnars Þórðarsonar, eink-
um þróun persónunnar í barátt-
unni við andstæður umhverfis-
ins, — svo og lýsingin á vorharð-
indum í síðari hluta bókarinnar,
sem er ógleymanleg. — Agnar er
í rauninni listamaður; hann hefur
ótaminn en skapandi huga og
taumlausar en heilbrigðar ástríð-
ur. Hann er snillingur í höndun-
um og eldur listfengrar sköpunar
brennur í honum. Öll hálfvelgja
er honum andstyggð og sjálfur
er hann heill, í illu sem góðu,
heill og ofsafenginn. Hann hefur
selt sig, en getur ekki staðið við
samningana, finnur sig bundinn
og rífur og slítur hlekkina; en
þeir eru innra með honum sjálf-
um og i rauninm er hann alltaf
að rífa sjálfan sig til blóðs. Bar-
átta hans og sálarstríð er snilld-
arlega skapað. Lausn flækjunnar
og „kúvending" Agnars í bókar-
lok eru ekki jafnsannfærandi, að-
aðdragandinn tæpast nógu skýrt
dreginn, en kannske hugsar höf.
sér að gera þessu atriði betri skil
í nýrri bók?
Elínborg er andstæða Agnars,
en kemur aldrei jafnskýrt fram
í dagsljós frásagnarinnar og
hann. En einmitt sú aðferð höf.
á vel við þessa personu og gerir
hana trúverðugri lesandanum, en
þess er stundum þörf, því góð-
semi hennar reynir dálítið á trú-
girnina. Hjartagæzka hennar er
ekki alltaf nógu vel grundvölluð
og skýrð. Höf. skilur þó svo vel
við hana í bókarlok, að lesandinn
er ánægður.
Solveig er skýrt og skáldlega
mótuð, en sem persóna er hún
heldur fyrirferðarlítil í bókinni.
Aukapersónur eru margar, sum
ar bráðlifandi og snilldarvel gerð-
ar eins og t. d. Gísli í Vogum,
sem lifir á skáldskap í hallærinu,
— eins og íslenzka þjóðin hefur
raunar gjört um aldaraðir. Gísli
verður lesandanmn ógleymanleg-
ur, mikilleiki pessa umkomulausa
manns grípur til hjartans. Fleiri
hrífandi svipmyndum manna
bregður fyrir í írásögninni um
harðindin, en hún er full af skáld-
legum tilþrifum, vel unnin og
átakanleg. — í viðbrögðum per-
sónanna gegn umhverfinu og
mótun þeirra af því er mikill
skáldlegur styrkur fólginn á blað
síðum þessarar bókar.
Margt bendir til að höfundur-
inn ætli sér að gera enn eina bók
um Hornstrendinga sína og er
ekki annað en gott um það að
segja..Það er mikið timbur eftir
óunnið í Agnari Þórðarsyni og
hans kvinnum. Og sú hugsjón, er
hann hefur gert að sinni í enda
þessarar bókar, gæti vel orðið
ívaf nýrrar sögu. En vandlega
þyrfti höf. að gæta þess, að lækka
ekki reisn þeirrar persónusköp-
unar, sem hæst ber í verkinu
og lengst mun varðveita hróður
hans.
Volvo gerir til-
raunir með gastúr-
binuvél
GAUTABORG í des. — Margir
gera sig gráhærða fyrir aldur
fram, yfir að hugsa um hvernig
framtíðarbíllinn verði úr garði
gerður. En þrátt fyrir þessi miklu
heilabrot er enn erfitt að gera
sér hugmynd um þennan bíl
framtíðarinnar. Hins vegar eru
menn nú þegar öruggir um ýmsa
hluti, er bílnum eiga að tilheyra.
Meðal þessara er gasturbinu-
vélin, sem Volvoverksmiðjurnar
í Gautaborg æta nú að gera til-
raunir með. Tilraunir þessar, sem
enn eru ekki byrjaðar, eiga að
fara fram á tilraunasvæði verk-
smiðjanna. Vélin er samsett og
tilbúin, en aðeins beðið eftir því
að hún verði sett í bíl. Fyrirtækið
gerir nú ráð fyrir, að í byrjun
muni herinn hafa sérstakan
áhuga á tilraununum, en Gerhard
Salinger, sem stjórnar öllum til-
raunum fyrir Volvo, er viss um
að ekki líði á löngu, áður en farið
verði að framleiða slíkar vélar
einnig fyrir fólksbíla.
Kostir þessarar nýju vélar
fram yfir þá gömlu eru helzt
þeir, að hún er léttari og tekur
tiltölulega minna pláss.
Gerhard Salinger verkfræðing-
ur heldur því fram að samþykki
hermálaráðuneytið árangur til-
raunanna verði möguleiki fyrir
hendi fjárhagslega að byrja frám
leiðslu vélarinnar fyrir aimenn
not, þá helzt fyrir stærri vöru-
bíla og áætlunarbíla.
Til að bera saman þunga vél-
anna eru hér viktir þeirra beggja
í kílóum per hestafl.
Nýja vélin vegur 2 kg. pr./ hest
afl.
Dieselvélin vegur 6—7 kg.
pr/hest^U
— Fréttaritari G. Pálsson.