Morgunblaðið - 06.09.1959, Blaðsíða 8

8
MOParnVTiT 4Ð1Ð
Sunnudagur 6. ágúst 1959
UM HELGINA í sumar hafa fjöl-
margir lagt leið sína að Skál-
holti, til að skoða hina nýju
kirkju. Eitt af því sem vakið
hefur athygli að undanförnu eru
nýju marglitu kirkjugluggarnir,
41 að tölu.
Margir þeir sem í kirkjuna
korna láta vafalaust þá skoðun
í ljós, að þetta séu fallegir litir
en að lítið sjái þeir kirkjulegt
við gluggana. Aðrir afgreiða
málið þannig, að þetta séu víst
abstrakt postular. Síðan velta
menn ekki lengur vöngum yfir
því.
En í rauninni eru gluggarnir
byggðir upp með gömlum, symb-
ólskum, kirkjulegum táknum og
Gluggi 12. Gluggi Péturs postula
höfundur þeirra ætlar hverjum
glugga að tákna eitthvað ákveð-
ið. Er efni annars hvers aí stóru
gluggunum tekið úr biblíunni,
en á milli eru viðfangseíni úr
íslenzkri biskupasögu. I litlu
gluggunum á hávegg í skipi eru
kirkjuleg tákn.
í>ar sem ekki er hægt að gera
ráð fyrir að nema fáir af þeim
sem gluggana skoða séu vel að
sér í gömlum kirkjutáknum, höf-
um við útvegað okkur skýringar,
sem höfundur glugganna, Gerð-
ur Helgadóttir, myndhöggvari,
lét fylgja þeim til húsameistara
ríkisins, Harðar Bjarnasonar og
fulltrúa ráðuneytisins við kirkju
bygginguna, próf. Magnúsar Más
Lárussonar. Skýringarnar voru
að vísu ekki ætlaðar til opmberr-
ar birtingar. En til fróðleiks fyr-
ir væntanlega kirkjugesti í Skál-
holti tökum við okkur bessaleyfi
að birta þær.
Fyrstur er talinn vesturgluggi
yfir dyrum og síðan haldið á-
fram austur eftir suðurhlið og
vestur með norðurhlið. Gluggar,
sem merktir eru 14 og 15, eru
í rauninni 6 gluggar í kór.
Nokkur form úr uppdráttunum
Fyrst geri ég grein fyrir
nokkrum formum sem eru í
uppdráttunum og endurtaka sig
á ýmsan máta, svo sem: Fer-
hyrningurinn, Þríhyrningurinn,
Fimmhyrningurinn, Sexhyrning-
urinn, Sjöhyrningurinn, Átt-
hyrningurinn, Krossinn.
Allar eftirfarandi skýringar,
viðvíkjandi tölum og formum,
eru þýddar úr bók, seih er skrif-
uð af Rene Gilles og heitir „Le
Symbolisme dans L’Art religie-
ux“. (Symbolisminn í kirkjulist)
— Ég hefi einnig haft til hlið-
sjónar bók eftir Lanza Del Vasto
„Commentaire de L’Evangile".
(Útskýringar við guðspjöllin).
Allar tölur eiga sitt raunveru-
lega form. Talan ríkir alls stað-
ar í náttúrunni, í symetríu lauf-
blaða blóma, í stíganda hljóm-
listar, skáldskapar og litasam-
setningar, jafnvel í byggingu
frumeinda á lægstu stigum.
Talan þrír er sú fyrsta, sem
hægt er að byggja úr lokað
form, þ. e. a. s. þríhyrmnginn.
Þríhyrningurinn er tákn heilagr-
ar þrenningar þegar eitt hornið'
snýr upp á við, en þýðir aftur
á móti neitun sannleikans eða
hins helga, ef eitt hornið snýr
niður á við.
Talan fjórir eða ferhyrningur-
inn er tákn hina Guðlega mátt-
ar í verki og orði, en orð Guðs
koma til mannanna til þess að
upplýsa þá og leiða þá á æðri
stigu. Talan fjórir kemur einnig
fram í krossinum. í þessu til-
felli er hún tákn jafnvægis í
sameiningu andstæðnanna.
Talan fimm eða fimmhyrning-
urinn er tákn um eiginleika
mannverunnar til þess að beina
sér af frjálsum vilja að því góða
eða því vonda. Getur þess vegna
verið tákn hins mannlega full-
komleika. Getur einnig táknað
hin fimm sár Krists á krossinum.
Talan sex eða sexhyrningur-
inn er það form sém endurtek-
ur sig oftast í náttúrunni. Liljan
er bezta dæmi upp á það. Sex-
hyrningurinn er tákn hins full-
komna jafnvægis og harmoníu.
Talan sjö eða sjöhyrningurinn
er tákn tímabils þess er Guð
skapaði himin og jörð.
Átta eða átthyrningurinn er
tákn hinnar Guðlegu réttvísi,
sem refsar þeim er vanhelgi hafa
í frammi og brjóta lögmálin. —
Táknar einnig hin átta heilræði
fjallræðunnar.
Skýringar á táknum
GLUGGI I. — Þessi gluggi er
tileinkaður heilögum Þorláki,
verndardýrlingi kirkjunnar og er
um leið áminning til kristinna
manna, hver tilgangur þessa stað
ar er. Glugganum fylgir þessi
setning: Opinberun Jóhannesar
XXII 14. — Sælir eru þeir sem
þvo skikkjur sínar, til þess að
þeir geti fengið aðgang að lífs-
ins tré og megi ganga um hliðin
inn í borgina.
í biskupasögum (fyrsta bindi)
Þorláks sögu, kafla 13, er skrif-
að: Byskup var linr ok mjúkr í
öllum góðum ráðum og heilráðr
um allt er hann var at sóttr. Hef-
ir hann þat nú öðlazt er mælir
í Guðspjallinu: Sælir eru mjúk-
látir, því þeir munu öðlazt eilífa
jörð. Að mínu áliti þýðir þessi
setning það sama og setningin
í Opinberun Jóhannesar XXII 14.
GLUGGI n. — I þessum
glugga eru þrjár súlur, en sú í
miðið er mikið Ijósari en hinar
tvær. Súlunum er skipt með ljósu
þverformi og verður aðal ljós-
flöturinn krossinn. . Hugmyndin
er sú, að með kristni á íslandi
hverfa öndvegissúlurnar. Mér
finnst rétt ‘ að tileinka Gissuri
hvíta fyrsta gluggann í suðurhlið
skipsins, þar sem hann var boð-
beri kristinnar trúar á íslandi.
GLUGGI III. — Markús XVI
15. — Farið út um allan heim og
predikið gleðiboðskapinn allri
skepnu. Ég hefi valið þessa setn-
ingu úr Biblíunni, þar sem mér
finnst hún koma heim við starf-
semi Gissurar, sem boðbera
kristinnar trúar á íslandi. Þrí-
hyrningurinn er það form, sem
mér finnst fara bezt við þessa
setningu. 1 fyrsta bréfi Jóhann-
esar V 7. 8. er skrifað: Og and-
inn er sá sem vitnar því andinn
er sannleikurinn, því þrír eru
þeir sem vitna; andinn, vatnið
og blóðið, og þeim þremur ber
saman. Þríhyrningurinn endur-
tekur sig fjórum sinnum, sem
tákn um að orð Guðs kom til
mannanna. Samanber talan fjór-
ir. —■
GLUGGIIV. — Þessi gluggi er
tileinkaður Gissuri ísleifssyni, en
hann veitti Norðlendingum þá
bón að setja á stofn biskupsstól
á Norðurlandi. í þessum glugga
er átthyrningurinn, en hér er
honum skipt í tvennt, þ. e. a. s.
hann verður að tveim fjórkönt-
uðum formum, sem eru sitt
hvoru megin í glugganum Talan
átta stendur alltaf í nánu sam-
bandi við töluna fjóra. Hér er
átthyrningnum skipt í tvennt og
finnst mér þetta form fara vel
sem tákn um framtakssemi
Gissurar þar sem hann stuðlar
að því að Guðs orð nái til allra
íslendinga.
GLUGGI V. — Markús VI 42.
Og allir neyttu og urðu mettir. —■
Hið bjarta ávala form, sem sam-
einast því dökkrauða, táknar
brauðið og vínið. I Jóhannesar
guðspjalli VI 27. er ritað: Aflið
yður ekki þeirrar fæðu sem eýð-
ist, heldur þeirrar fæðu, sem var-
ir til eilífs lífs og manns-sonur-
inn mun gefa yður, því að hann
hefur faðirinn innsiglað, sjálfur
Guð. Og Jóhannes VI 35: Ég er
brauð lífsins. Þann mun ekki
hungra, sem til mín kemur, og
þann aldrei þyrsta, sem á mig
trúir. Mér finnst fara vel að nota
þessa setningu við þennan
glugga, sem er beint á móti
glugga Gissurar ísleifssonar.
GLUGGI VI. — Þessi gluggi er
tileinkaður Klængi biskupi, en
hann byggði kirkju í Skálholti.
Guðrækni og vegsemd Klængs
biskups finnst mér samsvara hin-
um átta heilræðum, sem Jesús
Kristur kenndi í fjallræðunni
(Matteus V 10). I Hungurvöku,
blaðsíðu 28, segir: Meinlátssam-
ari var hann í mörgu lagi en aðr-
ir byskupar höfðu verit í vökum
ok föstum ok klæðabúnaði. Hann
gekk oft berfættr um nætr í snjó
um ok frostum. í þennan glugga
hefi ég valið átthyrninginn og
svipað form og er í glugga Páls
postula, en mun gera nánari
grein fyrir því, þegar að honum
kemur. Pétur postuli er fyrsti
staðgengill Jesú Krists. Með end-
urreisn Skálholtskirkju er Klæng
ur biskup að mínu áliti staðgeng-
ill Jesú Krists í Skálholti.
GLUGGI VII. — Matteus VIII
3. Og hann rétti út höndina, snart
hann og sagði: Ég vil, verði þú
Gluggl 13.
hreinn og jafnskjótt varð líkþrá-
hans hrein. í þessum glugga kem
ur ferhyrningiurinn vel fram. í
miðjum ferhyrningnum er átt-
hyrningurinn og seinast er þrí.
i hyrningurinn og geislar stafa út
frá honum. Með Guðlegum mætti
læknaði og kenndi Jesú Kristur
líðnum, en eins og áður hefur
, verið tekið fram er ferhyrning-
urinn tákn hins Guðlega máttcir
| í orði og verki.
GLUGGI VIII. — Þessl gluggi
I er tileinkaður Páli biskupi. í PáÍ3
* sögu biskups blaðsíða 254 segir:
Ok þá er hann kom út til íslands,
/ þá var hann fyrir öllum mönn-
um öðrum at kurteisi lærdóms
síns, versagerðar ok bóklistar.
Hann var, ok svá mikill radd-
maðr ok söngmaðr, at af bar
söngr hans ok rödd af öðrum
mönnum, þeim er þá voru honum
samtíða. Sexhyrninginn hefi ég
valið í þennan glugga, þar sem
hann er tákn hins fullkomna
jafnvægis og harmoníu. Marg-
faldast ljósbrotið í sexhyrningn-
um, sem svarar til starfssemi
Páls biskups er hann prýddi
kirkjuna í hvívetna.
GLUGGI IX. _ Opinberun Jó-
hannesar I. 19. Rita því nú það,
sem þú séð hefir, bæði það, sem
er, og það, sem verða mun eftir
þetta. — 1 þessum glugga eru
ýmiss form, sem hafa komið fyr-
ir áður. Serfhyrningurinn, fer-
, Frámh. á bls. 15.