Morgunblaðið - 01.11.1959, Blaðsíða 6

e
MORCVTSTtLÁÐlÐ
Sunnudaerur 1. nov. 1959
Maður á að vera
— ÞAÐ er ljóta bókin, sem ég hef
verið að lesa að undanförnu,
sagði Kristmann, þegar ég hitti
hann í Austurstræti fyrir
skömmu.
— Hvaða bók? spurði ég.
— Kompaníið. Ég hef aðeins
hitt einn góðan Sjálfstæðismann,
sem hefur sagt það sé skemmti-
leg bók. Það var þó eitthvað
skárri bók, sem ég var að lesa
prófarkir af í nótt.
— Hvaða bók er það?
— Sjálfsævisaga mín.
— Jæja, þú líka! Afskaplega
hlýtur það að hafa verið erfitt
verk að skrifa hana.
— Af hverju heldurðu það?
— Nú, mér skilst þú eigir sjö
líf eins og kötturinn og það hlýt-
ur að vera erfitt að tengja þau
öll saman í eina heild.
Kristmann yppti öxlum og fékk
sér ópal.
— Alltaf sama hljóðið í þér,
sagði hann, fáðu þér ópal. Það er
gott við þorsta.
Svo gengum við upp í Naust
að borða kvöldverð, því Krist-
mann var ákveðinn í að eyða
þeim hluta ritlaunanna, sem hann
hafði ekki lagt inn á bók í Iðn-
aðarbankanum. Þetta var engin
smáupphæð, eins og sést á því,
að skáldið sat á hattinum sínum,
þegar líða tók á kvöld.
— Hvað heitir ævisagan,
spurði ég.
— ísold hin svarta, svaraði
hann.
— Það minnir á miðaldirnar.
— Já, auðvitað minnir það á
miðaldirnar. Við lifum á mið-
öldum.
— Engin tilviljun að ævisaga
þín skuli heita kvenmannsnafni.
Var hún svört?
— Nei, hún var hvít — ja
kannske dálítið svört líka — en
hvern fjandann kemur þér það
við, karl minn? Þú átt ekki að
tala um konur. Það erum við, sem
eigum a ðtala um konur.
— Við? Við hverjir?
Hann strauk augabrúnirnar
með grönnum vísifingri hægri
handar, og sökkti augunum nið-
ur í kinnbeinin eins og djúp-
sprengju, leit svo upp og sagði
glottandi:
— Það er gott að borða, já
gaman að borða. — Maður
á að vera sterkur eins og naut.
Það er það eina sem konur skilja
í þessu lífi, að vera sterkur eins
og naut.
— Eins og holdanaut, sagði ég
og fór að tala um Gyðjuna og
uxann.
— Gyðjan og uxinn er skratti
góð bók. Það eru kaflar í henni
sem gerðust á ströndinni við Ost-
ende. Þar voru fallegar konur.
Það voru unaðslegir dagar. Þá
var sandurinn heitur við Ostende.
Þá logaði eldur á hverjum fingri.
— Þér finnst gott að borða.
— Já, ég hef orðið nógu hungr
aður til þess að þykja gott að
borða. Ég hef komizt í stórar lífs-
hættur, og ég hef nærri verið
dauður úr hungri, svo það er fátt
sem bítur á mig úr þessu. Ég
hef aldrei verið mikill peninga-
maður. Samt hef ég alltaf ein-
hvernveginn skrimmt. En veiztu
hvað ég hef gott vit á peningum?
í stríðinu þegar lá við hungri
hjá mér byggði ég mér hús fyrir
100 þúsund krónur. Og ég gerði
meira, karl minn. Ég fékk þetta
allt saman lánað. Af því geturðu
séð að ég hef einhvern tíma haft
lánstraust.
— Hungur, sagðirðu.
— Já, ég sagði það. Ævisagan
verður saga um hungur og ná-
vígi við fátækt. Ég hef fulloft
séð í hvíta augað á dauðanum,
og þekki hann of vel til þess að
óttast hann. Ég er enginn heima-
alningur, eins og þú veizt.
— Um baráttu og hungur já!
Ég sem hélt þetta væri ástarsaga,
ísold hin svarta?
sagði
Kristmann
í IMaustinu
— Þú mannst eftir ísoldunum,
já. önnur er björt og hrein eins
og mjöllin. Hún býður eftir að
hreppa góðan eiginmann, sem
veitir henni trygga og örugga af-
komu. Hún er eins og botnvarpa,
hefur alltaf eitthvað upp úr krafs
inu. Og hún hefur almennings-
álitið með sér, því hún er and-
skotanum tryggari og dyggðugri.
En fsold hin svarta, hún er kon-
an sem gefur gjafir án þess að
tryggja sér áður mánaðarútborg-
un og fastar tekjur. Stundum
huggar hún þá sem fsold hin
bjarta særir með fullmikilli
tryggð og dyggðum.
— Og þér hefur líkað betur
við þá svörtu?
— Það skal ég ekkert um segja.
Mér hefur líkað skolli vel við
báðar.
— Mér er sagt þú hrósir Ólafi
Friðrikssyni á hvert reipi í ævi-
sögunni?
— Það er bara vitleysa. Ég geri
kannski dálítið grín að honum,
það er allt og sumt. Þeir komu
með rússneskan strák hingað, en
hann var með trakóm og þess
vegna ætlaði borgar-íhaldið að
reka hann úr landi, bara póli-
tík ekkert annað. Ég stóð með
Ólafi í þessu máli og var einn
þeirra, sem gættu stráksins uppi
á háalofti í Suðurgötu. Þetta er
byltingarsaga.
— Varst þú nú líka byltinga
sinnaður eins og Hensi Ottósson?
— Það kommatetur — nei, ég
tel mig algerlega ósinnaðan. Sinn-
aður er eitt andstyggilegasta orð
sem ég þekki. Ég er aðeins venju-
legur maður og fer minn eigin
veg.
— Þann breiða?
— Breiða? Ég kysi auðvitað
helzt þann gullna meðalveg, sem
Lord Buddha talaði svo fallega
um. En svo villist maður stund-
um, já karl minn, þetta er nú
ekki eins einfalt og þú heldur.
KRISTMANN GUÐMUNDSSON
sterkur eins m naut
Listamenn verða að kynnast líf-
inu í öllum sínum margbreytilegu
myndum. Maður, sem aldrei hef-
ur lært ensku, getur ekki orðið
góður enskukennari. En ég hef
mínar hugsjónir og mitt ideal og
frá því hvika ég ógjarnan.
— Jæja, átt þú ideal líka?
Kristmann lyfti sér í sætinu og
horfði á mig eins og mannýgur
boli. — Ert þú nú líka einn af
þeim, sem halda maður sé rót-
laust kvikindi? sagði hann.
— Nei, ég held ekkert. Mér
er bara sagt þú lýs'ir því yfir í
ævisögunni að þú sért Alþýðu-
flokksmaður.
— Alþýðuflokksmaður! Ekki
batnar það. Ég er jafnaðarmaður
og hef alltaf verið. Mér er engin
launung á því. Þess vegna hef
ég kosið Sjálfstæðisflokkinn. Ég
er alltaf að verða róttækari með
aldrinum.
— Segðu mér eitt Kristmann,
af hverju fórstu að skrifa þessa
ævisögu þína? Er þetta ekki ein-
hver þynnka?
— Nei, karl minn, þetta er góð
bók. Ég skal segja þér, að ég
er svo umvafinn allskyns þvaðri
skrifar úr
dagleqa lifinu

Bússur til að hlífa
buxnaskálmunum.
ÞAÐ er kannski að bera í bakka
fullan lækinn að tala um
rigningu. En hún er orðin svo
mikill hluti af lífi okkar hér
sunnanlands, að í sjálfu sér væn
ekki undarlegt þó minnzt væri
á hana einu sinni í viku a. m. k.
Fólk virðist meira að segja vera
farið að sætta sig við að ekki
stytti upp. Það verður sjálfsagt
svona fram að jólum, segja menn.
En eitt er að sætta sig við böl-
ið og annað að vera ánægður
með það. Það er e. t. v. óskemmti
legt að ferðast með troðfullum
strætisvögnum, þegar allir koma
rennblautir inn, svo gufustrók-
urinn stendur upp af hverjum
manni, og fólk þjappar sér renn-
blautt saman. Það er heldur ekki
mjög skemmtilegt að koma heim
svona til reika: — Ertu nú kom-
inn með bífumar á þér?, hrýt-
ur út úr frúnni, þegar stór poll-
ur myndast á nýbónuðu gólf-
inu. En hvað á aumingja mað-
urinn að gera. Hefur nokkurn
tíma heyrzt að maður hafi kom-
ið án þess að fæturnir væru með?
Og hvað myndi frúin segja, ef
maðurinn tæki upp á því að
ganga um gólfin í bússum, til
að halda buxnaskálmunum þurr-
um? Þetta er reyndar ekki svo
vitlaus hugmynd. Það gæti kann1
ski forðað frá kvefi og inflúenzu,
sem kemur af að sitja í bleytunni
allan daginn á skrifstofunni.
Sundfit milli tánna.
OFT er talað um að kvenfólkið
kunni ekki að klæða sig og
elti tízkuna meira en hollt sé
fyrir heilsuna. Það er vafalaust
mikið tii í því. En í rigningartíð
leikur þó lítill vafi á því hvort
kynið gengur í óhentugri klæðn-
aði.
í Bergen í Noregi rignir mikið
og þykir íbúum bæjarins nóg
um. Þeir segja frá því í gamni,
að börnin þar í borg fæðist með
sundfit milli tánna. Við getum
næstum sagt það sama.
Söfnunarlistar
sendir út.
Isamabandi við bréfaskriftir
sem orðið hafa vegna áskor-
ana um meira af íslenzkum lög-
um í útvarpið, hafðiVelvakandi
orð á því, að fróðlegt væri að
vita hvernig umræddri söfnun
er háttað. Freymóður Jóhanns-
son hringdi og kvaðst hafa sent
söfnunarlista til fólks ,sem hefði
sýnt þessum málum áhuga.
Kona nokkur kom einnig að
máli við Velvakanda og kvaðst
hún hafa fengið slíkan söfnunar-
lista, og ástæðan væri vafalaust
sú, að hún hefði einu sinni greitt
atkvæði í danslagakeppni SKT.
— í bréfinu sem fylgdi listanrm
segir m. a.: „Undirritaður hefur
í höndum földa góðra og skemmti
legra íslenzkra laga eftir ýmsa
innlenda tónlistarmenn, sern
sjaldan eða aldrei hafa heyrzt í
útvarpinu, af því að þau hafa
ekki verið gefin út á plötum. Tal
ég ekki vanzalaust, að hirða jafn
lítið um öll þissi lög, og önnur,
sem til eru eftir íslendinga sjál'a
og þá að sjálfsögðu með íslenzk-
um textum — en leika í þeirra
stað sæg af lítt skemmtilegum
tónsmiðum eftir útlendinga. Við
erum þó íslendingar og eigum
að hlúa fyrst og fremst að því,
sem íslenzkt er. Til þess að full-
vissa ráðamenn útvarpsins ura
vilja flestra landsmanna í þess-
um efnum, hef ég ákveðið að
gangast fyrir undirskriftasöfnun
undir áskoranir eða tilmæli til
Ríkisútvarpsins hér að lútandi“.
Síðan er viðtakandi bréfsins
hvattur til þess að safna undir-
skriftum fjölskyldu sinnar og
þeirra, sem í sama húsi búa og
annarra kunningja, og senda
nöfnin í pósthólf 88, í Reykja-
vík. Og undirskriftin er Frey-
móður Jóhannsson.
Þá liggur fyrir hvernig söfn-
uninni er háttað, hve mikið safn-
aðist og skoðanir, bæði þeirra,
sem eru með og móti, og málið
því útrætt í þessum dálkum.
að ég vildi gjarnan nokkrir vinir
mínir og afkomendur fengju rétt-
ari hugmyndir um mig sem mann.
Bókin er hreinskilin. Ég hugsa
sumir mundu kalla hana full ber-
sögla. Svo er líka gott fyrir gamla
n\enn að rifja upp ævi sína, ja,
gamla menn, ég er náttúrlega
ekki gamall, en —.
Hann strauk á sér hárið og leit
fram í salinn, hélt svo áfram:
— Ja, ég á alltaf eftir ein 10—
20 ár. Á þeim tíma ætla ég að
minnsta kosti að skrifa 12 bækur,
sem ég hef gert uppkast að, og
svo þessa þriggja binda ævisögu.
— Þú ætlar ekki að sitja auð-
um höndum?
— Nei, ég hef alltaf verið
vinnusamur. Það er í ættinni. Ég
er hamhleypa, ef því er að skipta.
Þú veizt ég er sonur Helgastaða-
Gvendar. Hann dó úr vinnulúa
hálfáttræður. Hann var aristo-
krat.
— Það getur ekki -erið, sagði
ég og virti Kristmann fyrir mér,
þar sem hann sat og borðaði eins
og hungraður úlfur.
— Jæja, ekki það? Sástu hann
nokkurn tíma? Nei, auðvitað
ekki. Þú hefur verið smákvikindi,
þegar hann var upp á sitt bezta.
Hann kunni að tala við höfðingja.
Eitt sinn hitti hann séra Bjarna,
sem var að koma frá jarðarför
og var auðvitað í hempu: —
Þú ert í vinnufötunum, segir séra
Bjarni. — Mér sýnist þú vera 1
þeim líka, svaraði Helgastaða-
Gvendur. Ég er af góðu fólki
kominn, það er ekki því að kenna.
Mér er samt alveg sama, ég er
ekki snobb. En ég held ég sé
dálítið líkur karli föður mínum.
Þú veizt auðvitað ekkert um
hann. Hann var skipstjóri fram-
an af ævi. Svo einn góðan veður-
dag sagði hann við sjálfan sig: —
Ég er búinn að fá leið á þessU
bölvuðu fokki — keypti sér smá-
kænu og fór að veiða, gerði ekk-
ert annað upp frá þvi.
— Veiða, já. Ég held bara þér
kippi í kynið, Kristmann.
Það varð stutt þögn. Svo hélt
hann áfram:
— Af Helgastaða-Gvendi stóð
gustur geðs og gerðarþokki. Móð-
ir hans og amma mín hét Gunn-
hildur hin fagra, kölluð Kjósar-
blómið. Hún giftist niður fyrir
sig, stórum karli og sterkum, sem
hét Jón Jörundsson og var titlað-
ur garðhleðslumaður. Okkur var
aldrei vel til vina, kannski það
Framh. á bls. ?9