Morgunblaðið - 27.04.1960, Blaðsíða 12

12
MORCVNBLAÐIÐ
Miðvik'udagur 27. apríl 1960

Utg.: H.f Arvakur Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 3.00 eintakið.
ÚRSUTIN í GENF
CJJALDAN eða aldrei mun
^ frétta frá alþjóðlegri ráð-
stefnu hafa verið beðið með
meiri eftirvæntingu hér á
landi en fréttarinnar um úr-
slit Genfarráðstefnunnar. ís-
lenzka þjóðin á meira undir
því komið en ftllar aðrar
þjóðir, hvernig til tekst um
vernd fiskimiða og ákvörðun
fiskveiðitakmarka. — Síðustu
daga var mjög tekið að óttast
um það hér á landi, að bræð-
ingstillaga Bandaríkjamanna
og Kanada um 10 ára sögu-
legan rétt innan 12 mílna
fiskveiðitakmarka næði sam-
þykki á ráðstefnunni með -%
atkvæða, enda var það al-
mennt álitið í Genf. En sem
betur fór urðu úrslitin önnur.
Bræðingstillagan féll. Hana
vantaði eitt atkvæði til þess
að ná % hlutum atkvæða á
ráðstefnunni.
Féll á atkvæði íslands
Það, sem einna athyglis-
verðast er fyrir okkur ís-
lendinga í þessu sambandi er
það, að þessi margrædda til-
laga féll í raun og veru á at-
kvæði íslands. Sendinefnd Is-
lands hafði haft markvissn
forystu í andstöðunni gegn
hinum sögulega órétti. Hún
hafði neitað öllum gylliboð-
um Breta um afslátt frá ó-
skertum 12 mílna fiskveiði-
takmörkum. Seinast í gær-
kvöldi bar Hare, fiskimála-
ráðherra Breta, fram ósk um
það, að íslenzka sendinefndin
féllist á hinn sögulega rétt
með svipuðum takmörkunum
og Danir höfðu gengið inn á
fyrir hönd Færeyinga. En ís-
lenzka sendinefndin vísaði
uppástungu f iskimálaráð -
herra Breta að sjálfsögðu á
bug.
Þóttust hafa sterka
aðstöðu
Jafnframt neituðu Banda-
ríkjamenn og Kanadamenn
að fallast á breytingartillógu
Islands um að hinn söguiegi
réttur kæmi ekki til fram-
kvæmda gagnvart þjóðum,
sem ættu afkomu sína og
efnahagsþróun að langsam-
lega mestu leyti undir fisk-
veiðum komna. Bræðings-
menn þóttust hafa svo sterka
aðstöðu að þeir þyrftu eitk-
ert tillit að taka til óska ís-
lendinga í þessum efnum.
En hver sá sem heldur
að hann standi gæti að ser
að hann eigi falli. Það sann
aðist áþreifanlega á flutn-
ingsmönnum bræðingstil-
lögunnar. Tillaga þeirra
féll á atkvæði íslands og
þar með má segja að önnur
sjóréttarráðstefnan í Genf
hafi að verulegu leyti far-
ið út um þúfur.
Undanhald Breta
En ýmislegt þýðingarmikið
hefur þó gerzt á þessari ráð-
stefnu. Greinilegt er að Biet-
ar voru þar á hröðu undan-
haldi. Þeir höfðu nú gengið
inn á hina upprunalegu til-
lögu Kanadamanna um 12
mílna fiskveiðitakmörk, gegn
því að halda „sögulegum
rétti“ til þess að fiska á ytri
sex mílunum í 10 ár, og auk
þess boðið íslendingum mik-
inn afslátt frá því. En niður-
staðan varð sú, að hinn sógu-
legi réttur beið algeran ósig-
ur. —
Auðsætt er orðið, að 12
mílna fiskveiðilandhelgi á
yfirgnæfandi meirihluta fylgi
að fagna meðal þeirra þjóða,
sem ráðstefnuna sóttu.
Þegar á allt þetta er Iit-
ið geta íslendingar verið
sæmilega ánægðir með ár-
angur ráðstefnunnar. 12
mílna fiskveiðitakmörkin
eru að sigra. Bretar drógu
flota sinn til baka af Is-
landsmiðum í þann mund
er ráðstefnan hófst. Engum
dettur í hug að þeir telji
sér sæma að hef ja hernað-
araðgerðir á' íslandsmiðum
að nýju.
Farsæl forysta sendi-
nefndar okkar
Að lokum er ástæða til
þess að þakka sendinefnd ís-
lands á Genfarráðstefnunni
farsæla og dugmikla forystu
og baráttu fyrir hinum ís-
lenzka málstað. Ráðherrainii
Bjarni Benediktsson og Guð-
mundur í. Guðmundsson, sem
landhelgismálið heyrir undir
innan ríkisstjórnarinnar, hafa
unnið þar mikið og vanda-
samt starf, ásamt sérfræðing-
unum, sem sæti eiga í nefnd-
inni, þeim Hans G. Anderser
sendiherra, Davíð Ólafssyni
fiskimálastjóra og Jóni Jóns-
syni fiskifræðingi. — Rikis-
stjórnin í heild og flokkar
hennar hafa einnig sýnt mik-
inn einhug við alla meðferð
málsins.
Því miður báru fulltrúar
stjórnarandstöðunnar í sendi-
nefnd okkar ekki gæfu til
þess að eiga samleið með oðr-
um fulltrúum íslands þegar
mest á reið á lokastigi ráð-
stefnunnar. Eiga íslendingar
áreiðanlega erfitt með að
skilja þá ráðabreytni þeirra.

UTAN UR HEIMI
David Pratt vilcJi
fá eiginkonuna
til sin aftur — og
hann hélt, að dr.
Verwoerd og
menn hans stæðu
i vegi fyrir þvi —
JJVERS vegna reyndi David
Pratt, stórbóndinn suður-
afríski, að ráða Hendrik Ver-
woerd, forsætisráðherra, af
dögum? — Verwoerd liggur
enn í sárum sínum í sjúkra-
húsi í höfuðborginni Pretoría
—og árásarmaðurinn Pratt
er í haldi, en mál hefir ekki
verið höfðað gegn honum
enn. Og fátt hefir komið fram
um það, hvað lá að baki
morðárás hans á forsætisráð-
herrann. —• Hinir hvítu
stjórnarsinnar segja, að Pratt
sé geðveikur — og óneitan-
lega virðist eftirfarandi frá-
sögn benda til, að hann hafi
ekki verið fyllilega heill á
geðsmunum. En það, sem hér
fer á eftir, er útdráttur úr
frásögn, sem birtist í danska
blaðinu BT hinn 22. þ. m.:
Þess vegna skaut hann
Um rúmlega átta ára skeið var
Norman McEwan nágranni Da-
vids Pratts — og þeir voru trún-
aðarvinir. — Norman McEwan er
ekki hið rétta nafn mannsins —
ef hann gæfi það upp, mætti hann
búast við hinu versta af hendi
yfirvaldanna. Pratt skaut dr. Ver
woerd af því að hann vildi fá
konuna sína heim til sín aftur,
að sögn McEwans. — Hann var
þeirrar skoðunar, að forsprakkar
hinnar illræmdu kynþáttastefnu
stæðu eins og veggur milli sín
og eiginkonunnar, sem hafði far-
ið til Hollands.
★ ÞAÐ Á AÐ DREPA SLÍKA
SLÁTRARA
Nokkrum dögum áður en Pratt
reyndi að myrða dr. Verwoérd,
heimsótti McEwan hann. —
Pratt sat við skrifborð sitt, en
fyrir framan hann lá mynd af
seinni konu hans með börnin
þeirra tvö — og mynd af þremur
ráðherrum ríkisstjórnarinnar. Til
hægri á skrifborðinu lá skamm-
byssa.
— Þessir menn, sagði Pratt við
McEwan og benti á ráðherrana,
verða að deyja. Ef þeir deyja,
kemur konan mín aftur. Þeir eru
slátrarar — þeir hafa drepið
Ifjölda manns, saklausa og varnar
lausa svertingja. Þeir verða að
deyja — Og hann hélt áfram: —
' Konan mín elskar mig enn —
en hún vill ekki dveljast í landi,
þar sem hvítir menn drepa
svarta, hina réttlausu. Það á að
drepa slíka slátrara.
★ ENGIN LAUSN
Áður hafði Pratt sagt við vin
sinn: — Ef ég dræpi nú Ver-
woerd, heldurðu þá ekki, að allt
mundi breytast til batnaðar hér í
Suður-Afríku — hinir innbornu
mundu ná rétti sínum, fá nóg
að stárfa og góð menntunarskil-
yrði? . . . Og ég vil fá konuna
mína aftur!
Hinn Örlagaríka dag, 9 apríl,
þegar David Pratt gerði alvöru!
úr hótunum sínum, áttu þeir vin-
irnir enn tal saman:
— Nú kemur konan mín brátt
aftur, sagði Pratt.
— Nú, hefirðu fengið bréf frá
Hollandi? spurði McEwan.
— Nei, en í kvöld mun hún fá
að vita allt, og þá kemur hún
tafarlaust.
— Vita allt?
— Já, vita allt — eins og þú ...
bráðum.
Fimm mínútum síðar drundu
skotin. Hatur Davids Pratts hafði
fengið útrás. — En morðtilraun
hans var engin lausn á neinu. Dr
Verwoerd dó ekki — og kona
Pratts var kyrr í Hollandi.
★ PERSÓNULEGUR HARM-
LEIKUR — HATUR
Norman McEwan hitti David
Pratt í fyrsta sskipti árið 1951.
Á átta samvistarárum þeirra,
kveðst hann hafa kynnzt Pratt

:i:i:
Myndin var tekin nokkrum
sekúndum eftir að dr. Ver-
woerd varð fyrir skotum Da-
vids Pratts.
sem aðlaðandi, vingjarnlegum og
kurteisum manni. — McEwan
kynntist hinum persónulega
harmleik vinar síns — tveim mis
beppnuðum hjónaböndum hans,
ást hans á börnunum, flogaveiki-
köstum hans .... samúð hans og
meðaumkun með hinum undirok-
uðu negrum — hatri hans til
hinna hvítu stjórnarherra og
fylgjenda þeirra.
Á síðustu árum ásótti sú hug-
mynd Pratt að nema börn sín á
brott frá Hollandi, þar sem þau
hafa dvalizt hjá móðurinni.
Einnig mun hann hafa gert ár-
angursiausa tilraun til að laum-
ast :nn í Holland — með það
í huga að myrða eiginkonuna. —.
Og aíbrýðisemi hans og særðar
tilfinmngar snerust upp í hatur
til hinna hvítu herra Suður-
Aíríku.
Hann æfði sig tímunum saman
í skotfimi — með skammbyssu,
og æ oftar talaði hann um, að
það ætti að drepa forsprakka að-
skilnaðarstefnunnar í kynþátta-
málunum. — Ef það væri á ann-
að borð mögulegt, sagði hann við
McEwan í febrúar sl., myndi ég
sprengja þinghúsið í loft upp og
drepa alla ráðherrana.
★ ÖLL SAGAN?
Þegar Pratt loks lét til skarar
skríða hinn 9. apríl og skaut dr.
Verwoerd, horfði Norman Mc
Ewan á úr aðeins nokkurra metra
fjarlægð. Honum varð flökurt, og
köldum svita sló út um hann all-
an. Hann þjáðist af samvizkubiti.
— Hefði hann ekki átt að skýra
lögreglunni frá hótunum Pratts
fyrir löngu? Hefði hann átt að
i bregðast trúnaði vinar síns.
Þessum spurningum getur
McEwan ekki sjálfur svarað. —
Þess vegna þorir hann ekki held-
ur að gefa upp sitt rétta nafn. —
Og því getum við ekki heldur
verið viss um, að hann segi alla
soguna ....