Morgunblaðið - 15.05.1960, Blaðsíða 3

Sunnudasiur 15. maí 1960
M OJt CT’NfíT 4 fílÐ
3

Þessi mynd var tekin á Siglufirði. Komu skíðin sér vel, þó kominn vaeri annar dagur sumars.
Flugvél Björns er fyrsta islenzka flugvélin með skíðaútbúnað.
„Ef hreyfillnn bilar“
Sr. Jón Auðuns dómprófastui:
U ppsprettulLnd'Lmar
BJÖRN Pálsson, flugmaður, er
er löngu kunnur í'yrir sjúkra-
flug sín um byggðir íslands
— og óþarft að kynna hann
frekar. Nýlega var sagt frá því
í blöðum, að hann hefði flog-
ið með þúsundasta sjúklinginn
— nánar tiltekið 9. maí síð-
astliðinn. í tilefni af því átti
blaðamaður Mbl. eftirfarandi
samtal við Björn.
★
— Já, það er orðin venja
að halda upp á öll hugsanleg
afmæli, sagði Björn, áttræðis-
afmæli, sextugsafmæli og svo
framvegis, afmæli alls konar
stofnaria, þó þær séu ef til
vill ekki nema 10 ára — að
ógleymdum öllum hugsanleg-
um tímamótum, merkum og
ómerkum. Ég verð víst að
fylgja tízkunni í þessum efn-
um eins og aðrir — svo hef
ég líka þá afsökun, að konan
átti afmæli sama dag og ég
flutti þúsundasta sjúklinginn,
þó ég gaéti ekki haldið af-
mæli hennar hátíðlegt á venju
legan hátt — geri það bara
seinna.
— Hvað kemur þér helzt í
hug, þegar þú minnist þús-
undasta sjúklingsins, sem þú
hefur flutt?
— Framfarirnar, sem átt
hafa sér stað í sambandi við
sjúkraflug. Samtímis fluginu
sjálfu hef ég unnið markvíst
að því að þetta gæti orðið
virkur þáttur í framtíðinni.
Ég sá strax að undirstaða
þess voru fleiri og betri flug-
brautir eða lendingarstaðir.
Til þess að ná því marki sneri
ég mér til ríkisstjórnarinnar
og Alþingis, sem samþykkti
að veita 500.000 krónur ár-
lega til að byggja upp, merkja
og skipuleggja flugbrautir út
um land, sem nota mætti til
lendingar fyrir sjúkraflugvél.
Nú eru þessir vellir orðnir
yfir 70 og alltaf bætist við ár-
lega. Lendingarhæfir staðir
eru í flestum sveitum lands-
ins — og í öðrum þekktir lend
ingarstaðir, sem ekki eru
merktir, en hægt er að lenda
á, t. d. í fjörum, þegar lág-
sjávað er. Einnig rak ég mig
fljótlega á að óþægilegt var
að hafa ekki skýli fyrir vél
nema í Reykjavík — og sneri
mér því enn til Alþingis, sem
samþykkti að veita leyfi til
að byggja skýli á Akureyri,
sem væri nægilega stórt til að
rúma sjúkraflugvél, sem væri
á ferðalagi og aðra sem væri
staðsett á Akureyri. Þú sérð
að ýmislegt hefur áunnizt í
þessum málum.
— Hvernig stóð á því, að
þú hófst sjúkraflug?
— Það var tilviljun, eins
og svo margt annað. Ég átti
litla flugvél með öðrum manni
og var oft að fljúga að gamni
mínu og skoða loftið og land
ið Þá var það einu sinni, —
6. desember 1949 — að hringt
er til mín frá Reykhólum og
ég beðinn að sækja þangað
unga konu, sem væri alvar-
lega veik. Ég sagði eins og satt
var að flugvélin væri svo lít-
il að enginn gæti legið í henni,
en ef konan gæti setið, væri
velkomið að ég sækti hana.
Þetta var nú upphafið að
framtíðinni — þetta fréttist
og fleiri komu á eftir og
eiga enn eftir að koma.
— Hvað hefurðu átt marg-
ar flugvélar á þessu tímabili?
— Það var ekki hægt að kom
ast af með vél sem ekki var
hægt að láta sjúkling liggja
í, svo ég réðist von bráðar í
að kaupa brezka flugvél af
Auster-gerð, sem gat tekið
sjúkrakörfu. Slysavarnafélag
íslands keypti síðan hluta í
henni, þegar hún var komin
til landsins. Þetta var gól
byrjun — en samt var ég
ekki ánægður. Ég vildi fá
burðarmeiri vél, svo ég gæti
einnig tekið farþega, lækni,
hjúkrunarkonu eða aðstand-
endur sjúklinga, sem oft er
nauðsynlegt, ekki sizt þegar
um börn er að ræða. Þá
keypti ég fullkomna vél,
ásamt Slysvarnafélagi íslands
og er með hana í dag eftir
6 ár.
— Ertu þá ánægður?
— Nei, við höfum fullan
hug á fullkomna þetta með
því að kaupa aðra vél til við-
bótar og þá helzt tveggja mó-
tora vél, búna ísvörnum og
fullkomnum blindflugstækj-
um. Þá verður að sjálfsögðu
að ráða flugmann til viðbót-
ar.
— Svo þú getir haldið upp
á afmæli konunnar? #
— Já, meðal annars. Einnig
væri gott að geta sent tvær
flugvélar, ef beiðnir um
sjúkraflug koma af sitt hvoru
landshorni samtímis. Það
sparar tíma og fé og gæti
einnig sparað líf sjúklings.
Það er óhæft að þurfa að stóla
á eina vél.Henni getur hlekkzt
á eða ég orðið veikur sjálfur.
Svo er gott að fá einhvern
tíma frí.
— Hvað heldurðu að þú
sért búinn að fljúga á marga
staði á landinu.
— Hátt á fjórða hundrað.
Þeim hefur fjölgað mjög, sér-
staklega eftir að ég fékk skíða
útbúnað á vélina og get lent
þar sem annars væri ófært
vegna snjóa á veturna.
— Hefur sjúklingur nokk-
um tíma dáið í vélinni hjá
þér?
— Nei ,aldrei, hins vegar
hafa sumir verið langt leidd-
ir, oft ekki mátt neinu muna
að hægt væri að bjarga þeim,
og sumum hefur ekki verið
hægt að bjarga eins og geng-
ur, þó tilraun væri gerð til
þess.
— Hefurðu ekki einhvern
tíma verið hætt kominn í
sjúkraflugi?
— Það hefur sjálfsagt ein-
hvern tíma staðið glpggt. En
maður vill ekki tala um
hættu. Það er ekkert hættu-
legra að fljúga en hvað ann-
að, öryggið er orðið svo mik-
ið.
— En ef þessi eini hreyfill
bilar?
— Maður verður bara að
stóla á hann. Það er svo ein-
falt. Ef hann bilar er samt
hægt að reikna með að sleppa.
— Viltu ekki segja mér frá
einhverju sjúkraflugi, sem þú
hefur farið?
— Ég skal segja þér frá
því síðasta — í gær (miðviku-
dag):
★
Ég byrjaði daginn á því að
fljúga til Patreksfjarðar eftir
mönnum, sem ekki voru sjúk
lingar. Það er eins konar þjón
usta við þjóðfélagið og gerir
sjúkraflugið ódýrara. Þegar
ég kom úr þeirri ferð var
ég beðinn um að fljúga til
Hornafjarðar Flugskilyrðin
voru slæm, þoka sums staðar
og alls staðar óvenjumikið
mistur. Ég lagði samt af stað
og gekk ferðin greiðlega aust
ur í Meðalland. Þar lá mjög
þunn og dimm þoka yfir lág-
lendinu, en grisjaði upp úr
henni á stöku stað. Mér tókst
ekki að fljúga undir henni
austur og hækkaði því flugið
upp í 1000 fe„, en þá var ég
kominn upp úr henni. Þar var
aftur á móti sama mistrið og
skyggnið heldur lélegt. Þá
hækkaði ég flugið upp í 12000
fet.
Rétt áður en ég lenti í
Hornafirði var kallað til mín
í radíóinu og var ég beðinn
um að taka alvarlega veikt
barn upp í Skaftártungum, ef
þess væri nokkur kostur að
koma því líka í vélina. Ég
í SPAKMÆLASAFNINU, sem
kennt er við hinn vitra konung
Salómon, eru gullkorn mörg og
meðal þeirra þetta:
„Varðveit hjarta þitt framar
öllu öðru,
því að þar eru uppsprettur
lífsins".
Sálfræði nútímans og eínkum
sálgreiningin, sem kennd er við
Freud og fjöldi sálusorgara og
geðlækna notar með góðum ár-
angri ,styður mjög þetta æva-
forna, hebreska spakmæli. Þeg-
ar geðlækni eða sálusorgara tekst
— í skriftmáli eða með dáleiðslu
— að ná til dýpri sviða sálarlífs-
ins, kemur þrásinnis upp úr kaf-
inu, að rætur sjúkdómsins liggja
í hugsunum, sem maðurinn ól
með sér, gerði gælur við og iðk-
aði í einrúmi. Hann hélt að hugs-
unin væri ósaknæm ,vegna þess
að hún var „bara hugsun“ og
fékk ekki útrás í athöfn. En það
var öðru nær. Með því að um-
gangast hana í einrúmi, gera
gælur við hana, ala á henni innra
m.eð sér gaf hann henni mögu-
leika til að vaxa, unz hún brauzt
fram sem sálsýki, eða varð hon-
um að falli siðar á veikleikans
stund.
ákvað að reyna þetta, þó það
litli hálf illa út og skildi einn
farþega eftir á Hornafirði,
sem ætlaði með suður, en tók
aftur á móti sjúkan dreng,
lagði svo af stað aftur og
flaug vestur á bóginn. Þegar
kom að Skaftá lá þokan eins
og kolsvartur varnarveggur
að jörðinni. Ég komst ekki
undir hana, en freistaði þess
þó að finna einhverja glufu
sem ég gæti séð niður
um. Það tókst ekki fyrr en
ég var kominn vestur fyrir
Mýrdalsjökul, en alla þá leið
lá þokan eins og reyfi á jörð-
inni. Þar var orðið bjart, svo
ég ákvað að gera tilraun og
flaug suður fyrir Eyjafjalla-
jökul og Mýrdalsjökul og
komst með góðu móti austur
að Hafursey. En þar lá kol-
svartur þokubakki, sem ég
lagði ekki í að skoða og varð
ég þá að snúa ’endanlega frá
og flaug til baka. — Ég kom
drengnum í Landsspítalann
og hringdi síðan austur í
Skaftártungur og kvaðst geta
komið á móti þeim að Skóga
sandi, en þar er stór flugvöll-
ur.
Þangað kom ég klukkan
11,30 í gærkvöldi, en þeir
voru ekki komnir og komu
ekki fyrr en klukkutíma síð-
ar, því þokan var svo dimm
að bílstjórinn gat ekki ekið
nema löturhægt til að halda
veginum.
Ég kom til Reykjavíkur
klukkan að ganga tvö í nótt
með litlu stúlkuna.
Báðir krakkarnir voru
skornir upp og heilast vel.
— Þar með var þessum degi
lokið. i.e.s.
Ein sterkasta hvöt mannsins er
kynhvötin. Náttúri'eg hvöt og
ekki syndsamleg fyrr en maður-
inn misbýður henni, afskræmir
hana og leiðir hana á brautir,
sem heilbrigður maður finnur, að
ekki eru hreinar. Sorgarsaga
margra unglinga er sú, að af
óvitaskap taka þeir að gera gæl-
ur við kynóra í einrúmi. Þeir
halda þetta ósamnæmt, en bjóða
með því alvarlegri hættu heim.
Með því að gæla við lágar hugs-
anir í einrúmi, á hverju sviði sem
er, elur þú í hjarta þínu hers-
ingu óvina, sem ráðast gegn þér,
þegar freistingin kemur, og þá er
ósigurinn oftast vís. En ef þú varð
veitir hjarta þitt, varðveitir þú
uppsprettulindir hamingju þinn-
ar og hreinleika.
Innra með þér, í hjarta þinu,
er stöðugt eitthvað að vaxa, og
það kann að vera miður á valdi
þínu en þú veizt, að fylgjast með
þeim vexti. En ávextirnir koma á
sínum tíma í ljós, ýmist sem bless
un eða böl. Þess vegna ríður þér
á svo miklu, að leggja stund á
varðveizlu hjartans, sem þeim
vitra manni, er spakmælið forna
skóp, lá í miklu rúmi.
Þetta er alvörumál, sem við
alla kemur, einkum hina ungu.
Kvikmyndir, sem eru dulbúinn
áróður fyrir glæpum og krydd-
aðar kynæsandi atriðum, eru góð
verzlunarvara og hvarvetna sýnd
ar. Afskræmis-framleiðsla óheil-
brigðra manna, sem fjandskap-
ast við hreinleika og fegurð, er
hvarvetna á boðstólum og köll-
uð list, oft þeim m.un tærari list,
sem óþverrinn er meiri. Allt seitl-
ar þetta inn í mannssálina, og í
gáleysi gæla menn við þessar
myndir, unz þær ýmist bjóða
freistingunum heim eða valda
geðtruflun. í geðveikrahælum
víðs vegar um lönd má finna
óhugnanlega mörg dæmi þess.
„Varðveit hjarta þitt framar
öllu öðru“, sagði spekingurinn, og
vissi, hvar „uppsprettur lífsins“
eru, hvar ræturnar liggja að
gæfu mannsins og ógæfu.
Hvernig mátt þú varðveita
hjarta þitt? Innra með þér er
stöðug hreyfing, stöðugt líf. Á
tjaldi hugar þíns koma fram
myndir hver af annarri, ljósar og
dökkar. Ef þú vilt forðast þær
ljótu — og þær leita á alla menn
— verður þú að fylla hjarta þitt
fögrum hreinum myndum. Ann-
ars býður þú þeim lágu, óhreinu,
heim. Ef hús þitt er fullt af góð-
um gestum, komast hinir óboðnu
ekki að. Og svo er um hjarta
þitt. Sama lögmáli lýtur það.
Merkur nútímarithöfupdur seg
ir þessa sögu: Kunningi minn fór
í heimsókn til vinar síns, og sér
til undrunar sá hann, að vinur-
inn hafði hengt á veggina í stof-
um sínum ómerkilegar, grófar
myndir. Hann fór ekki að finna
að þessu við vin sinn, en fór aðra
og skynsamlegri leið. Hann keypti
fagra, verðmæta Kristsmynd og
sendi vini sínum að gjöf. Svo
fór, sem hann vænti. Vinurinn
fann, að með þessari fögru mynd
gátu hinar ekki hangið á veggj-
um hans, og hann flutti þær orða-
laust burt.
Ef þú, sem þessar línur lest,
átt við ásókn ógeðfelldra hugsana
að stríða, — og það eiga allir
menn í einhverjum mæli, jafnvel
í bænaklefanum kemst hinn heil-
agi maður ekki hjá þeim, — en
ef þær myndir, sem heilbrigt
skyn segir þér að séu ósamboðn-
ar góðum manni, gerast tíðir gest
ir á tjaldi hugar þíns, þá láttu
mynd Krists koma þar sem oft-
ast fram, og þá munu hinar smám
saman hörfa.
Undir merki hans hafa margir
sigrað, sem urðu fyrir ásókn hins
lága engu síður en þú. Betri varð-
1 veizla hjartans get ég ekki bent
i þér á.
Björn Pálsson, flugmaður, og þúsundasii sjúklingurinn, Jón
Gunnarsson frá Þverá, við komuna til Heykjavíkur.