Morgunblaðið - 25.05.1960, Blaðsíða 2
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvik'udagur 25. maf 1960
Almenningsálitið má
ekki verða n
Á ÁGÆTUM fundi í gærkvöldi var rætt um skipulagningu
almenningsálitsins. Kom margt fróðlegt og skemmtilegt fram
í ræðum manna. —
FYRSTI ræðumaður var Jóhann
Hannesson, prófessor. Hann vék
að því, að enginn vafi væri að
skipulagt almenningsálit væri til,
og það væri skipulagt af býsna
mikilli hörku í einræðisríkjum.
Hann ræddi sérstaklega um hina
andlegu áþján einræðisins í Kína,
þar sem hið skipulagða almenn-
ingsálit væri stjórnarvöldunum
nauðsyn. Ef þeir slepptu tökun-
um, rynni byltingin út í sandinn.
I Kina er kommúnisminn
skyldunámsgrein í skólum, og sá
sem ekki fær nógu háa einkunn
í hinum marxísku fræðum kemst
ekki milli bekkja, sagði ræðu-
maður. Með þessari kommúnisku
uppfræðslu skapa valdhafarnir
þá kjölfestu, sem þeim er nauð-
synleg.
En í lýðræðisríkjum verður að
varast, að almenningsálitið verði
neikvætt. 1 Kína var byltingin
ekki gerð af verkamönnum, því
að þeirra hagur var bærilegur í
styrjaldarlokin, heldur af bænd-
um og menntamönnum, sém
stjórnin sá ekki um að hefðu til
hnífs og skeiðar. En ef einhverri
stétt finnst hún engu hafa að
tapa, þá snýst hún gegn þjóðfé-
laginu. Þessvegna er jöfnuður og
réttlæti frumskilyrði þess, að al-
menningsálit verði ekki skipu-
lagt gegn þjóðfélaginu.
Borgararnlr varast ekki
áróðurinn
Næstur tók til máls Kristmann
Guðmundsson, rithöfundur. 1
frjálsu þjóðfélagi er fræðslan
byggð á reynzlu margra alda,
sagði ræðumaður, en menn eiga
sjálfir að meta hvað er sannleik-
ur. Hinir beztu og vitrustu eru
ekki altaf þeir, sem ráða, heldur
oft þeir, sem eru harðsvíraðastir
Og líta á einstaklinginn sem peð
á taflborði stjórnmálanna.
Kristmann Guðmundsson gat
þess, að oft væri hægari aðstaða
þeirra, sem ófyrirleitnir væru í
áróðri, því að mörgurn þætti gott
að láta hugsa fyrir sig, en rök-
semdir hinna betri og vitrari
manna krefðust einatt umhugsun
ar. En auk þess væri oft hægara
að vekja ógöfugar hvatir. Og ótrú
legt væri hve oft tækist að fá
góða menn til fylgis við hið
iilla með slóttugum áróðri.
Þá benti ræðumaður á, hve
lagnir kommúnistar hefðu hér
verið að mynda sér hagstætt al-
menningsálit á sviði lista og hve
sofandi borgararnir hefðu verið
og ginkeyptir fyrir hinum skipu-
lagða áróðri. Virtist menn vanta
hæfileikann til að sjá gegnum á-
róður niðurrifsaflanna.
Fyrir listamenn hefði borgað
sig bezt að bera kápuna á báðum
öxlum og þeir verið mest virtir,
sem léðu sig stöku sinnum til að
skrifa undir ýmislegt smávegis
fyrir kommúnista eða ganga í
hin „ópólitísku" félög þeirra.
Þessum mönnum hefi .verið sýnt
traust þó að þeir væru hinir
hættulegustu. ,
Menn verða að finna samein-
ingartákn, sem andstætt er hatn
kommúnista, en það á að vera
bræðralag, sagði ræðumaður. I
heiðri á að hafa frelsi einstak-
linganna fornar dyggðir, guðstrú
og ástúð meðal manna.
Hlutdrægni í gagnrýni á listum
Síðastur frummælenda var
Ævar Kvaran, leikari. Benti hann
á að í lýðræðisríki væri óhugs-
andi að framfylgja lögum, sem
brytu í bága við almenningsálitið.
En með öflugum áróðri er hægt
að skapa almenningsálit, sam
leitt getur til ægilegra hörmunga,
sagði ræðumaður. Um þetta er
ljósast dæmi frá gagnmenntaðri
þjóð, Þjóðverjum á Hitlerstímun-
um. Og enn í dag starfa um allan
heim flokkar, sem boða fagnaðar
erindj ofbeldisins.
Þessir menn væru einnig að
verki hér og þeim hefði á ýmsum
sviðum orðið vel ágegnt við að
skipuleggja almenningsálitið, en
í lýðræðislandi væri aldrei hægt
að skipuleggja það til fulls. Én
mikil áhrif er hægt að hafa á al-
menningsálitið og ótrúlegt er, hvé
tízku venjur geta verið ríkar.
Hugsum okkur, t.d., sagði ræðu
maður, að einhver þekktur borg-
öri, við skulum segja Hermann
íónasson, sæist ganga niður
Bankastræti á rauðum buxum.
Évað mundu menn segja? Sumir
toundu halda, að hann væri geggj
áður, en aðrir mundu segja: — Nú
þykir mér hann vera farinn að
ávara lit fyrir alvöru. En það eina
§ém maðurinn hefði í rauninni
gert, væri að ganga í buxum, sem
ýöru öðruvísi á litin en tízkan
byði.
* En það er ekki eingöngu hinn
ópinberi áróður sem er árangurs
ríkur, heldur nota óhlutvandir
menn ekki síður undirróður og
orðasveim og sú iðja bitnar fyrst
og fremst á þeim, sem eru svo
ólánsamir að skara fram úr á ein-
þverju sviði. Og á öllum þessum
sviðum eru hér færir áróðurs-
menn.
Hægt er að ganga úr skugga
um, hvar menn standa í stjórn-
málum með því að lesa í ákveðnu
blaði gagnrýni á listum. Ég þori
að ábyrgjast, að illu mun aldrei
vikið að ákveðnum listamönnum
í þessu blaði, svo fremi sem þeir
ekki skipta um skoðun.
Ræðumaður lauk máli sínu
með því að segja skemmtilega
sögu af því, hvernig úlfaldi get-
ur orðið til úr mýflugunni.
Að ræðum framsögumanna
loknum hófust frjálsar umræður
og tóku þessir til máls: Karl Hall
dórsson, Ólafur Gunnarsson, Jó-
hann Hannesson og sr. Leó Júlíus-
son.
Að lokum þakkaði formaður
Heimdallar, Birgir ísleifur Gunn
arsson, framsögumönnum ágætar
ræður og fundarmönnum góða
fundarsókn og ságði fundi slitið.
„Sló"
met
Rússa
Pasternak
nokkru hressari
MOSKVU, 24. maí (NTB-AFP):
Það var tilkynnt hér í dag, að
skáldinu Boris Pasternak, sem
iegið hefir mjög sjúkur undanfar
ið, hefði létt nokkuð síðdegis í
dag. Enn er þó talin ástæða til að
óttast um líf hans. — í morgun
var hann óvenjuþungt haldinn,
en er á daginn leið hresstist hann
talsvert, eins og fyrr segir.
ÞESSI mynd var tekin á Kana
veialhöfða, bandarísku eld-
flaugástöðinhi, • sj. föstudag,
þegar Atlaseldflaugin, . sem
jkotið var tillndlandshafs, vaf
ræst þar. f
Þessi tilraun þótti takast á-
kaflega vel. Eldflaugin fór um
14.400 km. vegalerígd á rúm-
um 52 þiíriútum og kom niðuf
á fýrirfram," ákvéðnum stað
íorðaustur af Prince Edwards-
sýjufium i Indlandshafi.
Með þessu var sýnt, að hinar
langdrægu eldflaugar Banda-
ríkjamanna standast samjöfn-
að við þær rússnesku — því að
Atlas-flaugin „sló“ met Rúss-
anna ,er þeir settu með eld-
flaug, sem send var yfir Kyrra
baf í janúar sl. — en hún fór
„aðeins“ um 12.400 km. leið.
Krafa Denis Welch ;
Alger forgangs-
réttur til löndunar
í EINKASKEYTI til Mbi. frá
Grimsby í gær segir, að yfirmenn
á togurum þar hafi að Iíkind-
um frestað enn boðuðu verkfalli
sínu fyrst og fremst vegna þess,
að stofnuð var nefnd til þess að
gera athugun á löndunum allra
erlendra togara. — Mun hér fyrst
og fremst hugsað til íslenzkra tog
NA /5 hnúlar K Snjókoma \7 S/rúrír '/////.Reqn- Kuldaskil H Ha»
S V 50 hnutar » ÚSi K Þrumur /y//svíSi Zs* Hi/asli/ L LatqS
Brá til hlýinda
LÆGÐ yfir Grænlandshafi
veldur nú S.- og VS-átt hér á
landi. Jafnframt hefur brugð
ið til hlýinda um allt land,
aiti yfirleitt 5—9 stig Vestan
lands er rigning, en þurrt og
ojart austan lands. Önnur
lægð nærri kyrrstæð er norð-
ur af Azoreyjum og hlýtt há-
þrýstisvæði yfir Bretlandseyj •
um og Frakklandi. |
s
Veðurhorfur kl. 22 í gær- )
kvöldi: ;
SV-land 'til Norðurlands, |
SV-mið til Norðurmiða: SV- )
kaldi, skúrir en bjárt á milli. j
NA-land, Austfirðir, Norð- (
austurmið og Austfj.mið: SV- í
kaldi, víðast léttskýjað. •
^SA-land og SA-mið: NV- (
gola eða kaldi, skúrir.
ara, en samkvæmt Parísarsamn-
ingnum frá 1956 hafa þeir jafnan
rétt og heimaskip í Grimsby til
löndunar. Aðrir erlendir togarar
verða hins vegar að bíða allt að
48 klst. eftir löndun, ef skortur
er á vinnuafli. — Vilja yfirmenn
koma fram breytingu á þessum
samningi.
— ★ —
Eftir fundinn á mánudag, þar
sem ákveðið var að fresta enn
verkfallinu, lét Denis Welch, for
maður yfirmannafélagsins, svo
um mælt, að hann og menn hans
væru einbeittir í því að öðlast
fullkominn forgangsrétt til lönd-
unar fram yfir alla erlenda tog-
ara. — Einnig var upplýst, að
boðað verkfall kæmi til fram-
kvæmda, ef ekkert samkomulag
hefði verið gert við íslendinga að
þrem mánuðum iiðnum. — Tog-
araeigendur hafa staðið gegn
kröfum yfirmanna, og er talið, að
þeir muni eindregið leggjast
gegn breytingn 4 Parísarsamn-
ingnum.
Ruglingur með 100
og 1000 kr. seðla
AÐ GEFNU TILEFNI vill stjórn
Félags kjötverzlana í Reykjavík
lýsa óánægju sinni vegna mjög
mikils skyldleika í litum hinna
nýju 100 og 1000 kr. seðla. Hún
beinir því til félagsmanna sinna
að þeir brýni fyrir starfsfólki
sínu sérstaka aðgæzlu í meðferð
þessara seðla.
(Stjórn Fél. kjötverzlana).
„Nj ósna-hnöt lur“
á loíti
Washington, 24. maí.
(NTB-Reuter)
BANDARÍSKI flugherinn
sendi síðdegis í dag upp
nýtt gervitungl, 2,5 lestir
að þyngd — „njósnahnött-
inn“ MIDAS, sem á að gefa
aðvörun til ratsjárstöðva
Bandaríkjamanna, ef eld-
flaugum er skotið á loft 1
öðrum löndum. — Hnöttur-
inn var sendur á Ioft með
tveggja þrepa Atlas-Ag-
enda eldflaug. Mun hann
ganga á fremur „lágri“
braut um jörðu — í 240—
320 km fjarlægð.
Hugkvæmur útbúnaður í
hnettinum nemur infra-
rauða geisla frá sldflauga-
hreyflum, er þeim er skotið
á loft — og sendir þá merki
sín til ratsjárstöðvanna. —
Hins vegar tekur hann ekki
ljósmyndir. — Talið er, að
fleiri slíkir „njósnahnettir“
fylgi í kjölfarið.
María Júlía
á stefnumót
í KVÖLD heldur leiðangur frá
Fiskideild Atvinnudeildar Há-
skólans af stað í rannsóknarleið-
angur sjö þjóða á varðskipinu
Maríu Júlíu, sem leigt hefur ver-
ið í því skyni og útbúið eftir að-
stæðum. Leiðangursstjóri verður
Unnsteinn Stefánsson efnafræð-
ingur. Hittast leiðangursskip frá
sex þátttökuþjóðunum í Vest-
mannahöfn í Færeyjum, en til-
gangur leiðangursins er að rann-
saka hafstrauma við hrygginn
milli íslands og Færeyja.