Morgunblaðið - 12.06.1960, Blaðsíða 13

Sunnudagur 12. júní 1960
MORCVNBLAÐIÐ
13
Þetta er liinn stóri jarðbor rikisins og Keykjavíkurbæjar
Slík samtök eru ómissandi og j
nauðsynlegur þáttur í lýðræðis-
þjóðfélagi nú á dögum En stund-
um er þó svo að sjá sem menn
ofmeti gildi slíkra samtaka. Þau
eru nauðsynleg til þess að ekki
sé gengið á hlut fjöldans. Hins
vegar skapa þau sjálf sjaldan ný
verðmæti. Og því verður ekki
jafnað, sem aldrei hefur verið
safnað. Þess verður að gæta, að
hin hollu félagssamtök hafi ekki
öfug áhrif við það, sem þeim var
ætlað. Glöggt dæmi þess er fjand
skapur forráðamanna kaupfélaga
innan SÍS við aðra samvinnu-
verzlun. Ofsóknir þeirra gegn
yerzlunarfélaginu í Vík mega
ekki falla mönnum úr minni. Þar
er víti, sem verður að varast.
Eins verður ekki um það deilt,
að verkalýðshreyfingin hefur
síðustu áratugina ekki starfað
með þeim hætti að erindi væri
sem erfiði. Enginn hefur lýst
þessu betur en Einar Olgeirsson,
sem hvað eftir annað hefur sýnt
fram á, að þrátt fyrir meiri fram-
farir á íslandi síðustu tvo ára-
tugina en nokkru sinni, þá hafa
lífskjör almennings ekki batnað
frá 1947. Er þó minni launamis-
munur og jafnari lífskjör á ís-
landi en nokkurs staðar annars
staðar, sem til hefur spurzt. Hér
i er eitthvað meira en lítið bogið
við. Engum getur dulizt, að sjálft
í j fjárhagskerfið er komið úr
I skorðum.
RE YK JAVÍKU RBREF
Nýir möguleikar
Fyrir nokkru skýrði dr. Gunn-
ar Böðvarsson, sem staðið hefur
fyrir jarðhitarannsóknum að und
anförnu, frá því að innan 10 ára
yrði mögulegt að hita alla byggð
í Reykjavík, Kópavogi' og Hafn-
arfirði með jarðvarma. Þessu
megi ná með áframhaldandi bor-
unum hér í nágrenni og með hita
veitu frá Krýsuvík eða Hengli.
Er þá að sjálfsögðu gert ráð fyrir
því, að hér sé ekki einungis um
tæknilegan möguleika að ræða,
heldur fjárhagslega öruggt fyrir-
tæki.
Þá segir Gunnar, að á þessum
sömu slóðum megi fá jarðvarma
til iðnaðar fyrir einungis Vi til Vz
þess verðs, sem iðnaður í Vestur-
Evrópu greiði fyrir varma úr kol
um og oliu.
Þar sem hér er ekki um laus-
legar bollaleggingar að ræða
heldur áætlanir þaulreyndra
verkfræðinga, eru þessar upplýs-
ingar harla athyglisverðar. Mönn
um hefur dottið þetta eða eitt-
hvað svipað í hug áður,. en þá
hefur vantað það, sem með
þurfti, hina fræðilegu athugun.
Nú er hún fyrir hendi og stað-
festir glæstustu vonir. Þess vegna
er tvímælalaust kominn tími til
að hefja undirbúning að fram-
kvæmdum og fjáröflun.
Tækniþróunin
Þegar menn hugleiða framfarir
fslands á þessari öld og orsakir
þeirra, verður að viðurkenna, að
þær eru margar og oft erfitt
sundur að greina. Augljóst er
samt að hin almenna tækniþróun
hefur þar úrslitaþýðingu. Hag-
nýting hennar er megin uppi-
staða framfaranna. Óþarft er að
telja all't það, sem í þeim efnum
hefur gerzt á skömmum tíma.
Það blasir við allra augum. Þó er
þetta aðeins upphaf þess sem
koma skal, bæði vegna þess
hversu tækninni almennt fleygir
fram, og af því að þrátt fyrir
miklar breytingar til bóta, þá er
ísland enn á eftir um margt,
miðað við þau lönd, sem lengst
eru komin í þessum eínum.
Laugardagur 11. júní
Af hver ju afiur
ur:
Með sama hætti og ástæðurnar
til framfaranna eru margar, þá
eru einnig ýmsar orsakir til þess,
að við erum enn aftur úr. Hér á
landi hefur á fáum -áratugum
þurft að gera hið sama og unnið
var á mörgum öldum í nálægum
löndum. Vinir okkar á Norður-
löndum segja stundum, að Islend
ingar þurfi ekki að kvarta yfir
meðferðinni á sér áður fyrri. Al-
menningur hafi þá hvarvetna bú-
ið við svipuð kjör og menn gerðu
hér. Hlutfall fólksfjölda í öðrum
Nórðurlöndum áður og nú miðað
við ísland sannar raunar, að
þetta er alger misskilningur. Á
fyrstu öldum íslandsbyggðar
voru landsmenn hlutfallslega
miklu fleiri miðað við frænd-
þjóðir okkar en þeir eru nú.
Erfiðari kjör á íslandi eru helzta
skýring þessar staðreyndar. En
látum það vera. Kjör almennings
voru víðast hvar bágborin áður
fyrri. En meginmunur var á því,
hvort allur arður af starfi lands-
manna var tekinn úr landinu,
eins og hér tíðkaðist öldum sam-
an, eða hvort hann þrátt fyrir
lélega stjórn og margs konar mis
rétti hélzt þó í landinu sjálfu.
Allt þangað til frelsissókn ís-
lendinga á síðari hluta 19. aldar
og upphafi þessarar fékk þessu
breytt, voru það menn í öðru
landi, sem hirtu mestan hlut af
arði starfs íslenzku þjóðarinnar
og auðguðu þar með sitt þjóð-
félag en ekki okkar. Frelsi og
sjálfstæði íslenzku þjóðarinnar
er þess vegna önnur meginorsök-
in til hinna miklu framfara, sem
hér hafa orðið
Áhrif
almannasamtiika
Auðvitað kemur hér margt
annað til greina. Hugur einstak-
linganna, er mynda þjóðarheild,
ræður ætíð úrslitum um gæfu
hennar. Margs konar almennings
samtök hafa einnig gert sitt gagn.
Vilja menn bata?
Meiri möguleikar blasa nú við
íslendingum en nokkru sinni
fyrr. Hagnýting auðlinda lands-
ins, sem við erum rétt að byrja
að kynnast, er komin undir því
að við kunnum með að fara. Nú
stendur yfir rækilegasta tilraun,
sem gerð hefur verið til að koma
fjármálum okkar í lag. Ef sú til-
raun tekst, er skapaður fjárhags-
legur grundvöllur að meiri fram-
förum og þar með hraðar batn-
andi lífskjörum en við höfum
áður þekkt. Þetta kostár örðug-
leika í bili, en til svo mikils er
að vinna, að enginn má skerast
úr leik.
Hinn kosturinn er sá að til-
raunin fari út um þúfur vegna
sundrungar og illdeilna. Þá blas-
ir við algert öngþveiti, sem bitn-
ar á öllum og hlýtur að hafa í
för með sér ekki aðeins verri lífs-
kjör allra en áður, heldur og
hindrun eða tafir á hagnýtingu
þeirra miklu möguleika, sem við
höfum nú í hendi okkar.
Kisuþvottur
Hermanns
Eðlilegt er að Hermann Jónas-
son reyni að þvo af sér þann
blett, sem frammistað hans í
Genf setti á hann. Fylgispekt
hans þar við Lúðvík Jósefsson
og undanlátssemi við hótunina
um, að Rússar mundu hefja veið-
ar innan íslenzkrar fiskveiðilög-
sögu, ef íslendingar tryggðu sér
viðurkenningu lögmæts meiri-
hluta fyrir óskertum rétti sínum,
er flestum fslendingum óskiljan-
leg. Frá þessu sleppur Hermann
ekki með því að þegja um megin
atriði málsins, segja rangt frá
því, sem hann minnist á, um-
skrifa sögu atburðanna 1958 og
láta svo sem hann kannist ekki
við samþingismann sinn 1 Vest-
fjarðakjördæmi, Birgi Finnsson!
Kátlegri tilburði hafa menn
sjaldan séð.
Hermann lætur sér ekki nægja
að fylgja sjálfur Lúðvík í einu
og öllu heldut hefur nú ginnt
Tímann til sams konar eftiröpun-
ar á Þjóðviljanum í skrifum um
landhelgismálið. Leiðari Tímans
í morgun, laugardag, er útþynnt
uppskrift að skrifum Þjóðviljans
daginn áður. Verst er, að þarna
taka þeir félagar saman höndum
um að reyna að rífa málstað ís-
lands niður og kenna andstæðing-
um okkar, hvernig þeir skuli
fara að til að reyna að koma
okkur á kné. Er það vissuiega
óþörf iðja en sýnir í hvílíkar
ógöngur þeir félagar eru komnir.
Tillagan styrkti
málstað Islands
Því fer og víðs fjarri að það sé
rétt, að íslendingar hafi veikt
aðstöðu sína með flutningi hinn-
ar margumtöluðu breytingartil-
lögu. Hún gaf þvert á móti mörg-
um, sem ella hefðu ekki látið til
sín heyra, tilefni til þess að lýsa
yfir því á Genfarfundinum, að
þeir væru í raun og veru sam-
þykkir íslendingum og skildu af-
stöðu þeirra, þó að þeir af ann-
arlegum ástæðum gætu ekki
greitt atkvæði með þeim. Viður-
kenningin á sérstöðu íslands, sem
Hermann og Lúðvík af einhverj-
um ástæðum vildu alls ekki fá
fram í þessu sambandi, varð
aldrei skýrari en eftir atkvæða-
greiðsluna um þessa breytifigar-
tillögu fslands. Tillagan sýndi og,
að íslendingar vildu gera sitt til
þess að ráðstefnan næði tilætluð-
um árangri, einungis ef fengizt
samþykkt á sérstöðu fslands, sem
enginn vafi var á að hafði fylgi
yfirgnæfandi meirihluta á fund-
inum. Um það verður þess vegna
ekki villzt, hverjir báru ábyrgð
á vþí að svo fór sem fór. Það
voru ekki íslendingar, sem með
ofurveldi hindruðu að frjáls vilji
meirihluta fulltrúanna fengi að
lýsa sér. Þarna réði annars vegar
skammsýni Vesturveldanna en
hins vegar sá ásetningur Rússa,
að hindra með öllum ráðum að
lögmætur> meirihluti gæti mynd-
azt á fundinum.
Viðureign Hcnd-
riks og Sigurðar
Ætíð er rangt að gera mönn-
um, þótt andstæðingar séu, upp
illar hvatir. Hitt kemur fyrir
alla. að þeim missýnist og þarf
ekki illan vilja til þess. Enginn
efi er t. d. á því að Hendrik
Ottóson er bezti maður og vill
láta gott af sér leiða, þó að ofsa-
trú hans á kenningar kommún-
ista blindi honum sýn. Er hann
þó maður vel að sér í alþjóða-
stjórnmálum, fjölfróður og hefur
víða farið, heyrt margt og séð.
Því eftirtektarverðara var, hvern
ig hann lét séra Sigurð Eyiarsson
leika sig í útvarpinu á 2. hvíta-
sunnudag. Séra Sigurður hóf þeg
ar sókn, en Hendrik flæmdist und
an í veikri vörn, þangað til hann
lét hafa út úr sér hinar furðu-
legustu játningar.
Menn skyldu gæta þess, að þær
játningar fengust ekki vegna
þess að Hendrik væri veikur
málsvari sannfæringar sinnar,
heldur var það málstaðurinn
sjálfur, hin blinda kommúnista-
trú, sem þarna lýsti sér í allri
sinni nekt. Fyrst sagði Hendrik,
að kommúnistaríki mundi aldrei
gera árás. Því næst játaði hann,
að árás Rússa á ísland kynni að
geta átt sér stað. En þá væri það
ekki árás á íslendinga enda væri
hún réttlætanleg vegna vitneskju
Rússa um árásarfyrirætlanir
Bndríkjamanna. f þessu felst, að
Rússum sé heimilt að gera árás,
hvenær sem þeir sjálfir meta að
einhver annar kunni síðar að
gera árás á þá. Þarna er viður-
kennt réttmæti þess að verða
fyrri til að hefja svokallað
„preventivt" stríð, sem er for-
dærnt af flestum heilbrigt hugs-
andi mönnum en gefur árásar-
aðila óbundnar hendur til að
ráðast gegn hverjum sem honum
sýnist, þegar hann sjálfur telur
sér henta.
Kommúnistar telja ætíð, að
þeir megi gera hvað sem þeim
sjálfum sýnist. Það sé rétt, af þvi
að þeir hafi ætíð rétt fyrir sér.
Það sem aðrir geri, sé hins vegar
rangt af því að þeir fyrirfram
hafi rangt fyrir sér og vilji illa!
Hættulegri boðskapur fyrir
heimsfrið hefur aldrei heyrzt. Út
af fyrir sig er meinlaust, þó að
góðmenni eins og Hendrik Ottó-
son haldi þessu fram. Hið ískyggi
lega er, að rödd hans er aðein*
veikur endurómur af vilja hinna
voldugu einræðisherra austur i
Kreml.
Bezta ræðan
Allir æðstu menn stórveldanna
hafa nú haldið ræður um atburð-
ina í París og upplausn fundar-
ins, sem þar átti að verða. Ekki
fer á milli mála, að beztu ræðuna
hélt de Gaulle,Frakklandsforseti.
Valdataka de Gaulle 1958 var
með þeim hætti, að ugg hlaut að
skapa hjá lýðræðisunnendum.
Einstaka ákvarðanir hans síðan
hafa og verið með helzt til mikl-
um einræðisblæ, svo sem er hann
seinni hluta vetrar neitaði að
kveðja franska þingið saman,
þrátt fyrir skýlaus ákvæði í gagn
stæða átt, að því er flestir töldu.
Þá hefur honum ekki heldur tek-
izt að leysa Alsírmálið, svo sem
vonir stóðu til. Engu að síður
hefur de Gaulle sannað að hann
er nú, ásamt Adenauer, mestur
stjórnandi meðal forystumana
lýðræðisþjóða. Hann horfir á mál
Framh. á bls. 14.
....... og hér gýs vatnið 140 stiga heitt upp úr dýpstu hot-
unni.