Morgunblaðið - 13.01.1961, Page 13

Föstudagur 13. janúar 1961
MORGVJSBLAÐÍÐ
13
Island í myndum
FALLEG bók, það er ekki of
mælt. En áður en ég segi fleira
um hana, ætla ég af mestu ná-
kvæmni að skrifa upp efnisyfir-
litið, sem prentað er á blaðsíðu
103:
Bls. 5 Formáli (hann er eftir
útgefandann, Ragnar
Jónsson, en ekki er þess
þó getið í efnisyfirlit-
inu).
— 9 Alexander Jóhannesson:
Skagafjörður
— 15 Davíð Stefánsson:
1 haustblíðunni.
— 28 Einar Ol. Sveinsson:
TJr Mýrdail
— 38 Guðbrandur Magnússon
Landnám einstaklingsins
— 44 Gísli Guðmundsson:
A norðurslóðum
— 50 Helgi Hjörvar:
Grængresi
— 59 Jóhann Briem:
Þjórsárdalur
— 69 Jóhann Gunnar Olafsson
Ef að staður finnst um
frón
— 82 Kristján Karlsson:
Mývatnssveit
— 87 Páll Isólfsson:
Stokkseyri
— 95 Sigurður Þórarinsson:
Móðan rauða:
— 98 Tómas Guðmundsson:
Austur við Sog.
Nú getið þið talið með mér, —
ég fæ ekki út úr þessu nema
þrettán höfunda, að höfundi for-
málans meðtöldum, en þetta á
ég mjög erfitt með að sætta mig
við, því að í formálanum standa
þessar tvær málsgreinar, meðal
annars: „Hér birtist í rituðu máli
og myndum fjórtán staðalýsingar
— -— „Fjórtán ólíkir einstabling-
ar votta fegurð og lífi ólíkra
staða ást sína“.
Hver er sá fjórtándi, mér er
spurn?
Tæplega er hægt að afsaka
slíka ónákvæmni, sem þarna blas
ir við, þó að vafalaust sé ástæð-
an fyrir herrni sú, að einn eða
tveir greinarhöfundar hafi helzt
úr lestinni eftir að formálinn var
saminn. Að öðru leyti er margt
skynsamlega mælt í fonmálan-
um, svo sem: „Dýpsta ást vor á
landinu er bundin við ákveðna
reiti — —“ „Sá sem ekki ann
neinum stað á landinu framar
öðrum, ann ekki landinu--------“
,,Opersónuleg þekking skapar
ekki ættjarðarást — —r“ „— —
eettjarðarást manna er í innsta
eðli sínu einkamál-----“ ,,----
iegurð Islands er sameign allra
Jslendinga". En fremur segir for-
málahöfundur að þessi bók og
aðrar sem á eftir fari (í þessum
flokki) eigi að vera vísir að per-
sónulegri landafræði.
^ Nokkrar greinar bókarinnar
falla alveg í þá umgerð, sem út-
gefandi markar höfundunum um
efnisval og meðferð, aðrar mið-
ur, og tvær þeirra standa að
mínu viti algerlega utan við um-
gerðina: grein Sigurðar Þórarins
sonar og Helga Hjörvars, þó að
báðar séu góðar, og grein
Hjörvars kannski það snjallasta
sem bókin flytur.
Skal nú í stuttu máli vikið að
hverri grein fyrir sgi.
i Skagafjörður eftir Alexander
' JóhannesSon byrjar vel, þar sem
Ihöfundur lýsjir ástatrkenndinni
til átthaganna almennt og drepur
fáum orðum á endurminningar
sínar frá Sauðárkróki, og fer með
þulustúf, þar sem allir hreppar
sýslunn.ar eru taldir. En brátt
verður orðaval hástemmt. Það er
eins og þetta sé orðið að ræðu,
sem flutt er í átthagafélagi Skag-
firðinga í Reykjavík. Höfundur
flutti á'barnsaldri úr byggðar-
iaginu, en kemur þangað næst
28 árum síðar í flugvél. Loftsýn-
in yfir héraðið er í brotum, svo
sá lesandi sem ekki þekkir Skaga
fjörð, verður litlu fróðari um
héraðið í heild. Sögufróðleikur-
inn í greininni er samtíningur.
Þessi leiðinlega prentvilla kemur
fyrir í greininni: Sá er missir
sjónir á þessu sambandi". Orða-
sambandið er:: að missa sjónar á
(einhverju) eða svo hefur mér
verið kennt.
1 haustblíðunni eftir Davíð
skáld frá Fagraskógi er ein af al-
beztu greinum bókarinnar. Hún
inniheldur í ríkum mæli þá
„persónulegu landafræði", sem
útgefandinn óskar eftir í formál-
anum. Davíð Stefánsson, Fagri-
skógur, umhverfi hans og and-
blær Eyjafjarðar verða allir eitt
í þessari álitsgjörð skáldsins um
sjálft sig og átthagana. Rithátt-
urinn er hófsamur og fágaður.
Sérstaka athygli hljóta að vekja
frásagnir skáldsins af bernsku
sinni og æsku í leik og starfi
þarna á ströndinni nyðra, því að
ekkert hefur áður sézt á prenti
um það efni, svo ég muni eftir.
Úr Mýrdal eftir Einar Ól.
Sveinsson er einnig ágæt grein,
og fellur vel í umgerðina sem
henni er mörkuð: Þetta er ,,per-
sónuleg landafræði", þar sem
hvoru tveggja eru gerð góð skil:
lýsingu staðhátta, eins og þeir
blása við fyrir aílra augum, og
á hinn bóginn, hvernig Mýrdal-
urinn speglast í sál og sinni
höfundarins, sem er þar borinn
og barn fæddur. Með öðrum orð-
um: hér lýsir staðháttum, útliti
þeirra og eðli, heimamaður sam-
gróinn átthögunum, eða að
minnsta kosti með rætur sínar
djúpt í þeim. En stemmningin
um döggina og sólskinsdagana
og sumarvinda í grasi gæti átt
við um ungan svein í hverri sveit
landsins — að þetta sama hafi
einnig hann skynjað. Ekki er
þetta galli á grein Einars Olafs,
heldur hreinn kostur, sem vekja
mun endurhljóm í margri sál.
Landnám einstaklingsins eftir
Guðbrand Magnússon er lipur og
þokkafull lýsing á landslagi
Eyjafjallasveitar, en allt er þar
séð með gestauga, og vantar því
í slétt mál höfundar hinn inm
fjálga tón upprunans, þennan lág
væra og brjóstlæga, eins og gras-
ið sjálft mæli á tungu moldarinn-
ar sem það er vaxið úr.
Á norðurslóðum eftir Gísla
Guðmundsson er átthagaóður
höfundar um Norður-Þingeyjar-
sýslu — kjördæmi sitt — ofinn
saman úr landslagslýsingu, sögu
héraðsins, skáldskap þess og fram
tíðarvonum. Bregður í lok grein-
arinnar fyrir kosningaloforði: að
næsta stórvirkjun fallvatns skuli
verða virkjun Dettifoss. Annars
er greinin rituð í þægilegum tón
og af ósvikinni átthagatryggð, en
efnið er allt of umfangsmikið til
þess að höfundi takist að vinna
úr því heillegt verk á tæpum
fjórum blaðsíðum.
Grængresi eftir Helga Hjörvar.
Aður er vikið að þessari ritsmíð,
sem er snilldarverk, þar sem
strengir máls og stíls eru knúð-
ir til fegurstu hljóma í lofsöng
um hið græna gras íslenzkrar
frjómoldar og döggina sem sval-
ar því og sólin sem vermir það,
og um það hvernig náttúran vinn
ur sitt sköpunarstarf í bjartri
fegurð á hásumartíð. En ekki er
þessi fallegi þáttur ritaður fyrir
þessa bók upphaflega, því að höf-
undurinn flutti hann í útvarp
fyrir nokkrum árum, og er mér
það minnisstætt.
Þjórsárdalur. Ríki hinna dauðu
eftir Jóhann Briem er mér að öllu
leyti þóknanleg ritsmíð. Hér er
landslagi og sögu Þjórsársdals
ofið saman í einfalt, en snoturt
smáverk, skreytt með skugga.
blómum munnmæla og þjóð-
sagna. Höfundur fer með mann
í gönguferð um dalinn og teikn-
ar mynstrið jafnharðan með fá-
um en skýrum dráttum. Sonur
dalsins er hann ekki beinlínisj
en vissulega nákominn ættingi.
Ef að staður finnst um frón
eftirJóhann Gunnar Ólafsson.
Hér er lýst Isafjarðardjúpi og
„Björlingarnir”
BJÖRLINGARNIR sænsku
hafa löngum verið söngmetm
miklir. Þeirra frægastur var
Jussi Björling, tenórsöngvar-
inn mikli, sem lézt á sl. ári,
eins og menn minnast. Faðir
hans, David Björling, var
einnig mjög kunmir tenór,
söng um tíma við Metropoli-
tan-óperuna og myndaði
kvartett ásamt sonum sínum,
Jussi, Karl og Olle — en sá.
kvartett hlaut mikla xrægð,
einkum vegna söngferðar um
Bandaríkin, þegar Jussi var
10—12 ára. — Og sönghefðinr
í ættinni virðist engan veg-
inn liðin undir lok, því að son
ur Jussis, Rolf Björling virð-
ist nú á góðri leið að geta sér
orð sem tenórsöngvari.
—★—•
Á dögunum söng hann í
fyrsta skipti í danska útvarp-
ið og sjónvarpið. Það var á
vissan hátt merkisdagur í lífi
hins unga söngvara, þegar
hann kom í skrifstofur
danska útvarpsins. Þá fékk
hann að skoða plötusafn út-
varpsins -— og fann þar hljóm
plötu eftir föður sinn, þá einu,
sem hann vantaði í einkasafn
sitt, til þess að hann ætti all-
ar þær hljómplötur, sem
Jussi söng inn á um ævina.
• Tvö dægurlöð
Hér var um að ræða tvö
dægurlög — nokkuð sérstæð
á sinn hátt — frá því á ár-
unum milli heimsstyrjaid-
anna. Með lögum þessum
hafa brúðkaup tvegeja
sænskra prinsessa markað
spor í dægurlagamúsíkkina,
því að umrædd lög eru sam-
in í tilefni af brúðkaupi Ást-
riðar prinsessu og Leopold
fyrrum Belgíukonungs — og
í tilefni trúlofunar Ingiríðar
prinsessu og Friðrik krón-
prins í Danmörku, nú Dana-
konungs. — Þegar Jussi
Björling söng þessa „slagara"
inn á plötu, var hann ekki
enn orðinn sá frægi Jussi sem
við minnumst í dag.
—★—
Rolf Björling hefir leitað
að þessari hljómpiötu um tíu
ára skeið, í Bandaríkjunum,
Kanada og Evrópu. Nú gerir
hann sér yonir um að geta
komizt að samningum við
danska útvarpið. Hefir hann
falað greinda hljómplötu og
boðið í staðinn segulbands-
halda áfram
að syngja

Rolf Björling fékk að
skoða plötusafn danska út-
varpsins — og fann þar
plötuna, sem hann vantaði
til þess að eiga allar hljóm
plötur föður síns. — Nú er
að vita, hvort xitvarpið tel-
ur sig geta séð af þessari
plötu við hann . . .
upptöku af óperunni Faust
eftir Gounod í Metropolitan-
óperunni, þar sem faðir hans
syngur aðalhlutverkið — en
engin plötuupptaka er til af
þeirri óperu með Jussi
Björling. Þetta tilboð er nú í
athugun hjá útvarpinu — en
sumir gera jafnvel ráð fyrir,
að fyrrgreind plata verði
færð Rolf Björling að gjöf,
þegar hann kemur aítur til
Hafnar, í ágúst n.k.
• Eigin verðleikar
Rolf er að vonum mikill að-
dáandi föður síns, sem hann
telur einhvern alfremsta ten-
ór, sem uppi hefir verið. En
á hinn bóginn þykir honum
miður, að hann skuli sífelit
vera borinn saman við Jussi,
þegar hann hefur upp raust
sína.
— Ég er auðvitað stoltur
af því að bera nafn föður
míns, segir hann, — en ég
vil þó helzt láta dæma mig
að eigin verðleikum, en
ekki sem son Jussi Björlings.
Nú vildi svo til, að dansk-
ir útvarps- og sjónvarpsnot-
endur kynntust Rolf Björling
fyrst í sama lagi og faðir
hans söng fyrst allra inn á
hljómplötu — „För dig All-
en“ (Hið bandaríska „For
You Alone“). Rolf varð fár
við, þegar hann heyrði um
þetta, og sagði: — Ef ég
hefði vitað þetta, hefði ég
látið lagið eiga sig — það
veit hamingjan!
• Að syngja og syngja
Rolf þykir oft erfitt að
þurfa að rísa undir hinni
grónu sönghefð Björling-
fjölskyldunnar. — Föðurafi
hans, David Björling, söng
einnig við Metropolitan, eins
og fyrr segir. En reyndar
hefur Rolf líka spjarað sig
þar, á sinn hátt. Hann er
sem stendur við framhalds-
nám í Svíþjóð — á styrk
frá Metropolitan. Hann tók
fyrir nokkru þátt í söng-
keppni á vegum hinnar
frægu óperu. Þátttakendur
voru um 2.000 — og hann
var talinn í hópi 15 hinna
umhverfi þess. Greinin er nokkx
uð löng og yfirferð mikil. Ferða-i
gleði, kappsemi og fróðleikur I
skín út úr frásögninni, sem er
fremur skemmtileg, þó hún sé
ekki listræn. Sannleikurinn er
sá að hún ber um of keim ai
örnefnaskrá sums staðar eða ár-
bók ferðafélags. Og svo er heil-
mikill samtíningur úr bókmennt-
um og sögu þjóðarinnar. Höfund-
ur er alinn upp á Suðurlandi, en
gerist embættismaður vestra og
festir tryggð við þær byggðir,
svo að nú tekur hann jafnvel
vestfirzkuna fram yfir sunnlenzk
una, að því er hann segir, en
ekki gætir þess þó í rithætti hans.
Mývatnssveit eftir Kristján
Karlsson. Þessi grein er ekki
samboðin Mývatnssveitinni. Hún
er hér séð með auga aðkomu-
Framh. á bls. 15

Rolf Björling:
fyrir þig“ . . .
„Aðeins
beztu. Og nú getur hann,
hvenær sem er, snúið aftur
til Metropolitan, og sungið
þar til reynslu með það fyr-
ir augum að fá samning hjá
óperunni.
— En ég hyggst ekki nota
mér þann möguleika, segir
Rolf. — Ég ætla bara að
syngja og syngja og reyna
að afla mér þeirrar þjálfun-
ar, sem ég get — í þeirri
von, að ég verði með tíman-
um svo fær, að Metropolitan
komi til mín og geri mér til-
boð.
• Fjórði ættliðurinn
Jussi Björling gafst aldrei
tóm til að hlusta ó son sinn
syngja. En hann lifði þó það
að vita þrjú börn sín hefja
söngnám — yngri soninn
Lars-OIof og dótturina Ann
Charlotte, auk Rolfs. — Og
nú segir Rolf, að hann og
bróðir hans, ásamt föður-
bræðrunum Karl og Olle,
hafi í hyggju að stofna nýj-
an Björling-kvartett. Hinir
tveir síðarnefndu voru einn-
ig í hinum fyrsta Björling-
kvartett, sem áður var
nefndur.
Og Rolf virðist hafa tryggt
það, að fjórði Björling-ætt-
liðurinn haldi við sönghefð-
inni í ættinni. Hann er
kvæntur bandarískri konu
Jean, og þau hafa eignazt
einn son, Raymond, sem nú
er 4% árs gamall.
— Hann hefur a. m. k. sér
staklega næmt taktskyn nú
þegar, segir hinn stolti faðir.