Morgunblaðið - 21.02.1961, Síða 6

6
MORGZJISBLAÐIÐ
Þriðjudagur 21. febrúar 1961
Kristbjörg ag Jón á sviðinu.
Þjóðleikhúsið:
Tvö á saltinu
* Sjónle’ikur / jbrem báttum
eftir William G:bson
Le ks'jóri: Baldvin Halldórsson
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ frumsýndi sl.
föstudagskvöld ofangreindan
sjónleik eftir ameríska rithöf-
undinn William Gibson, en
leikritið nefnist á frummálinu
„Two For the Seesaw". Höfund-
ur leikritsins er maður á bezta
aldri, fæddur 1914 í Bronx-
hverfi New York-borgar. Þar
ólst hann upp og kynntist af
eigin sjón og raun lífi fólksins
þar og vandamálum þess, enda
ber leikrit þetta glögg merki
þeirra kynna. Gibson hefur sam
ið nokkur önnur skáldverk, svo
sem stutt leikrit í bundnu
máli, er nefnist „I Lay in Zion“
og skáldsöguna „The Cobweb“
og auk þess hefur komið út
eftir hann kvæðasafn, „Winter
Crook“. En ein af skemmtileg-
ustu bókum hans er talin „The
Seesaw Log“ eða sjóferðarbókin
um „Tvö á saltinu", þar sem
hann lýsir af frábærri kímni
vinnubrögðum leikhússins á
Broadway, er tók þetta leikrit
hans til sýningar. Verkum Gib-
sons var yfirleitt vel tekið, en
það var fyrst með leikritinu
„Tvö á saltinu“ að hann hlaut
almenna viðurkenningu sem
snjall leikritahöfundur. Leikrit-
ið var frumsýnt í New York í
janúarmánuði 1958 og entist
leikhúsinu í nærri tvö ár og í
desembermánuði sama ár var
það frumsýnt í London.
Eins og svo margir leikrita-
höfundar nú á tímum, fjallar
höfundurinn í leikritinu um
hin miklu vandamál þeirrar
kynslóðar, sem vaxið hefur upp
við ógnir siðari heimsstyrjald-
ar og eftirköst hennar — ör-
yggisleysið og rótleysið, sém
hvílir eins og mara á lífi ein-
staklinga og þjóða enn í dag.
Persónur leiksins eru aðeins
tvær, Gittel Mosca, ung dans-
mær frá Bronx-hverfi, og Jerry
Ryan, lögfræðingur frá Ne-
braska. Bæði eru þau bitur, von
svikin og einmana. Hann hefur
orðið fyrir vonbrigðum í hjóna-
bandinu og farið frá konu sinni
til New York og verður að
sætta sig þar við starf sem ekki
er samboðið hæfileikum hans og
menntun, og hún finnur ekki
fullnægingu í hlutskipti sínu.
Þau hafa kynnzt í samkvæmi
og laðast hvort að öðru í ein-
manaleik sínum. Þau leita
styrks og samúðar hvort hjá
öðru, en vegna biturleikans og
tortryggninnar í sál þeirra, er
eins og lífshamingjan hörfi und-
an þeim í hvert sinn er þau
nálgast hana. Og þannig skilja
leiðir þeirra.
Það er vandaverk að semja
leikrit með aðeins tveimur per-
sónum og halda þó athygli
áhorfenda í ríkum mæli frá
upphafi til leiksloka. Þetta tókst
höfundi „Rekkjunnar“ sem hér
var sýnd fyrir nokkrum árum
með ágætum, og þetta hefur
Gibson einnig tekizt afbragðs-
vel með leikriti því, sem hér
ræðir um. Er leikritið ágætlega
samið, af næmum sálrænum
skilningi. Það er í eðli sínu
harmleikur en þó haglega ívafið
góðri kímni. Því hafa sumir
amerískir gagnrýnendur nefnt
það „Comedy-drama“. Ef eitt-
hvað mætti að leikritinu finna
þá er það helzt að efnisþráður
2. þáttar er fremur veikur, en
hinsvegar er síðasti þáttur leiks-
ins afburðavel saminn og áhrifa
mikill.
Það varðar ekki hvað minnstu
um svo fáliðað leikrit sem
þetta, að hlutverkin séu í hönd-
um mikilhæfra leikenda. Svo
var það í New York, þar sem
Henry Fonda lék Jerry og
Gerry Gedd Gittel. Hún lék
einnig hlutverkið í London og
fór þar hinn snjalli leikari Pet-
er Finch með Rlutverk Jerrys.
Einnig hér hefur ágætlega tek-
izt um val leikenda, þar sem
eru þau Kristbjörg Kjeld og
Jón Sigurbjörnsson. Eru þetta
mestu og vandasömustu hlut-
verkin sem þau hafa fengið til
þessa og bæði sýndu þau að
þau voru vandanum vaxin.
Leikur Kristbjargar var skap-
mikill og blæbrigðaríkur og
hún túlkaði af næmum skiln-
ingi andstæðurnar í fari hinnar
ungu stúlku — tilfinningasem-
ina undir niðri og biturleikann.
Framsögn Kristbjargar var yfir-
leitt eðlileg, en stundum kom
það fyrir að orðaskil voru svo
ógreinileg að illa heyrðist. Hins
sama gætti hjá Jóni. Með leik
sínum í þessu hlutverki hefur
Kristbjörg uppfyllt þau loforð,
sem hún gaf með leik sínum í
Önnu Frank.
Hlutverk Jerry’s gerir ítrustu
kröfur til leikendans og Jón
Sigurbjörnsson bregzt þar ekki.
Leikur hans er heilsteyptur og
öruggur, og ber það með sér að
hann skilur þessa vonsviknu
persónu til hlítar. Hefur Jón
unnið hér verulegan leiksigur.
Baldvin Halldórsson hefur
með ágætri og öruggri leik-
stjórn sinni átt ekki hvað
minnstan þátt að því hversu
vel hefur tekizt um þessa sýn-
ingu. Baldvin hefur sett nokkur
leikrit á svið áður af smekkvisi
og glöggum skilningi á viðfangs
efnunum. Er hann nú tvímæla-
laust einn af beztu leikstjórum
okkar.
Leiktjöldin hefur • Gunnar
Bjarnason gert. Gunnar er
smekkvís og hugkvæmur leik-
tjaldamálari, enda falla þessi
leiktjöld hans ágætlega við leik-
inn.
Indriði Þorstelnsson heiur
þýtt leikritið á fjörugt og lif-
andi máL
Leikhúsgestir tóku Jeiknum
með miklum fögnuði og hylltu
ákaft leikstjóra og leikendur að
leikslokum.
Hér fór saman ágætt leikhús-
verk og prýðilegur leikur, enda
ekki vafi á því að sýning þessi
verður mikið sótt.
Sigurður Grímsson.
Jón Sigurbjörnsson
♦ Einn pakki á da^
Víða um lönd er nú haflu
geysivíðtæk herferð gegn
reykingum og eru þess dæmi,
að læknar, krabbameinsfélög
og bindindisfélög hafi tekið
höndum saman um áróðursher
ferð „gegn sígarettum og
krabbameini". Enginn vafi
þykir lengur leika á því, að
reykingar eigi drjúgan þátt í
síhækkandi dánartölu af völd
um krabbameins. Þorri reyk-
ingarmanna skellir skollaeyr-
um við öllum aðvörunum og
reykir pakka á dag eins og
áður.
Þó hef ég frétt um all
marga, sem lagt hafa frá sér
sígarettuna, bæði vegna
krabbameinshættunnar - og
eins vegna þess, hve dýrt er
að reykja. Hjón, sem reyktu
hvort um sig pakka á dag
hættu fyrir skemmstu, og
lögðu „sígarettupeningana“
í sjóð regluíega á hverjum
degi. Á dögunum keyptu þau
•sjiSr nýtt sófasett í stofuna
fyrir „sígarettusjóðinn“.
• Til að „halda
línunni“
Unga stúlku kannast ég
við, sem reykti hálfan pakka
á dag. Hún hætti, en í þess
,stað límdi hún á hverjum
morgni 10 krónu seðil innan
á hurðina í klæðaskápnum.
En þegar hún va búin að
þekja hurðina með peninga-
seðlum var hana farið að
langa svo í sígarettu að hún
stóðst ekki lengur mátið og
síðan fækkaði á hurðinni um
einn seðil á dag. Þannig
tekst sumum þetta, en aðra
skortir sjálfsafneitun. —
Margir tala um að þeir fitni,
ef þeir hætta — og þeir hin.
ir sömu hugga sig þá við að
það sé nauðsynlegt að reykja
til að „halda línunni”. Þetta
er líka ágæt afsökun, þegar
eiginkonan er að fjasa yfir sí
íullum öskubökkum.
• Meiri fræðsla
æskiieg
Hvað sem þessu líður þá
eru reykingar unglinga samt
alvarlegastar. Það er orðin
algeng sjón að sjá börn á
fermingaraldri eða því sem
næst með sígarettu á götum
og gatnamótum. Þetta á m.a.
rætur sínar að rekja til þess
að foreldrar láta börn sín
rr>, Æv/
hafa of mikið fé milll hand-
anna og svo mætti gjarnan
gera meira af því í skólum
landsins að fræða æskulýð-
inn um þær skaðlegu afleið-
ingar, sem reykingar geta
haft. Það væri ekki fráleitt,
að læknar, kennarar og
krabbameinsfélagið hefðu
nánari samvinnu um þessi
mál en verið hefur.
• „Hundrað kall“
Þegar minnzt er á ungling-
ana og fjármálin kemur
mér til hugar það, sem
kunningjakona mín sagði
mér á dögunum. Hún á þrjú
börn í skóla, það elzta 12
ára: „Ég læt þau aldrei hafa
eyðslupeninga“ sagði hún.
„Þetta veldur oft leiðindum
því flestir skólafélaganna
hafa peninga með sér í skól-
ann, þetta 10,20,30 krónur —
allt upp í 100 krónur — til
þess að kaupa sælgæti og
gosdrykki í frímínútum. Á
öskudaginn fór ég með börn
in á skíði og í Skíðaskálanum
hitti elzta dóttirin skólafé-
laga sína. Ég heyrði að ein
stúlkan sagði við aðra: Hefur
þú einhverja peninga? Já,
smárusl, svaraði hún. Hva
mikið spurði hin. Hundrað
kall, var svarið“.
Og kunningjakonan hélt
áfram: „Það er ekki vegna
þess, að foreldrarnir séu svo
efnaðir að börnin hafa full-
ar hendur fjár — að því er
virðist. Foreldrar þorra
þeirra barna, sem ég þekki
til, er daglaunafólk. j^n
börnin biðja um aur og þau
fá hann. Eftir mínum kokxa-
bókum er þetta ekki góð upp
eldisaðferð — og væri ekki þó
ég væri vel efnuð“. sagði
frúin.