Morgunblaðið - 29.04.1961, Blaðsíða 1

24 síður

48. árgangur
95. tbl. — Laugardagur 29. apríl 1961
Prentsmiðja Morgunblaðsina
Krafizt þjdðaratkvæðis um handrita-
Yfirgnæfandi líkur fyr-
ir framgangi málsins
sagði Gunnar Thoroddsen d Varðarfundi
r
um handritamdlið í gær
A VARÐABFUNDI í gærkvöldi um handritamálið, sagði Gunnar
Ihoroddsen, fjármálaráðherra, meðal annars:
★ Ég tel ekki ástæðu til að ætla annað, en öruggur þing-
meirihluti sé í danska þjóðþinginu fyrir frumvarpi því, sem
Jörgensen, menntamálaráðherra, hefur nú flutt um afhendingu
tslenzku handritanna.
A Ég ætla, að eitt atriði hafi valdið dönsku stjörninni mikl-
um vonbrigðum í sambandi við afgreiðslu þessa máls, þ. e. að
meirihluti háskólaráðs Kaupmannahafnarháskóla hefur lagzt gegn
afhendingu handritanna. eins og komið hefur fram í fréttum.
★ Nú eru miklir flokkadrættir í Danmörku og átök hörð út
af verkfallsmálum. Stjórnarandstaðan hefur ásakað menntamála-
ráðherra fyrir það, að hafa ekki haft við hana samvinnu um
handritamálið. Hefur þetta ásamt afstöðu Kaupmannahafnar-
háskóla skerpt andstöðuna í Danmörku gegn afhendingu hand-
ritanna.
A- 1 lok ræðu sinnar, sagði fjármálaráðherra m. a., að sú
lausn, sem nú væru allar horfur á að fengist í handritamálinu,
væri vottur mikillar framsýni dönsku stjórnarinnar og góðvildar
f garð íslendinga. Þessi afgreiðsla málsins, sagði ráðherrann, hef-
nr veruleg áhrif til góðs á alla sambúð Norðurlanda og má jafn-
vel ætla að til hennar verði vitnað á alþjóðavettvangi.
Rök andstæðinga lslendinga
<•.' Höskuldur Ólafsson, banka-
etjóri, setti fund Varðarfélagsins
um handritamálið. Að því búnu
gaf hann fjármálaráðherra orðið
©g fer hér á eftir nokkur úr-
dráttur úr ræðu hans:
1 upphafi ræðu sinnar minnt-
Ist fjármálaráðherra á verð-
mæti handritanna, og lagði
mikla áherzlu á að þau yrðu
ekki metin til fjár. Þá rifjaði
hann upp mótstöðuna í Dan-
mörku gegn afhendingu þeirra
©g þau rök, sem andstæðingar
Islendinga hefðu lagt fram máli
6Ínu til stuðnings.
1 fyrsta lagi væri þess að
gæta, að allmargir safnamenn í
Danmörku og víðar litu svo á,
að dýrgripir sem væru í söfnum
þeirra ættu þar að vera um
aldur og ævi, hvernig svo sem
þeir væru þangað komnir, en
auðvitað væri ekki hægt að fall-
ast á slík sjónarmið.
Þá benti ráðherrann á, að
því hefði verið haldið á lofti,
að Danir hefðu bjargað ís-
ilenzku handritunum frá glötun;
ef þau hefðu verið hér á landi
áfram, þyrfti ekki írekar um
þau að ræða. Þessu væri alls
ekki svo farið, því við hefðum
reynslu fyrir því, að flutningur
íslenzku handritanna til Dan-
merkur hefði orðið afdrifarík-
ur. Mörg þeirra urðu sjó og
eldi að bráð. Benti ráðherrann
í þessu sambandi á það m. a.,
að á síðari hluta 17. aldar hefði
Hannes Þorleifsson verið send-
ur út til íslands að safna hand-
ritum þeim sem hann náði til.
Bar söfnun hans mikinn og góð-
an árangur og sigldi hann utan
með sinn dýrmæta farm, en svo
illa vildi til að skip hans fórst
í hafi og hefur ekki til þess
spurzt síðan. Herma annálar að
ekki sé getið um dýrmætari
fjársjóð í skipi, sem héðan
sigldi á þeim árum.
Þá er öllum kunnugt um,
hvernig fór fyrir Árnasafni, þeg
ar upp kom eldur í Kaupmanna
höfn 1728. Hafa þeir báðir lýst
örlögum handritanna, Grunna-
víkur-Jón og Finnur Jónsson,
síðar biskup, sem þá störfuðu í
Árnasafni. Telst þeim svo til,
að % hlutar safnsins hafi orðið
eldi að bráð.
Þessi tvö dæmi ættu að nægja,
sagði ræðumaður, til að sýna
mönnum fram á, að ekki var
einhlítt öryggisins vegna að
flytja handrit til Danmerkur.
Þvert á móti eru líkur á því, að
ýmsar af þeim gersemum, sem
Frh. á bls. 2
Gunnar Thoroddsen
frumvarpið ?
Mikifl kurr virðist innan þiags
og utan vegna frumvarpshis
Kaupmannahöfn, 28. apríl.
(Frá Páli Jónssyni)
L A U S N sú á handritamál-
inu, sem gert er ráð fyrir í
frumvarpi því, er Jörgensen
nenntamálaráðaherra lagði
fyrir þjóðþingið í gær, virð-
ist mæta sterkri og all-
almennri mótspyrnu, bæði
innan þingsins og utan,
meðal almennings. — Und-
anfarna daga hafa birzt mörg
lesendabréf um málið í blöð-
unum, einkum þó Berlingi,
þar sem afhendingunni er
mótmælt.
Þá segir Berlingur í dag,
að um leið og Jörgensen hafi
lagt frumvarpið fram í gær
hafi ýmsir hinna yngri þjóð-
þingsmanna hafið baráttu
fyrir því að koma á þjóðar-
atkvæðagreiðslu um hand-
ritamálið.
Hermenn hindra enn
brotlför Tsjombes
Coquilhatville, Kongó, 28. april.
— (Reuter) —
M O I S E Tsjombe, forsætis-
ráðherra Katangafylkis, sem
varnað hefur verið brottferð-
ar frá Coquihatville síðan á
miðvikudag, ræddi andartak
við blaðamenn á flugvelli
borgarinnar í dag. Tsjombe
var mjög þreytulegur, er
hann kvartaði undan því, að
hann fengi ekki að hafa sam
band við þegna sína. „Við er-
um hindraðir í að ná nokkru
sambandi við fólk okkar“,
sagði hann. — Aðrir Kongó-
leiðtogar, sem sækja fund-
inn, er fjallar um væntan-
legt sambandsríki Kongó
(Tsjombe var handsamaður,
er hann fór í fússi af fund-
inum), komu saman í dag, —
og ætla menn að þeir hafi
þar m.a. rætt um örlög
Tsjombes.
— ★ —
Katangastjórn sagði í Elisa-
bethville í dag, að hún hefði
Framhald á bls. 23.
• „NÁLGAST LANDRÁÐ" 1
í flestum þeirra lesenda-
bréfa, sem birzt hafa í blöðun-
um, eru færð fram gamalkunnj
rök gegn því að afhenda íslend-
ingum handrit úr dönskum söfn-
um. — Berlingur birti m.a. í gær
bréf frá frú Ólafs prins (þar mun
átt við Ólaf greifa af Rosenborg,
son Haralds prins), þar sem hún
telur æskilegt, að málinu verði
frestað nokkuð, svo að tími gefist
til þesS að kynna almenningi nán
ar afleiðingar slíkrar lausnar,
sem nú er fyrirhuguð. — Einn
Bréfritari tekur svo upp í sig
að segja, að afhendingarfrum-
varp stjórnarinnar „nálgist land-
ráð“. Holst-Christensen dósent
talar í Dagens Nyheder um
„heimsku allrar heimsku“ og
„helgispjöll gagnvart dönsku
þjóðinni“. — Dr. med. Lindenow
skrifar: — Þegar íslenzka hand-
ritanefndin setti fram úrslitakósti
sína á dögunum, hefðum við get-
að svarað, að við tækjum slíkar
sendinefndir ekki alvarlega. fs-
lendingar ættu að vera þakklátir
fyrir, að við björguðum frá glöt-
un þessum handritum þeirra, sem
þeir notuðu m.a. til skógerðar á
sínum tíma. íslendingar gáfu okk
ur spark í endann og komu
ruddalega fram við hans hátign
Kristján tíunda á hernámsárun-
um.
Vinsamleg bréf í garð íslend-
inga hafa einnig birzt í blöðun-
um. Þannig skrifar t.d. Sparring-
Petersen, prófastur: — Þetta stór
fenglega og stolta land (ísland)
er sárfátæ' t að menningarminj-
um, af þv' ð þær eru í Kaup-
mannahöfn Því er þessi gjöf gef-
in. Danir eiga að virða meira
gjafmildina en grútarskapinn.
• ÞJÓÐARATKVÆÐI?
Eins og fyrr segir, skýrir
Berlingur frá því í dag, að nokkr-
ir úr hópi yngri manna á Þjóð-
þinginu hyggist nú reyna að afla
nægilegs fylgis við kröfu um, að
þjóðaratkvæðagreiðsla fari fram
í Danmörku um handritamálið.
Einn þriðji hluti þingmanna þarf
að standa að baki slíkri kröfu
til þess að hún sé tekin gild. —
Framhald á bls. 23.
Laos veldur áhyggjum á ný
Vientiane, Nýju-Delhi og Lon-
don, 28. apríi —. (Reuter)
E K K I hefur enn komizt á
vopnahlé í Laos, þrátt fyrir
sameiginlega áskorun Sovét-
ríkjanna og Bretlands sl.
mánudag — og sækja upp-
rcisnarflokkar Pathet Lao og
stuðningsmenn þeirra stöð-
ugt fram, svo að telja má,
að stjórnarborgin, Vientiane,
sé nú þegar í yfirvofandi
hættu.
Fréttir víða að í dag hera
það með sér, að leiðtogar
vestrænna ríkja líta þetta
ástand alvarlegum augum —
og ríkur orðrómur er uppi
um það, að Suðaustur-Asíu-
bandalagið kunni að láta til
skarar skríða í Laos með
virkum hernaðaraðgerðum,
ef vopnahlé kemst ekki á hið
bráðasta. Einnig er talað um
það, að Bandaríkjastjórn at-
hugi nú, hvort nauðsynlegt
kunni að vera að senda her-
lið til Laos, en Kennedy for-
seti ræddi í gær við lielztu
hernaðarráðunauta sína og
ýmsa leiðtoga — um þetta,
að því talið er.
★ Laos-nefr ’:n á fundum
Samtír því, sem þessar
sögur eai kom svo þriggja
ríkja Laos-nefndin saman til
fyrsta fundar síns um þriggja
ára skeið í Nýju-Delhi. Var til—
kynnt að loknum klukkustund-
ar fundi hennar, að náðst hefði
fullt samkomulag um skýrslu,
er senda skal Sovétríkjunum og
Bretlandi. Verður haldinn nýr
fundur í nefndinni á morgun til
þess að ganga frá þessari skýrslu.
— Nehrú, forsætisráðherra Ind-
lands, setti fundinn í dag og
lagði áherzlu á naujðsyn þess,
að vopnahlé kæmist á í Laos
sem fyrst, og nefndarmenn færu
Framh. á bls. 23.