Morgunblaðið - 30.07.1961, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 30. júlí 1961
Ráðlegging til
íslenzkra stúlkna
Talað við fru Láru Bogason,
sem hér hefur verið i heimsókn
Frú Lára Bogason
I.
Það hefur ekki verið auð-
velt að hitta frú Láru Boga-
son, svo vinmörg er hún og
eftirsótt í kunningjahópi.
Eg held hún hafi setið fjórar
veizlur á dag að jafnaði með-
an hún hefur dvelizt hér á
landi.
Þó æska frúarinnar leyni
sér ekki í glettnisfullum aug-
um og fjörlegum tilsvörum,
sem minna á spri’klandi sil-
unga, er hún hnigin á efri ár,
og hefði því mátt vænta að
hún þyldi ekki allt þetta um-
stang. En þrek hennar er óbil-
að og lifandi ætlar hún að
komast heim aftur til Hafnar.
Eg hitti frúna fyrir nokkru
heimá hjá frú Jórunni Viðar
tónskáldi, sem er bróðurdóttir
hennar. „Það var ekki til þess
ætlazt“, sagði hún þá, „að þér
hefðuð upp á mér. Hvernig í
ósköpunum fóruð þér að því!
Eg hef ekkert að segja við
blöðin“.
Frúin féllst samt á að koma
með mér heim til Péturs Bene-
diktssonar bankastjóra, þar
gætum við rabbað saman í
næði. Tíminn var naumur, en
samt gat ég innbyrt nokkur
af þessum spriklandi orðum
hennar, og birtast þau hér á
síðunni.
Frú Marta Thors, systurdótt
ir frú Láru, ók bílnum, og
ég hlustaði vandlega eftir því
sem þær frænkur töluðu á
leiðinni.
„Eg fór með hana niður á
Hótel Borg í morgun", sagði
frú Marta.
„Já“, sagði frú Lára, „þang-
að hef ég ekki komið í hundr-
að ár“.
„En þótti yður það ekki dá-
lítið skemmtilegt?" spurði ég.
„Jú, víst var það gaman,
en ég hélt þetta væri hálf-
gerð knæpa“.
„Það er nú öðru nær“,
sagði frú Marta. „Sástu ekki
Kjarval, hvernig hann gaut
til okkar augunum. Mér sýnd
ist hann vera að blikka þig,
frænka mín“.
„Hvaða vitleysa, hann Kjar-
val?“ greip frú Lára fram í,
„ég sá ekki Kjarval. Eða var
hann þarna?“
„Já — já“, sagði frú Marta,
„Og horfði svo fallega til okk-
ar“.
„Jæja“, sagði frú Lára,
„gerði hann það. Við höfum
hitzt áður og erum góðir kunn
ingjar. Það var yndælt að ég
skyldi ekki sjá hann á Borg-
inni, því þá hefðum við far-
ið að tala saman og dagurinn
ekki endað fyrr en á morgun.
Eg hitti hann í sporvagni úti
í Kaupmannahöfn og þá hafði
hann mikið að gera. Eg var
með son minn með mér og
hann sagði eitthvað á ís-
lenzku. Þá snýr sér maður að
okkur og segir: „Hvað, tala
börnin íslenzku hér?“ „Já,
sum börn“, sagði ég. „Ágætt,
ágætt", sagði Kjarval, „börn-
in tala íslenzku og svo talið
þér íslenzku, góða frú, komið
þér sælar, ég heiti Kjarval".
Svo benti hann hróðugur á
drenginn og sagði: „Þennan
dreng þarf að mála. Já, yður
líka, frú“. Bætti svo við:
„Svona á þetta að vera, fólk-
ið á að tala íslenzku í spor-
vögnunum, þeir ganga nefni-
lega fyrir rafmagni og það er
ágætt að tala íslenzku fyrir
rafmagni".
Einu sinni sagði ég við
Kjarval: „Eg er svo normal
að ég hef ekki vit á því sem
þið eruð að mála, þessir meist-
arar. En ég hef séð eftir yður
tvær fallegar rauðkrítarmynd
ir, sem mig langar að eiga“.
II.
Þegar við komum heim til
Péturs Benediktssonar, var
gengið í stofu, og þá var ekki
að sökum spurt, andinn kom
yfir okkur.
„Þér eruð dóttir Indriða
Einarssonar“ sagði ég til að
byrja á einhverju.
„Já“, svaraði frúin. „Eg
held það sé óhætt að standa
við það á prenti“.
„Hann var merkilegur mað-
ur“.
„Já, finnst yður það“.
„Hann var listelskur”.
„Hann hafði gaman af leik-
ritum, en mér fannst hann
ekki bera eins gott skyríbragð
á músík. Þó bað hann mig
stundum að leika fyrir sig
ákveðin lög og fór að raula
þau, en ómögulegt að þekkja
lögin á því. Af lagleysi pabba
spratt þetta orðtak, sem stund
um var notað heima: „Ó,
elsku pabbi hættu nú að
syngja".
„Þið bjugguð í miðbænum?"
„Já í Kvosinni, eins og það
var kallað í gamla daga. í
rauða húsinu bak við Odd-
fellow, er það ekki rautt núna,
ég held það. Þegar ég átti þar
heima, var það grátt og hefur
líklega einhvern tíma verið
grænt eða gult. Hús hafa þá
náttúru að yngjju- upp, þeg-
ar þau eru ro.áluð. Mikið held
ég það væri gaman að vera
hús“.
„Hvað voruð þið mörg syst-
kinin?“
„Við vorum átta. Nú eru
fjögur eftir, það er vel gert.
Gunnar bróðir minn er yngst-
ur, það er víst ekki hægt að
komast hjá því“.
„Hvenær komuð þér seinast
á æskuheimili yðar?“
„Það var 1938. Þá skrapp
ég hingað heim sem oftar.
Pabbi skrifaði mér skönMnu
áður og sagði: „Ef þú ætlar að
sjá mig enn einu sinni í þessu
lífi, verðurðu að koma strax“.
Það gerði ég, og spá hans
reyndist rétt: hann dó vorið
eftir“.
„Hann hefur fundið á sér
feigð“.
„Það held ég ekki. Eg held
hann hafi aldrei fundið neitt
á sér. Hann var stækur bind-
indismaður".
„En var hann ekki svolítið
dulrænn líka?“
„Nei, hafði megnustu óbeit á
öllu slíku, og ótrú á trúar-
brögðum".
„Hvenær fóruð þér fyrst ut-
an?“
„Það var 1908. Tveimur ár-
um síðar giftist ég manninum
mínum, Pétri Bogasyni, sem
síðar varð læknir í Danmörku.
Eg gerðist svo fræg að eiga
gullbrúðkaup, en það ætti
náttúrlega að vera leyndar-
mál og ekki koma í blöðum“.
„Af hverju fóruð þér utan?“
„Mig langaði að læra músik
og helzt að geta kennt hana.
En kennari minn í Kaup-
mannahöfn vildi heldur „að
það yrði eitthvað úr mér“ og
lagði kapp á, að ég yrði lista-
maður. En til þess langaði mig
ekki. Eg hafði heyrt svo margt
um íslenzku listamennina,
Sölva Helgason og Símon
Dalaskáld, að ég hafði áhuga á
flestu öðru en því að veiða
eftirmaður þeirra. Svo ég
sagði við kennara minn: „Mig
langar »kki að verða lista-
maður, ég vil bara geta kennt
á píanó“. ,,En það er góður
efniviður í yður“, sagði hann.
„Jæja,“ sagði ég, „þarf þá
endilega að eyðileggja hann?“
Kennarinn setti upp stór
augu, glápti á mig og varð
eitt spurningarmerki í fram-
an. „,Hvað eigið þér við með
þvi?“ spurði hann. „Heima á
íslandi er það siðvenja að
listamenn fari í hundana“,
sagði ég.
Og við það sat.
Eg hef sem sagt slegið tvær
flugur í einu höggi: Komizt
hja því að fara í hundana og
gætt þess vandlega, að ekk-
ert yrði úr mér.“
„Hvað voruð þér gamlar,
þegar þér fóruð utan.?“
„Tvítug. Æ, þetta var ó-
drengileg spurning, en mér er
sama úr því sem komið er.
Eg hefði átt að geta orðið
sæmilegur píanókennari og þó
veit maður aldrei“.
„Hvað eigið þér við, frú
Lára?“
„Maður veit aldrei, hvað er
manni fyrir beztu“.
„En hvað kom í veg fyrir,
að þér yrðuð píanókennari?"
„Eg get sagt yður það í
stuttu máli: ég gifti mig. Og
þegar kona hefur gift sig,
þarf ekki að spyrja að, hvað
bíður hennar“.
„En þér réðuð því sjálfar,
var það ekki?"
„Hverju?“,
„Að þér giftuzt".
„Jú — jú, það er ekki þess
vegna“.
„Höfðuð þér ekki þekkt Pét
ur heima í Reykjavík."
„Hafði séð þá bræður, Skúla
Og hann, á götunum hér. Við
vorum nábúar í Kvosinni, en
ég tók ekki sérstaklega eftir
honum, hafði t.d. aldrei talað
við hann, þegar ég hitti hann
í Kauþmannahöfn. En það at-
vikaðist svo:
Eitt kvöldið bauð hann Guð-
rúnu, systur minni, út að
borða, en hún sagði við hann:
„Eg get ekki farið, því Lára
systir er að koma til Hafnar
í kvöld“. Þá yppti hann bar
öxlum og sagði: „Við skulum
taka hana með!“
Síðan rerum við á sama báti
í hálfa öld og skiptumst á að
ausa“.
„Yður hefur litizt betur á
hann í Kaupmannahöfn en í
Reykjavík?"
„Hann var svo pen og
kurteis í Kaupmannahöfn, að
mér þótti hann fjarska að-
laðandi. Svo var hann mjög
vel lesinn og hafði ánægju af
músík. Það er meira en sagt
verður um lækna yfirleitt. Eg
hef Oft og mörgum sinnum
sagt upp í opið geðið á lækn-
um: „Þið eruð alveg ómennt-
aðir, þið kunnið ekkert nema
krukka eitthvað í líffæri, enda
hafið þið engan tíma til að
lesa um neitt annað. Lækn-
isfræði er ekki menntun,
hún er spretthlaup og á-
hyggjur". Mér er alveg óhætt
að segja þetta við læknana,
því þeir eru svo ánægðir með
sitt fag, að þeir yppta bara
öxlum og segja ósköp rólega,
að ég hafi ekkert vit á þessu.
En ég sit samt við minn keip:
hálfmenntaðir, ekki meir.
Eg gekkst upp við því, að
Pétur hafði lesið annað en
anatómy og svo söng hann
mjög vel og mér þótti gaman
að spila undir fyrir hann.
Þannig kom þetta af sjálfu
sér. Og svo hafði hann gaman
af að yrkja, þó hann væri
ekki nema sæmilegur vísna-
smiður“.
„Hann var læknir í Kaup-
mannahöfn".
„Já, sérfræðingur í berkla-
veiki og rak einkahæli fyrir
berklasjúklinga í Sölleröd.
Dönsk kona stórefnuð átti
son, sem var berklaveikur.
Hún stofnaði hælið og bað
Pétur annast það. Hann var
yfirlæknir þar frá 1919—1952,
en bá var hælið selt og síðan
hefur því verið breytt fyrir
lömunarsjúklinga“.
„Hvemig hefur yður likaS
að vera læknisfrú í Dau*
mörku?“
„Viljið.þér að ég gefi ung-
um íslenzkum stúlkum gott
ráð?“
„Já“.
„Eg ráðlegg þeim að giftast
ekki læknum, þeir eru aldrei
heima. Það er jafngott að vera
ógift og játast lækni. Lækms-
frú er Ko.na, sem bíður efxir
manni, sem aldrei kemur
heim, og hefur efcki við aS
svara í símann og segja, að
hún hafi ekki mmnstu hug-
mynd um, hvort von sé á læmi
inum heim. Og jvo er skatta-
löggjöfin í Danmörku svo
ágætlega úr garði gorð, aö
læknisxrú er nauðsyiúegt að
hafa tekið próf í lögfræði,
hagfræði og bókhaldi, áður en
hún giftir sig, svo fióknar eru
skýrsiur yfirvaidanna, og auc-
vitað hafa læknarnir þar í
landi hvorki tíma til að iæra
bókhald sitt sjalfir né teija
fram til skatts“.
„En er ekki sonur yðat
læknir, frú?“
„Jú, ég skil það bara ekki“,
„Og hann er kvæntur!“
„Já' það er merkilegt; hann
er kvæntur ágætri konu og
hún hefur víst nóg að gera.
Það er mikið lán að eiga son,
sem verður læknir og kvæn-
ist vel.
Og svo á ég einnig tvö barna
börn og mig langaí’ að þau
komi hingað heim til íslands
einhvern tíma og kynnist
frændfólkinu".
„Hvers vegna settuzt þið
hjónin að í Danmörku?"
„Hér var ekkert fyrir Pétur
að gera, aðeins eitt berkla-
hæli i landinu og þar full-
skipað í stöður. Pétur vildi
ekki leggja stund á almennan
praxsis og þess vegna tók
hann við hælinu í Sölleröd
fegins hendi.“
„Við töluðum um föður yð-
ar áðan, mér skildist á yður,
að hann hefði ekki verið sér-
lega trúhneigður?"
„Nei, það var hann ekki
heldur. Móðir mín hneigðist
aftur á móti til spíritisma,
Það hefur kannski verið eitt-
hvert veiklyndi í hennar ætt*
um, ég veit það ekki. Hún
var dóttir Péturs Guðjohnsen,
orgelleikara".
„Svo þér hafið þá ekki ver-
ið alin upp í trú?“
„Jú, ég var alin upp í góðri
trú á landið. Eða áttuð þér
kannski við trú á guð? Nei,
það var ég ekki. Eg hef á
seinni árum lesið margt um
trúarleg efni, en ekki fengið
neina vitrun. Fólk ætti ekki
að vera að blanda sér í það,
sem því kemur ekki við, allra
sízt ef vitneskjan er af skorn-
um skammti.
„Var kannski lögð áherzla
á trúleysi á heimili yðar?“
„Nei — nei, síður en svo.
Faðir minn skipti sér ekkert