Morgunblaðið - 20.08.1961, Page 6

e
MORGVNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 20. ágúst 1961
„Rocco og
bræður hans“
Morðið er sýnt á óhugnanlega raunsæjan hátti
MT
Ný, Itölsk kvlkmynd, er veldur deilum
I FYRRA beindist athygli áhuga
manna um kvikmyndalist eink-
um að Frakklandi, þegar „hin
nýja bylgja" reis hvað hæst. I
ár eru það aðallega tveir ítalsk-
ir listamenn, sem eftirtekt vekja.
Annar er Michelangelo Antoni-
oni, sem varð heimsfrægur í
einu vetfangi, þegar myndir hans,
,,#ívintýrið“ og ,,Nóttin“ komu á
markaðinn.
Áður umdeildur.
Hinn er Visconti, 54 ára gam-
all, og löngu þekktur í heima-
landi sínu. Hann er af hertoga-
ættum í Langbarðalandi, vann
við kvikmyndagerð með Jean
Renoir fyrir stríð, og gerði fyrstu
myind sína, „Ossessione", 1942.
Hún var gerð eftir sögu James
McCains ,,Pósturinn hringir allt-
af tvisvar“. Utan Ítalíu munu
tvær myndir hans hafa orðið
einna þekktastar: „Hvítar næt-
ur“, sem gerð er eftir samnefndri
sögu Dostojefskís og þykir frem
ur slappt og misheppnað lista-
verk, gervi-rómantísk vella, og
„Sonso“. Sú kvikmynd er ástríðu
þrungin ástarsaga, sem gerist í(
styrjöld Austurrí'kismanna og
ítala 1866. Hún hefur venjulega
verið sýnd niðurskorin og lim-
lest.
Höfuðmynd Viscontis til þessa
er talin kvikmyndin „Jörðin
skelfur", som hann gerði 1948
um líf fátækra fiskimanna á
Sikiley. Myndin er beizk og mis-
kunnarlaus í raunsæi sinu og
fékk mikinn mótbyr meðal ým-
issa, sem nokkurs máttu sín í
kvikmyndaheimi ftala. Leiddu
þær undirtektir til þess, að Vis-
conti srieri sér að leikhúsinu um
hríð.
Fjölhæfur og réð við Callas
Hann gerðist leik- og óperu-
stjðri á sjötta tugi aldarinnar og
gat sér alþjóðlega frægð.
Nýjasta mynd hans, „Rocco og
bræður hans“, hefur vakið slíkt
umtal og athygli, að með fádæm
um er. Deilurnar, sem standa
um hana, eru svo hatrammar og
margvislegs eðlis, að mönnum
hefur reynzt örðugt að meta
Framhald á bls. 22.
Kristmann Guðmundsson
rithöfundur sendi Velvakanda
eftirfarandi pistil um skrúð-
garða.
ÞAÐ er aðallega tvennt, sem
athuga þarf, þegar gera skal
skrúðgarða á íslandi: bæta
jarðveginn og skapa skjól.
Það er ákaflega vindasamt
á íslandi og skjól óvíða sjálf-
fengið, nema þá helzt inn til
dala. Vindurinn er versti
tálminn á vegi allrar skrúð-
ræktar hérlendis. Ef góður
árangur á að nást, verður
fyrst og fremst að koma í
veg fyrir að vindurinn geti
eyðilagt hinn viðkvæma gróð
ur, sem alloft er hinn feg-
ursti. Þar sem ekki er skýlt
frá náttúrunnar hendi eða af
húsum í borgunum, verður
ekki hjá því komizt að búa
til skjól, ef gera á fallegan
skrúðgarð. *
En mögulegt er að hefta
ofsa vindsins á tvennan hátt,
svo að hann geri tiltölulega
lítinn skaða: með góðum lim-
girðingum og skjólveggjum,
annað hvort steyptum eða
hlöðnum úr grjótj og torfi.
• Skjólveggir
1 limgirðingarnar má nota
ýmsar víðitegundir, t.d. lyng-
víði Og íslenzkan gulvíði. Ef
beltið má vera breitt, er
ágætt að hafa röð af sitka-
greni innst, því að það skýl-
ir bæði sumar og vetur og er
fljótvaxið. Þingvíðir verður
allt að 8 metra hár, en er
gisinn að neðan. Þar má nota
gulvíðinn til þéttis. Sé hann
klipptur skynsamlega, greinir
hann sig alveg niður að beð-
inu og skapar þannig gott
skjól á fáum árum. Sitka-
grenið má standa með eins
til hálfs annars meters milli-
bili og þarf ekki að klippa
það. Á 10—15 árum verður
úr því þéttur skjólveggur,
svo naumast kemst andblær
í gegn.
Skjólveggina má gera með
ýmsu móti og eiga þeir helzt
einnig að vera beð fyrir alls-
konar jurtir og runna. — Á
þann hátt verða þeir miklu
endingarbetri, því að rætur
jurtanna njörva þá saman,
svo að hvergi er lát á eftir
nokkur ár, og eins miklu fal-
legri. Bezt er að hafa undir
stöðurnar úr grjóthleðslu,
sem fyllt er með mómold í
allt að meterhæð — má vera
einn og hálfan meter. Grjótlag
verður a.m.k. að snúa að garð
inum, bæði til þess að vama
grasinu að vaxa niður í beð-
in og til fegurðarauka og nyt
semdar. Grjótið safnar sólar-
ylnum á daginn og gefur
hann frá sér í svala nætur-
innar, en auk þess eru blóm
ætíð falleg upp við steina.
Veggurinn sé að öðru leyti
úr góðri mold, mó og gras-
rótarhnausum, breiðastur að
neðan, en þynnist því meir
sem ofar dregur, allt í 30—
40 sm. og hættir *þá síður við
hruni. í slíkum skjólvegg má
rækta íslenzkt birki og fjall-
drapa, grávíði, loðvíði, gul-
víði, skráprós, íslenzku villi-
rósimar, Douglaskvist og
fjölda blómjurta, svo sem
sigurskúf, garðatvítönn, dag-
stjörnu, náttfjólu, risadún-
jurt, blágresi, mjaðarjurt, um
feðmingsgras, giljaflækju,
rauðsmára. Alaskalúpínu,
randagras og margt, margt
fleira. Undir slíkum vegg er
tiltölulega auðvelt að rækta
margar fegurstu skrúðgarða-
jurtir, sem vaxa á Norður-
löndum, að því tilskildu þó,
að jarðvegurinn sé hæfur, en
þá er komið að því, sem
næst skjóli, er nauðsynlegast
að taka með í reikninginn,
þegar verið er að skipuleggja
skrúðgarð.
■ Blönduð mold
íslenzk mold er nálega ætíð
snauð af rotnuðum jurtaleif-
um, það gerir skógarleysið.
En mold, sem er of leirkennd
og þétt í sér er ákaflega ó-
heppileg í skrúðgarða, þótt
hún geti í sjálfu sér verið
nægilega frjó fyrir trjá-
kenndan gróður. Holklakinn
lyftir hénni, þegar frýs á
auða jörð, sem hér er al-
gengast, og slítur þá rætur
allra ungra og veikbyggðra
jurta.
Til að koma í veg fyrir
þetta verður að blanda jarð-
veginn með rotnuðum jurta-
leifum, og til þess er illgres-
úr garðinum hið prýðileg-
asta, þegar það hefur verið
látið ronta í safnhaugi. Auk
þess þarf að blanda í mold-
ina, eins og áður er sagt,
grófum sandi, og gömlum hús
dýraáburði. Sá þannig frá
garðinum gengið í fyrstu, þá
þarf ekki að kvíða svo mjög
mistökum og heldur ekki að
láta í hann mikinn húsdýra-
áburð fyrst um sinn eftir
það; verður þá miklu léttara
að halda illgresinu í skefj-
um. Náuðsynlegt er þó að
láta húsdýraáburð í garðinn
a.m.k. þriðja hvert ár.
Tilbúinn áburður hefur
mér alltaf gefizt illa og þori
ég því ekki að mæla með
honum í skrúðgarða.
Ekkert er unnið við það
að hauga Og miklum áburði
í garðinn, því að margar jurt
ir, einkum trjákenndar,
blómstra illa í offrjórri mold.
En allar jurtaleifar, sem til
falla, þarf moldina að fá aftur:
lauf og blöð, arfa og allt þess
háttar. Illgresið lætur maður
rotna í smáhaugum og dreif-
ir því síðan í beðin. Það er
bezti áburður, sem völ er á
fyrir ýmsar jurtir, einkum
þær, sem þrífast bezt í súrri
mold. Þegar byrjar að frjólsa
að haustinu getur verið nauð-
synlegt að klippa blómin af
jurtum, er þá eiga eftir
nokkra blómgun, sem alloft
vill verða með fallegustu lúp
ínurnar t.d., en ekki má
klippa annað en sjálf blómin.
Hitt á að visna niður af
sjálfu sér, svo að rótin geti
heimt til sín það, sem hún
vill úr stönglinum, áður en
hún sofnar vetrarsvefninum.
Það á aldrei að klippa ofan
af plöntum Og jurtum á haust-
in, en á vorin má fjarlægja
hörðustu stönglana. Varast
skal að hreinsa beðin, það er
öruggasta leiðin til að eyði-
leggja ræktunina í höndum
sér, gamall pjattsiður, sem
klókir garðyrkjumenn viðháfa
ekki lengur. Náttúran. rakar
ekki beðin sín á vorin, heldur
nötar hún vísnað laufið og
jurtaleifarnar til að skýla fræ-
plöntunum og hinum unga
gróðri. Þannig myndast smám
saman hin svonefndi „skógar-
botnsjarðvegur", sem geymir
allar rætur bezt. En þar sem
íslenzkur umhleypingavetur
fær að leika lausum nala um
nakin beð, er hætt við að eitt-
hvað komi ekki til skila af
fallegustu blómjurtunum
næsta sumar.
Hæpið er að fara beinlínis
eftir útlendum fyrirmyndum
í íslenzkri garðagerð. Af þeim
má auðvitað talsvert læra, en
af reynslunni, sem þegar er
fengin á íslandi, er alveg aug-
ljóst að við verðum að kanna
nýja stigu Og sneiða hjá út-
lendum alfaraleiðum. Skjól
verður að skapast, en skjól-
veggir Og skjólgirðingar þurfa
að vera hluti af garðinum og
auka á fegurð hans.
Veggir úr torfi og grjóti eru
ekki dýrari en gaddavírsgirð-
ingar, þegar til lengdar lætur,
en það er skrambans mikill
munur á fegurðargildi þess-
ara girðingaaðferða. Og hér
á landi er mikið af fallegu
grjóti, stuðlum og hálfstuðl-
uðum dröngum af ýmsri gerð,
hraunkörlum allskonar, hell-
um og fl. af slíku tagi. Með
öllu þessu má skapa fegurð í
garðinn, fegurð sem jafnframt
er vita gjafi og veitir skjól.
Með tiltölulega litlum kostn-
aði má búa til fallegar stein-
hæðir, t.d. í sambandi við
skjólveggina. f þeim má koma
fyrir litlum fössum og lækjum,
sem eru stórum skemmtilegri
en gosbrunnar, og auðvitað ís-
lenzkari og láta vatnið renna
út í litlar tjarnir, þar sem svo
má rækta ýmsar vatnajurtir,
sem margar hverjar eru stór-
fallegar.
Ég er ekki í vafa um að
landslagsgarðar munu eiga
hér mesta framtíð, og ef til
vill eru þeir auðveldastir i
okkar loftslagi, þegar öllu er
á botninn hvolft. Á ég þar við
þá garðagerð, sem líkir eftir
sjálfri náttúrunni á listræn-
an hátt. En einnig þar vérður
að finna leiðir, sem hæfa ís-
lenzkum staðháttum og lofts-
lagi. Við verðum að búa til
jarðvegsblöndu, sem umhleyp-
ingar vinna ekki á, og ráða
fram úr þeim örðugleikum,
er vindar valda. Hér er nógu
bjart og nægilega hlýtt til
þess að fagrir garðar megi þríf
ast. En það er rosinn og hin
þétta, leirkennda mold, sem
standa einna fastast í vegi fyr-
ir skrúðgarðaræktun.