Morgunblaðið - 20.08.1961, Blaðsíða 22

22
r MORGVyBLAÐIÐ
Sunnudagur 20. ágúst 1961
Þjdðlögin eru grund-
t/öllur allrar tónlistar
ÉG VAR orðinn 32 ára þegar
ég sló í gegn — á einu kvöldi.
Mér verður hugsað nokkur ár
aftur í tímann, þegar ég á-
kvað að hætta að syngja dæg
urlög og snúa mér algerlega
að þjóðlagasöng. Umboðsmað
ur einn sagði þá við mig: —
Sjáðu til Harry, — ég skal
segja þer hreinskilnislega, að
þú hefur enga von um að kom
ast áfram á þennan hátt. Það
jafngildir algerri sjálfseyði-
legging á vinnumarkaði, að
leggja stund á þjóðlagasöng,
Josh White og Burl Ives hafa
algera einokun þar. Uáttu nú
af þessu. Hver heldurðu að
vilji hlusta á þig?“
En ég hef alltaf vitað hvað
ég vil. Og fari illa, er ekki við
annan að sakast en Belafonte
sjálfan. •
Síðan mér tókst að vinna
vinsældir á þessu sviði, hef
ég fengið einhverja tauigaslít
andi skyldutilfinningu, gagn-
vart öðrurn . Þúsundir manna
byrja allt í einu að spyrja
mann spurninga um allt mögu
legt og mér finnst ég verða að
hafa viðeigandi og rétt svar á
takteinum. Þegar ég hóf feril
minn bjóst ég aldrei við öllu
þessu fjasi og mér er enn ekki
Ijóst hvierjar afleiðingarnar
kunna að verða. Eg ólst upp
við vitundina um hvernig það
er að vera meinað aðgangs að
ýmsum opinberum stöðum.
Síðan uppgötvaði ég að ég gat
lifað og hrærzt og aflað mikils
fjár á þeim sömu stöðum.
Eg hef ekki fengið neina
formlega fræðslu í tónlistar-
fræðum, engrar söngkennslu
notið og les ekki nótur. Tækni
lega séð er rödd mín annar ten
ór, en um það eru ekki allir
sammála. Sumt fólk þolir alls
ekki að hlusta á mig syngja,
hvort sem ég syng vel eða
illa, tenór eða baryton. Fyrir
nokkrum árum var gerð smá
vegis aðgerð á raddiböndum
mínum. Sjúklingur einn, sem
var í sjúkrahúsinu sagði, er
hann frétti af því: — Jæja,
kannske hann geti þá farið að
syngja. En það er ekki hægt
að eiga hylli allra. Það er bara
um að gera að iðka það, sem
maður veit sig geta bezt gert.
Eg man það ringdi kvöldið
góða árið 1949, þegar ég fór
til Royal Roost í New York
til þess að syngja í fyrsta sinn.
Með mér voru jazzleikararnir
Oharlie Parker og Max Roach.
Eg stóð þarna frammi fyrir á-
horfendum, ungur og stirður
eins og trédrumlbur og varð að
ræskja mig níutíu sinnum, áð
ur en ég vissi í hvaða tónteg-
und ég var. Eg vissi hreint
ekkert hvað ég átti að gera
við hendurnar og munnurinn
var svo þurr, að þegar ég
hafði brosað varð ég að lyfta
efri vörinni með fingrinum til
þess að losna við brosið, —
þetta eru engar ýkjur.
En áhorfendur voru vinsam
legir, jafnvel mjög hlýlegir —
en til þessa dags skil ég ekki
af hverju.
Eg söng á Royal Roost í 22
vikur. Síðan var ferðazt milli
næturklúbba víðsvegar um
landið næstu tvö árin. Og ég
var hræðilegur. Stóð grafkyrr
með spenntar greipar á magan
um. Eg söng til kvenfólksins
hvern ómerkilegan ástarslag
arann á fætur öðrum, og eng
inn þeirra gat vakið minnstu
tilfinningu, nema hvað ég
hugsaði án afláts um hvað
textar ljóðanna væru óraun-
verulegir og ómerkilegir. Loks
þegar óg hafði lokið við að
syngja kvöld -eitt í nætur
klúbbnum Martha Ray’s Five
O’Clock Club á Miami Beach
gaf ég allt upp á bátiinn —
dægurlögin og 750 dala viku
laun. Og ég hygg að dægur-
lögin hafi jafn fúslega sagt
skilið við mig, því að á þeim
vettvangi kennir margra
grasa.
Eg fæddist 1. marz 1927 í
New York og var skírður nafn
inu Harold George Belafonte.
Faðir minn var frá Martinique
franskri eyju í Karabíska haf
inu. Hann varð brezkur þegn
í heimsstýrjöldinni síðari, en
þá var hann matsveinn á her-
skipi. Móðir mín var frá
Jamaica og móðuramma mín
var brezk að ætt, gullhærð,
bláeygð og mjög falleg kona.
Ef öll fjölskylda mín væri sam
ankomin mætti þar líta öll
möguleg litbrigði — ailt frá
hinum blakkasta til hins hvít
asta.
Eg átti tvívegis heima á
Jamaica — á árunum 1929-’32
og 1937—’40. Árin þar á milli
dvöldumst við í hinum og þess
um íbúðarholum í Harlem.
Eitt sinn bjuggum við bræð-
urnir tveir ásamt móður okk
ar í einu herbergi í sex herb.
hrörlegri íbúð, sem fjórar aðr
ar fjölskyldur bjuggu í — alls
25 manns. Það var þröngt í
búi í þá daga og um skeið vor
um við jafnvel á fátækrastyrik.
í þessu umihverfi varð ég
að heyja blóðuga baráttu fyrir
tilverunni — áður en ég hafði
náð tíu ára aldri. Til varnar
gekk ég í félag götustráka —
þau voru tíð í þá dag og næst
um almennt samþykkt, að
strákar yrðu að tilheyra ein-
hverjum slíkum flokiki, en
þeim var ebki haldið eins á
lofti þá og nú. Við börðumst
með steinum, hnífum, keðjum
og hverju því, sem tiltækilegt
var. Eg geri ráð fyrir, að ég
hafi verið alveg eins harður
og slæmur og hinir strákarnir,
en móðir mín köm mér tiltölu
lega fljótt úf þessum félags-
^Jdarriý dJeia^onte
óec^ir

skap. Það var hennar sigur að
fá haldið okkur bræðrunum
frá fangelsi.
Síðan hagur minn tók að
vænkast svona vel hef ég
nokkrum sinnum orðið fórnar
lamb fjárplógsmanna og hafa
slíkir atburðir haft nokkur á
áhrif á afstöðu mína til fólks
og vals vina og kunningja.
Það er ekki algengt að finna
kunningja sem eru ekki að
einhverju leyti tengdir frægð
og frama.
Fyrir um það bil hálfu öðru
ári síðan kom ég inn á gisti-
hús í Chicago, þar sem ég átti
að syngja. Gistihússtjórinn
kom að mér, þar sem ég stóð
og beið eftir að fara inn á
sviðið. Hann kallaði þegar í
stað — Hvern f járann vilt þú?
Komdu þér í burtu. Mér hitn
aði í hamsi og ég hafði mesta
löngun til að lemja manninn
— en lét það vera og gekk
fram í fórsal gistihússins.
Litlu síðar komu þjónar og
vísuðu mér inn á sviðið. Er ég
hafði sungið kom gistihús-
stjórinn til mín og vildi afsaka
sig og skýrði framikomu sína
með því, að hann hefði ekki
vitað hver ég var. En ég svar
aði því til, að það hefði engu
máli skipt hver ég var, menn
hefðu engan rétt til að ávarpa
mannlega veru á þenhan hátt.
a Stundum hafna ég tilboð
um um að syngja, jafnvel þótt
launin séu há. Fyrir skömmu
hafnaði ég tilboði um að
syngja í sjónvarpsþætti fyrir
fimmtíu þúsund dali. Það er
svo margt annað en greiðslan,
sem getur komið til greina. Til
dæmis er algerlega óaðgengi-
legt fyrir listamenn, sem hafa
rÖL
búið sig undir fimm mínútna
atriði, ef einhver náungi vopn
aður vasaúri kemur og segir
að stytta verði atriðið niður í
þr jár miínútur — eins og stund
um vill bera við hjá miðlungs
sjónvarpsstöðvum.
Söngur er afar óstöðug at-
vinnugrein. Það virðist raunar
hlægilegt að geta unnið sér
inn eina milljón dali á ári með
þessum hætti. En hver skyldi
kvarta? Fyrir tólf árum átti
ég ekki málugi matar. — Nú
get ég keypt mér dýran mat,
en oft er mér ekki leyft að
greiða fyrir hann. Það veldur
mér heldur engum sársauka
að greiða himinháan tekju-
skatt, þegar ég hugsa til þess
að fyrir nokkrum árum lapti
ég dauðann úr skel.
Eg er þeirrar skoðuinar, að
þjóðlögin séu grundvöllur allr
ar tónlistar. Margir forystu-
menn á sviði sinfónískrar
hljómlistar nútímans snúa al-
gerlega baki við þjóðlaginu.
Þeir menn skapa gervitónlist,
með óraunsönnum hljóðföllum
og leggja alla áherzlu á að ná
áhrifum með ýmisskonar stíl-
brögðum. En tónlist verður að
vera meira. Innihaldið skiptir
mestu máli, ekki förmið. Ein-
faldleiikinn er mikilsvirði, ein
faldar laglínur, sem fólkið á
ekki of erfitt með að læra. Ef
menn geta ekki náð til áheyr
enda sinna með ljóðinu, sem
sagt er fram eða sungið, hefur
það ekkert að segja. Við verð
um að syngja eins og tilfinn-
ingin býður. Mér virðist að
það bezta sem ég get lagt fram
til þjóðlagasöngsins sé að
syngja eins og ég finn og veit
bezt.
— Rocco
— Þá su//oð/ ég
f Frh. af bls. 3.
rosa lax á Hellunni. Svo tók
hann roku niður miðja kvísl,
austur fyrir stóran stein í
kvíslinni, og þar festist línan
á. Það hvein allt út af hjól-
inu, svo ég sullaði mér í kvísl
ina á vöðlum. Þegar ég var
kominn dálítið frammí gat ég
ekki staðið lengur, stakkst á
hausinn og rak marga metra
niður kvíslina. Ég gat samt
skreiðst á fætur aftur, komist
að steininum og losað línuna.
Svo óð ég niður eftir miðri
kvíslinni og losaði línuna, sem
lá sitt á hvað milli steina. Þá
voru komnir 150 metrar út af
hjólinu alla leið niður í Kistu
hyL
— Þegar ég var kominn nið-
ur að hylnum, hélt Jóhann-
es áfram, — var laxinn ennþá
á, og ég átti við hann í 40
mínútur, og hann var orðinn
þreyttur. Þá dettur bara allt
í einu úr honum. Jæja, ég fór
upp í kvísl aftur, en þar hafði
félagi minn reynt á meðan ég
barðist við laxinn, sem var
víst ein 25 pund, en hann hafði
ekki orðið var. Ég kastaði, og
um leið er annar lax á, og öllu
stærri en hinn, sennilega
svona 28 pund. Og það þarf
ekki að segja frá því, að hann
fór nákvæmlega eins. Austur
fyrir steininn, þar festist lín-
an, ég aftur á hausinn í kvísl-
ina og ætlaði hreint aldrei að
komast á fætur aftur. Ég man
að ég saup ógurlegar hveljur.
Þennan lax missti ég svo alveg
eins, eftir hálftíma
«ír. Þá stóð ég á höndun-
um . . .
— Þá fór ég uppeftir aftur,
sagði Jóhannes, — og þá voru
vöðlurnar náttúrlega fullar af
vatni og sullaðist út úr þeim
við axlirnar á mér. Þá fór ég
með fæturna upp að klöpp
stóð á höndum og hellti þannig
úr vöðlunum. Svo sagði ég við
félaga minn að það þýddi
ekkert að eiga við þá hér, Og
við skyldum bara koma yfir
á Breiðu. Hann sagði að ég
yrði að kasta einu sinni í
kvíslina fyrst. Þá sagði ég hon
um að ef ég setti í fleiri láxa
þarna þá vonaði ég að þeir
yrðu ekki svona stórir. Þá
hló hann. SvO kastaði ég og
fékk strax 14 punda lax ög
annan jafn stóran rétt á eftir.
Þetta var ógurlegt ævintýri,
sagði Jóhannes að lokum.
Já, Laxá er löng, en lífið er
stutt. Og við lesendur er það
að segja, að hér er óþarfi að
nöta deila - í - með - tveimur
- þegar - veiðimenn - segja -
frá - aðferðina. Það sem sagt
hefur verið frá hér að fram-
an er heilagur sannleikur. Eða
hvað? — hh
Framh. af bls. 6. *
hana hlutlaust. Menn taka af-
stöðu með eða móti myndinni,
og þá ekki alltaf eftir listræou
mati, á Ítalíu a. m. k., — jafn-
vel taka afstöðu til hennar óséðr
ar. *
Hótunarbréf >
Visconti varð fljótlega fyrir
alls konar mótlæti vegna mynda-
tökunnar. Borgarstjómin í Míl-
anó frétti, að kvikmyndin yrði
ekki beinlínis nein lofgjörð um
borgina, og lagði því hvers kyns
tálmanir í götu hans. T. d. sam-
þykkti borgarstjórnin að leyfa
ekki ýmsar upptökur á borgar-
svæðinu. Blöðin birtu hótunar-
bréf til Viscontis, sem var
skammaður fyrir að ata fæðing-
arborg sína auri.
Honum tókst að Ijúka mynd-
inni, en mótspyrnan var nægi-
lega sterk til þess að koma í
veg fyrir, a'S hann hlyti fyrstu
verðlaun á seinustu kvikmynda-
hátíðinni í Feneyjum (biennaln-
um), þótt flestir sérfræðingar
um kvikmyndalist hefðu búizt
við því. í stað þess fékk Visconti
aukaverðlaun fyrir myndina.
Hann fór frá Feneyjum. án þess
að taka við þeim.
Herferð
Síðan fóru ritskoðararnir í her
ferð. Einstaklingar, félög, kirkj-
unnar menn og fulltrúar hins
opinbera reyndu að hindra sýn-
ingar myndarinnar sem víðast.
Árásirnar á „Rocco og bræður
hans“ hafa orðið mun heiftúð-
ugri en árásirnar á ,,Hið ljúfa
líf“ (La Dolce Vita), sem Fell-
ini gerði, og þykir að flestu varra
og ómerkilegra listaverk.
Raunsæ atriði
Það er þó ekki raunsæ lýsing
Viscontis á hinu þjóðfélagslega
vandamáli, sem hefur skotið
púrítönunum, ritskoðurunum Oig
yfirvöldunum skelk í bringu,
heldur hlífðarlaus og bitur raun-
sæislýsing hans á lífi hinnar
sikileysku fjölskyldu, og þá eink
anlega hin áhrifamiklu og
„sterku“ nauðgunar- og morð-
atriði.
„Rocco og bræður hans“ er
raunveruleg „kvikmyndaskáld-
saga“, gerist á fimm árum ogi
skiptist í kafla, er bera nöfn
bræðranna fimm, sem farið hafa
norður til Mílanó ásamt móður
sinni, Vincenzo, Simone, Rocco,
Ciro og Luca. Aðalpersónumar
eru Simone og Rocco, — Kain
og Abel.
Bræðurnir keppa um sömu
stúlkuna, stelpugæsina Nadíu,
sem er fyrst með Simone, en síð
ar verður Rocco hrifinn af henni
og vinnur hylli hennar. Simone
kemur eitt sinn ásam.t lagsbræðr
um sínum þeim skötuhjúunuim
að óvörum og nauðgar Nadíu fyr
ir augum Roccos og ber hann til
óbóta. Rocco, sem alltaf er reiðu
búinn að fyrirgefa og fórna,
reynir að bjarga Simone, en get
ur það ekki, og báðir farast þeir.
Þeir hæfa ekki þessum heimi,
því að vonzka Simones er jafn
hættuleg og gæzka Roccos. Ciro.
yngri bróðir Roccos, segir, að
Rocco sé heilagur maður, en I
heimi ok'kar er ekki rúm fyrir
slíka menn. Frómleiki þeirra get
ur aðeins haft skelfilegar afleið
ingar. .-
„’Tis a pity she’s a Whore"
Leikendurnir eru úr ýmsum
áttum. Gríska leikkonan Katiha
Paxinou, sem lék Pilar í „Hverj*
um klukkan glyrnur", leikur móð
ur bræðranna. Ungur franskur
leikari, Alain Delon, leikur
Rocco. Hann lék í leikritinu
„’Tis á pity she’s a Whore“ eftir
John Ford, samtímamann Shake.'
speares, þegaT Visconti setti það
á svið í París. Mótleikari Delona
þá var rmnusta hans, Romy
Schneider. Franska leikkonan
Annie Girardot leikur Nadíu,
og ítalinn Renato Salvatore leik.
ur Simone.
— Hvað skyldi líða langur tíml,
þangað til þessi mynd kemur tál
íslands? —■