Morgunblaðið - 21.09.1961, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 21 sept. 1961
MORG'V'NBLAÐIÐ
13

Hvers
vegna
CI5GJA MÁ, aS aðalumræðu-
^ efni manna um víða ver-
öld undanfarnar vikur hafi
v e r i 3 kjarnasprengingar
Rússa, sem hófust 1. septem-
ber og ekkert lát hefir orðið
á síðan. Tilraunir Rússa hafa
valdið miklum ugg og ótta
meðal almennings víða, sem
skiljanlegt er, þar sem helryk-
ið frá sprengingunum hreið-
ist nú út dag frá degi á norð-
urhveli jarðar.
Hér heima má líka hvar-
vetna heyra menn ræða þetta
mál — á götuhornum, í stræt-
isvögnum, rakarastofum — og
yfirleitt hvarvetna, þar sem
kunningjar hittast. Það má
heyra hinar margvíslegu skoð
anir „mannsins á götunni“ á
því, hvað afleiðingar atóm-
}/fómSp1£A£/C£tt€UUl/dt 'feússa
hófu Sovétríkin tiiraunir
með kjarnorkuvopn ?
sprengjutilraunirnar m u n i
hafa — og hafi nú þegar. Það
er t.d. ekki óalgengt, þegar
fólk talar um hin miklu veð-
ur, sem gengið hafa víða að
undanförnu, að heyra ein-
hvern klykkja út með setn-
ingu eins og: — Það mætti
segja mér, að þetta sé allt
bölvuðum kjarnorkusprengj-
unum hans Krúsjeffs að
kenna! Á sama hátt heyrist
Krúsjeff jafnvel kennt um
kvilla, sem ganga hér í Reykja
VÍk — o. s. frv. o. s. frv.
(Það ber að athuga, að síðan
framanskráð var skrifað, hafa hin
hörinulegu afdrif Dags Hairumar-
skjölds orðið mönnum enn ríkari
í huga en mál það, sem hér er
rsett um).
! — • —
•jr Með slikum hætti gera menn
þetta heimsvandamál að sinu
eigin, persónulega áhyggjuefni —
og auðvitað er hér lika um að
ræða mál, sem engum er óvið-
komandi. En það er að sjálfsögðu
ekki aðeins almenningur, sem
ræðir þetta mál nú. Það er líka
eitt aðal-umhugsunar- og um-
ræðuefni stjórnmálamanna, frétta
tnanna og fjölda sérfræðinga
viða um heim. En þótt afleið-
ingar sprengjutilraunanna og sú
hætta, sem saklausu fólki margra
landa getur stafað af hinu geisla-
virka ryki frá þeim, sé mjög til
nmræðu á þeim „vígstöðvum", er
hinum sérfróðu ekki síður mjög
í mun að reyna að gera sér grein
fyrir, hvers vegna Krúsjeff og
hans menn hafa talið nauðsynlegt
að hef ja nú kjarnavopnatilraunir,
vitandi það, að slíkt hlyti að
baka Sovétrík junum miklar óvin-
sældir, ekkl sízt meðal hinna hlut
lausu, sem Rússar hafa þó hingað
til reynt að brosa sem blíðast til.
— Margar og mismunandi skoð-
anir hafa komið fram um þetta,
og skal hér drepið á nokkur at-
riði í því sambandi.
— • —
Eins og kunnugt er, hefir Krús-
Jeff látið svo um mælt, að Rúss-
ar hy.ggist gera, og reyna, 100
megatonna vetnissprengju (þ.e.
sprengju, er jafngildi lðO milljón
um lesta af TNT). Þessi yfirlýs-
ing virðist mörgum benda til
þess, að tilgangur Rússa með
kjarnorkukapphlaupi því, sem
þeir nú hafa hleypt af stað, sé
fyrst og fremst sá að vekja ógn
og skelfingu meðal þjóða heims
— og nota óttann til þess að
sundra vestrænum bandamönn-
um.
* ÓGNARSTEFNA
Þannig segir til dæmis hinn
kunni stjórnmálafréttaritari „Ob-
servers", Richard Lowenthal: —
Krúsjeff hyggst nú reyna að ná
því með ógnarstefnu, sem hon-
um hefir ekki tekizt að ná með
fagurgalanum um friðsamlega
sambúð. Hann er að reyna að
koma því inn hjá mönnum, að
„jafnvægi ógnanna" milli Austurs
og Vesturs sé ekki lengur til —
og að andstæðingar hans verði
héðan 1 frá að beygja sig undir
það, að Sovétríkin ráði gangi
heimsmálanna með ótviræðum
„yfirburða-óginum". — Lowenthal
kveðst ekki geta séð neina aðra
skýringu á því, að Rússar skyldu
einhliða hefja atómsprengjutil-
raunir, með það fyrir augum að
framleiða allt að 100 megatoima
vetnissprengjur — sem hafi í
rauninni „engan skynsaimlegan
tilgang í hernaði“. — Kremlherr-
arnir virðast nú meta það miklu
meira að ógna andstæðingum sín-
um en að vinna hylli og samúð
hlutlausu ríkjanna, segir Lowen-
thal. — Þeir hljóta að hafa gert
ÞETTA KORT sýnir lauslega, sprengja þann 13. og 16. Einn
hvar Rússar hafa framkvæmt ig voru tvær KT-sprengjur
13 fyrstu kjarnasprengingar sprengdar við Semipalatinsk
sinar. — Fyrsta sprengjan dagana 13. og 17. september.
var sprengd hinn 1. sept. í (f gser, eftir að kortið var
grennd við Semipalatinsk í teiknað, sprengdu Rússar enin
Mið-Asíu. Hún var nokkur 1 MT-sprengju við Novaja
kílótonn að stærð (KT) — eða Zemlja).
jafngildi nokkur þúsund lesta Eins og getið hefir verið í
af TNT sprengiefni. Síðan var fréttum, er um 2.750 km vega-
tveggja daga hlé, en 4. og 5. lengd (í beina loftlínu) milli
sept. var aftur sprengt á sömu Novaja Zemlja og íslands. —
slóðum, og svipaðar sprengjur Geislavirkt ryk frá sprenging-
(KT) — og þann 6. var nokk- unum þar berst þó varla beint
urra kílótonna sprengja hingað, því að meginstefna hel
sprengd „einhvers staðar“ aust ryksins frá öllum fyrrgrreind-
an við Stalingrad. — Nú var um sprengingum mun vera til
hlé til 10. sept. — en þá var austurs — og geta því liðið
líka sprengt svo um munaði: tvær til þrjár vikur áður en
tvær sprengjur við Novaja það berst á okkar iengdargráð
Zemlja í Norður-íshafinu, önn ur. Sem betur fer munu og
ur af svipaðri stærð og fyrr, nokkrar líkur til þess, að meg-
en hin var nokkur megatonn inrykstraumarnir stefni fram
að sprengikrafti (MT), jafn- hjá okkur, auk þess sem hel-
gilti nokkrum milljónum lesta rykið hefir farið það langa
af TNT. Slíkar sprengjur voru Ieið, er það kemur á okkar
og sprengdar þar þann 12., 14. slóðir, að það er mjög farið
og 18., auk tveggja KT- að þynnast.
sér gtrein fyrir því, að þessar
aðgerðir þeirra yrðu fordæmdar
um heim allan. En samt hafa þeir
viljað kaupa þetta slíku verði —
og kosið að eitra fyrir og skelfa
sitt eigið fólk. En ekki til þess
■Ma*
h«W
MW
SAGT — um sprengjutilraunir Russa
— Krúsjeff hy^gst nú reyna að ná því með ógnarstefnu, sem
honum hefir ekki tekizt að ná með fagurgalanum um friðsamlega
sambúð. —
— Richard Lowenthal, fréttamaður hjá „Observer“.
— Tilgangur Krúsjeffs er að ógna mannkyninu, svo að hað játi, að
betra sé að vera RAUÐUR en DAUÐUR.
— Kenneth Crawford í „Newsweek“.
—- Einföld skýring-; — (Rússar) eru eftirbátar Bandaríkjamanna,
bæði að því er varðar notagildi off map kjarnavopna.
— Úr yfirlitsgrein í „Newsweek".
— Ég efast ekki um, að Rússar hafi haldið áfram kjarnavopna-
tilraunum allan tímann (meðan viðræður um bann stóðu í Genf).
— Lewis L. Strauss,
fyrrv. formaður Kjarnorkunefndar Bandaríkjanna.
— Hjól sögunnar virðast vera farin að snúast aftur á bak fram-
tíðin er myrk.
Hideki Yukawar
japanskur Nóbels-verðlaunahafi í eðlisfræði.
■

að ná hernaðarlegu markí, sem
raunverulega er ekki til (þ.e.
hamn telur 100 megatonna
sprengju tilgangslausa í hernaði,
sbr. framansagt) — heldux vegna
þess, að vonazt er eftir þeim póli-
tíska ávinningi að valda skelf-
ingu í röðum Atlantshafsbanda-
lagsins.
* VEIKLEIKAMERKI?
Annar Observer-maður, Ro-
bert Stephens, túlkar þá skoð-
un, sem líka hefir borið á, að
megintilganguir Krúsjeffs kunni
að hafa verið sá, að vekja ótta
hlutlausu ríkjanna (ekki fyrst Og
fremst andstæðinganna), í því
skyni, að þau gengju fram fyrir
skjöldu til þess að koma á samn-
ingaviðræðum milli Austurs og
Vesturs um deilumálin — og Rúss
ar kæmu þannig „sterkari“ að
samningaborðinu en ef þeir sjálf-
ir yrðu til þess að bjóða til við-
ræðna. Þetta byggist á því, að
meginástæðan til fraimkomu
Rússa sé innbyrðis togstreita og
veikleiki, en sú skoðun mun all-
rík meðal brezkra stjórnmála-
manna t.d. — ekki sízt að því er
Berlínarmálið varðar, en menn
líta nú að vonuim mjög til Berlín-
ar sem eins konar áttavita uim
allan gang heimsmálanna. — Til
styrktar þeirri skoðuin, að Krús-
jeff hafi fyrst og fremst haft
hlutlausu þjóðirnar í huga í sam-
bandi við kjarnorkutilraunir, er
bent á, að það var daginn áður
en Belgradráðstefna leiðtoga 24
hlutlausra ríkja hófst, sem til-
kynningin var gefin út um, að
Framhald á bls. 15.