Morgunblaðið - 21.09.1961, Blaðsíða 17

Fimmtudagur 21. sept. 1961
MOnCUlSBLAÐIÐ
17
Einar Bogason frá Hringsdal
Kjarnaspurningar
'Á

býður f jölbreytilegt úrval bifreiða
þar á meðal ódýrustu bifreiðarnar á markaðinum.
500 sendiferðabifreið kr. 76.100.00
600 fólksbifreið, 4 manna — 95.600.00
Sýningarbílar á staðnum

Lougavegi 178
Sími 38000
Næst er minniff mannsins hjarta,
minnir það á rika hljóma.
Matth. Joch.
BETRA ER seint en aldrei, varð
mér að orði, er ég í Morgunblað
inu las grein eftir Benedikt Tóm
asson skólayfirlækni, þar sem
hann meðal annars segir: „Fæst
urn er sársaukalaust að láta dæma
sig óhæfa til þess hlutskiptis, sem
þeir hafa kosið sér, og samvizku
sömum nemendum, sem stunda
námið dyggilega, en reynast krof
urnar ofviða getur orðið það nær
óbærilegt að falla á prófi. Sum-
um veitir það slíkan áverka, að
þeir verða aldrei samir eftir“, og
enn segir hann: „Þetta er að
leika sér að heilsu þjóðarinnar.
Hefir þjóðin efni á því?“ Hér fæ
ég þó, sem betur fer einn jábróð-
ur, og ekki af verri endanum,
sjálfan skólayfirlækninn, sem þor
Ir að birta á prenti skoðun sina,
sem er jákvæð skoðun minni, er
ég hélt fram í grein minni er ég
reit í Morgunblaðið 19. okt. 1956,
sem nefndist: Kennslubækurnar
og hjartasjúkdómarnir. í grein
þessari hélt ég því fram, að hinn
drepandi prófkvíði, áhyggjur og
fall við próf, hefðu skaðleg áhrif
á hjarta, taugar og heila nemend-
anna, þar sem hjarta- og tauga
sjúkdómarnir væru samkvæmt
(heilbrigðisskýrslum skaðlegastir
af öllum sjúkdómum þjóðarinnar
eða um 1/5 af öllum dauðsföllum.
Máli mínu til stuðnings eru um-
sagnir frægs læknis dr. Edwards
Podolski í bókinni: „Stop Worr-
ying Get Well“. Þar segir: 1.
Hvað slæm áhrif áhyggjur geta
íhaft á hjartað. 2. Áhyggjur geta
valdið gigt. 3. Áhyggjur viðhalda
Ofháum blóðþrýstingi. 4. Forðist
áhyggjur magans vegna. 5. Hvern
ig áhyggjur geta valdið kvefi. 6.
Áhyggjur og skjaldkirtillinn. 7.
Kykursýkin, sem áhyggjur valda.
Herbert heitinn Hawkes var deild
arforseti við Columbia háskóla í
22 ár, sagði að ringulreið væri
meginorsök áhyggna. Hann hjálp
aði 200 þús. stúdentum til að
leysa áhyggjuefni sín. Tíu til 20
ára áhyggju-ringulreiðar og próf
Ikvíðafarg hlýtur því að hafa
heilsuspillandi áhrif á íslenzka
nemendur.
Til þess að létta þessar áhyggj
nr nemendanna, og gera þeim
prófið auðveldara, betur af hendi
leyst og notadrýgra, skemmti-
legra og hollara, þurfa að prent-
ast með hverri kennslubók spurn
ingar sem ná til alls kjarna bókar
innar, sem ég vil leyfa mér að
nefna KJARNASPURNINGAR.
Spurningar þessar séu samdar
af þar til hæfum mönnum. Sé
epurt um það, sem nauðsynlegt
er að nemandinn viti úr efni bók
arinnar. Við hverja spurningu sé
prentað blaðsíðutal þeirrar blað-
síðu kennslubókarinnar, sem
hægt er að fá svar við spurning
unni. Það auðveldar samningu
svaranna og notkun þeirra. Nám.
ið fer svo þannig fram, að nem
andinn les fyrst kaflann vel ofan
í kjölinn og þegar hann hefir
gert það nægilega vel, tekur hann
til að semja skrifleg svör við
spurningunum, sem hann jafnóð
«m færir inn í vinnubók sína.
ÍReki hann í strand við að semja
evörin, verður hann að fá hjálp,
Sem hann telur örugga. Annars
er sjálfsögð skylda kennaranna
eð athuga hvort svörin séu rétt.
Þessar spurningar og svör við
þeim kynna nemendurnir sér
*njög vel og rækilega. Einhverj-
nr af þessum spurningum fær
hann á prófinu, en aðrar spurn-
Ingar úr þeirri bók ekki, en
hverjar af þeim hann fær, fær
bann ekki að vita fyrr en á próf-
inu. Þannig fer prófið fram í
hverri námsgrein. Þessa kennslu
eðferð og prófreglur og tilhögun
við prófin, eru nemendurnir látn
ir vita við námsbyrjun. Æski-
legt og öruggast er að semja svo I
ritgerð um hvern spurningakafla, J
það festir efnið betur í minni,
eins og bent er á í hinum ágætu
kennslubókum Royal readers,
sem samdar eru af hálærðum
mönnum, og halda mjög fram
kostum þessara kjarnaspurninga
aðferða til öryggis og þæginda fyr
ir kennara og nemendur.
Hér hlýtur hver heilvita maður
að sjá að sé svona í pottinn búið,
er hann miklu betur undirbúinn
að standast prófin hvort, sem það
eru landspróf eða önnur próf. —
Hér hlýtur hver nemandi að
finna og sjá, að hér er hann,
að því er spurningarnar á próf
inu snertir, að fást við gamla
kunningja, sem hann hefur svar
að áður, með aðstoð kennslubók-
arinnar og ef til vill meiri aðstoð
ar, og auk þess endurskoðuð og
útskýrð af kennaranum, en auk
þess marglesið þau yfir á eftir,
að auk, lesið kennslubókina niður
í kjölinn. Hér er öllu fálmi, ó-
vissu Og ringulreið kastað fyrir
borð, sem leiddi af sér heilsuspill
andi kvíða og hundavaðsyfirlest
ur í náminu, en öryggi vonarinn-
ar kömið í staðinn, sem er lífsins
verndarengill, því nú finnur nem-
andinn, að hér hefir hann ein-
hverja festu til að tylla tánum
og fingurgómunum í, og því er
nú áríðandi fyrir hann að beita
lífs- og sálarkröftum til að ná
hinu margþráða prófi sér og að-
•stendendum sínum til gleði. Hann
hrindir því frá sér hinum heilsu
spillandi kvíða og áhyggjum, en
fyllist von, lífsgleði, þrótti,
iðni og þolinmæði, sem þrautir
vinnur allar. — Eg vil taka það
fram, til að fyrirbyggja misskiln
ing, að þýðingar á útlend mál og
þýðingar af útlendum málum á ís
lenzku, ásamt stílagerðum og rit
gerðum tel ég nauðsynlegar. En
málfræðispurningar finnst mér
sjálfsagt að séu kjarnaspurningar
úr kennslubókinni, hvort sem
hún er lesbók eða málfræðibók.
En málfræði greinin eins og
venja hefir verið. í stærðfræði á
prófum finnst mér að ætti að hafa
bæði lesin og ólesin dæmi. En
ekki má hafa ólesnu dæmin
þyngri heldur en dæmi þau hafa
verið upp og niður, sem nem.and-
inn reiknaði í reikningsbókinni í
skólanum.
Minnisvísur við nám í skólum
Fjölda margir Xslendingar
munu kunna 350 ára gömlu vís-
una hans síra Einars prófasts í
Eydölum d. 1626 föður Odds bisk
ups og þjóðskáldaforföðurs: —
„Kvæðin hafa þann kost með sér,
þau kennast betur og lærast ger“.
Einnig vísuna:
„Sig mest merkir hinn fyrsti“,
sem mun vera öllu eldri en séra
Einars vísan eftir því, sem næst
verður komizt. Sömuleiðis mán-
aðardagavísuna alkunnu: „Ap.,
jún., sept.,“ nóv þrjátíu er“ eða
„hver“, eins og sumir hafa hana,
sem flestir landsmenn kunna.
Vísa þessi er lika til á ensku, og
er gömul í Englandi. Hún byrj
ar svo á ensku: „Thirty days
hath September“ o.s.frv. Þetta
sýnir að bæði við íslendingar og
aðrar þjóðir telja minnisvísur
vera tilvaldar og hentugar til að
festa sér í minni ýmislegt, sem
fljótlega þarf að nota. Og sannan
lega hefi ég langa lífsreynslu,
sem nú er 80 ára fyrir því, að
þetta er satt og óvéfengjanlegt
því ég og fjöldi annarra manna
kunna margar vísur frá því þeir
voru börn þótt aldraðir séu nú
orðnir. Það má vel vera að reyni
á þolinmæðina lítið eitt hjá sum
um nemendum, að festa sér vel
í minni minnisvísur. En sé
kennslu og prófum þannig hagað,
að vakin sé von hjá nemendunum
að þeir frekar nái prófi ef þeir
læri vísurnar og reyna að skilja
þær til að færa sér þær í nyt, þá
er lítill vafi á því, að þeir fái
löngun og þolinmæði til að læra
og festa sér vísurnar vel í minni,
svo þær komi að fyllstu notum.
í öruggu trausti þessarar reynslu
minnar og annarra, réðst ég í
þótt ég telji mig ekki skáld, að
gefa út og semja 1946 Stærðfræði
leg formúluljóð, sem kom svo út
aftur endurbætt og aukin ’50, með
prentuðum rúnalaganótum eftir
Sigurð Þórðarson tónskáld, og
innihalda flestar reikningsformúl
ur, sem notaðar eru að minnsta
kosti í lægri skólum hér. Enn-
fremur samdi ég Minnisvísur í
landafræði, sem prentaðar voru
1957. Einnig Stafsetniiigarljóð
með 250 vandrituðum ypsilons-
orðum. Einnig hefi ég samið
metrakerfið í ljóðum í Sjómanna
blaðinu Víkingi 1958.
Minnisvísur hjálparhella hinna
tregnæmu
í júní 1904 eða fyrir 57 árum,
lærði ég ásamt vini mínum, sem
þótti mjög tregur til bóknáms
vísu af manni nokkrum, sem Gísli
Finnsson hét. Nú nýlega heim-
sótti ég þennan vin minn, sem er
nú 75 ára gamall og næstum
blindur. Þuldi hann þá upp vísu
þessa orðrétta, að viðstöddum
tveim mönnum, sem með mér
voru. Þetta er hægt að sanna,
því þessi vinur minn, sem vísuna
lærði lifir enn. Annað dæmi er,
að piltur nokkur er var í síðasta
bekk gagnfræðaskóla í Reykja-
vík og gekk afar erfiðlega að
læra stærðfræði, sem einkunnir
hans fyrr í skólanum sýndu, leit
aði til mín, að segja sér til í
stærðfræði. Eg lét hann læra það
af ljóðunum, sem við átti hans
reikningsnámi. Þessu lauk þannig
að hann náði prófi með sæmilegri
einkunn í stærðfræði.
Að afloknu gagnfræðaprófi gaf
piltur þessi, sem er gæðadrengur
þessa yfirlýsingu í Morgunblað-
inu 2. okt 1958: Reikningskennar-
ar, nemendur, foreldrar hugleiðið.
„Stærðfræðiljóðakunnáttan
reyndist mér gullsígildi á prófi.
Forðaði mér frá 40 þús. kr. fjár-
tjóni". Þetta tjón taldi hann sér
fullvinnandi manni að falla.
Fleiri dæmi gæti ég nefnt, en
þessi dæmi verða að nægja í bráð,
til að sýna hve mikla hjálp minn
isvísurnar geta veitt nemendun-
um, ekki sízt þeim tregnæmu,
sem helgasta skyldan er að rétta
hjálparhönd.
Nú fer vonandi senn hvað líð
ur að verða erfitt fyrir andstæð-
inga utanbókarlærdóms, að
hræða nemendur með honum og
hafa páfagaukinn fyrir varnar-
múr, þar sem vísindin hafa nú
sannað að utanibókarlærdómurinn
þroski mannsheilann. Nemandinn
getur síðar hagnýtt sér þululær
dóm í sambandi við önnur atriði
fyrr eða síðar. Þetta nefnir dr.
Karl Strand læknir: „Hug-
tengslaaðferð“.
Um ljóðakver mín, sem að of
an eru nefnd og ég sendi honum
segir hann, um leið og hann þakk
ar sendinguna: „að þær séu sér-
lega vel fallnar til hjálpar við
nám og samvizkusamlega gerðar
í alla staði“. Og að síðustu segir
hann í bréfinu: „Má ég að síðustu
óska yður bezta gengis við það
brautryðjandastarf, er þér hafið
tekist á hendur, að auðvelda nem
endum Iærdóm með einföldum
aðferðum og hagkvæmum. Á vor
um tímum, þegar svo margt er
að læra, er þess full þörf, að
vakandi auga sé haft á því atriði“.
Eg vil geta þess að allir, sem ég
hefi talað við, og sem reynt hafa
kj arnaspurningaraðferð þá, er ég
hefi að ofan lýst, ljúka á hana
lofsorði. Eg er sannfærður um,
að með henni og breytingu á til-
högun prófanna samkvæmt því,
megi létta landsprófin og nemend
urnir skili þó notadrýgri lærdóms
árangri, sem kemur til af því, að
með spurningunum er fundinn
fyrir nemendurna af þar til völd
um mönnum, sem semja spurning
arnar kjarni kennslubókanna, en
það er einmitt kjarni þeirra, sem
heimtað er að nemendurnir kunni
undir prófið. Það er því eðlilegt,
að þeir leggi sig alla fram til að
læra hann vel og skili því
góðum lærdómsárangri. Dr. Karl
Strand læknir, segir um utanbók
arlærdóminn: „En þar sem páfa
gaukurinn nemur staðar að lok
inni eftiröpuninni, getur barnið
síðar hagnýtt sér þulu lærdóm
í sambandi við önnur atriði lærð
fyrr eða síðar. Þetta er svonefnd
hugtengslaaðferð, og hér sjást
greinilega yfirburðir mannsheil-
ans og frá mismunandi tímum“.
Þetta, sem doktorinn segir er
í fullu samræmi við það sem ég
segi í formála formúluljóða
minna. Þar segir: „En þó að þið,
sem enn eruð ungir og óþroskað
ir að skilningi, getið ekki ennþá
skilið allar formúlur þessar ofan í
kjölinn, þá eru miklax líkur til
þess, að svo geti farið, að þér með
aldrinum, þegar skilningurinn
þroskast fáið þá skilið þær, ef
þér kunnið þær í ljóðum og getið
haft þær upp orðréttar, þegar ykk
ur sýnist“.
Að endingu vil ég í allri vin-
semd mælast til þess, við alla
þá, sem unna menntun ungmenna
í landinu, að taka nú höndum
saman og sameina kraftana, með
að hrinda þessum kennslubreyt-
ingum og próftilhögunum, sem
hér að framan hefir verið lýst í
framkvæmd. Fengist þessu fram
gengt, mundu mörgu ungmenn-
inu létta fyrir hjartanu, einkum
þeim sem erfitt ættu með nám.
Munið: „Að það, sem þér gjör
ið við einn af mínum minnstu
bræðrum, það hafið þér mér
gjört".
Einar Bogason
frá Hringsdal