Morgunblaðið - 01.12.1961, Page 8

8
MOPCT’wr 4t)lfí
Föstudagur 1. des. 1961
Málum útgerðarinnar ekki
á annan hátt betur hagað
Á FUNDI neðri deildar í gær
var haldið áfram 1. umr. um
frumvarp ríkisstjórnarinnar um
ráðstafanir veffna ákvörðunar
um nýtt ffengi, en ekki tókst að
ljúka henni s.l. þriðjudaff. Fór
svo enn, að ekki tókst að ljúka
umræðunni, áður en venjulegur
fundartími deildarinnar rann út,
og var henni j>ví frestað.
Til að firra vandraeðum.
Bjarni Benediktsson forsætis-
ráðherra tók fyrstur til máls og
hélt áfram ræðu sinni, sem hon-
um hafði ekki tekizt að ljúka á
síðasta fundi deildarinnar. Gat
hann þess í upphafi, að .ndmæl-
endur frumvarpsins héldu því
fram, að ekki væri samhærilegt
við svipuð ákvæði fyrr, einkum
1958 og 1960. að gengishagnaður
vegna vörubirgða til útflutnings
skuli renna til ríkissjóðs. Áuðvit
að megi endaláust um þetta deila,
en oft vilji svo fara, að þegar
einhver ákveði eitthvað sjálfur,
þa telji hann það ekki sambæri-
legt, þegar annar verður til að
ákveða hið sama. En svo mikil
ástæða, sem áður hefur verið til
að hindra, að framleiðendur
fengju slíkan ágóSa þá sé enn
ríkari ástæða til þess nú. Nú
hefði verið brugðist miklu fljótar
við til þess,að firra því, að vand-
ræði sköpuðust, en ekki einungis
að bæta úr langvarandi vandræð
um eins og gert var t.d. 1960,
1958 og oft endranær. Mikill
hluti framleiðslunnar í landinu
við gengisbreytinguna, hafði ver-
ið framleiddur áður en hinar al-
mennu kauphækkanir urðu. —
Framleiðendurnir höfðu því
' ^ > hvorki haft
(i; JÍCT^^^&kostnað af kaup
^hækkununum
^ ' ' 'f né þann kostnað,
rper leiddi af geng
Misfellingunni.
Ssem aftur var af
^JBIeiðing kaup-
^^gföJ||P^||l|||hækkananna.
HtíT«HiÞcss v08na var
ríkari ástæða en
nokkru sinni áður til, að framleið
endur fengju ekki þann ágóða,
sem þeir hefðu hlotið vegna
hækkunar á afurðum, ef ekkert
hefði verið að gert. Og úr því
bannað var að hækka verðlag á
öðrum vörum í landinu. sem
fluttar höfðu verið inn í landið
eða framleiddar voru fyrir inn-
anlandsmarkað var mjög erfitt
að komast hjá, að svipuð akvæði
yrðu sett um útflutningsfram-
leiðsluna. Hitt má svo deila um,
hvort slík bönn almennt séu
hyggileg eða æskileg.
Stangast illileg-a á.
Þá gat ráðherrann þess, að það
væri rétt, eins og LJ hefði bent
á, að nokkur hluti birgða í land-
inu væri ekki að fullu framleidd-
ur fyrir gengisfellinguna. og nýr
kostnaður leggðist því á. En í
Menningarsjóður
Framh. af bls. 6.
Skipalóni, ævisaga Þorsteins Dan
íelssonar, bónda og smjðs á skipa
lóni við Eyjafjörð. Kristmundur
Bjarnason, bóndi á Sjávarborg
hefur tekið hana saman. Loks er
myndabók, Forsetabókin, myndir
allt frá stofnun lýðveldisins á
Þingvöllum 1944, frá forsetatíma
bili Sveins Björnssonar og Ás-
geirs Ásgeirssonar. Myndirnar
eru frá heimsóknum erlendra
þjóðhöfðingja til íslands og ferð
um forsetanna innan lands og
utan. Birgir Thorlasíus, ráðuneyt
isstjóri, hefur tekið bókina sam
an og samið textana með mynd
unum.
sjálfum lögunum er gert ráð fyr
ir, að þarna kur.ni að rísa vafa-
tilfelli, sem ríkisstjórninni er ætl
að að skera úr. Enn kunni að
vera, að þar fyrir utan verði
kostnaður t.d. vegna hærri farm
gjalda en ella og legðist því á
framleiðendur. Fannst ráðherran
um rétt, að nánar yrði skoðað í
nefnd hvort taka bæri tillit til
þess. En þá yrði einnig að hafa
í huga. að andmælendur frum-
varpsins hafa fullyrt, að fram-
leiðendur gætu ekki aðeins tek-
ið á sig kauphækkanirnar í sum-
ar til bráðabirgða heldur og um
alla framtíð án þess til gengis-
breytingar þyrfti að koma. En
nú halda þessir sömu menn því
fram, að framleiðendur geti ekki
verið án þessarar verðhækkunar
á framleiðslu, sem þeir höfðu
látið vinna, áður en kauphækkan
irnar og hinn aukni tilkostnaður
kom til. Hér stangast illilega á í
röksemdum hjá þessum aðilum.
Ég fullyrði þess vegna, að hafi
verið ástæða til þess áður, að
láta slíkan hagnað renna til ann
arra en framleiðendanna, þá eru
enn sterkari rök fyrir því nú.
Þó hér eins og ella verði að
skoða hvert tilfelli fyrir síg og
stoði ekki einungis að vitna til
þess, sem áð. r hefur verið.
Að öðru leyti verður það vit-
anlega á valdi nefndar og þiogs
ins að íhuga og ákveða hvort
taka beri tillit til þeirra tak-
markatilfella, sem áður eru
nefnd, og hvernig þessu fé skuli
varið, sem áætlað er, að nema
muni eitthvað nærri 120 millj.
kr. En þó hér sé um allháa upp
hæð að ræða, hrekkur hún eng
an veginn til þess að mæta þeim
'halla, sem ríkissjóður hefur orðið
fyrir vegna ábyrgða, sem á hann
hafa fallið vegna atvinnuveg-
anna og hann verður einhvers
staðar að fá fé til að standa
undir. Þær ábyrgðir, sem hér
eru mestar, munu ekki sízt vera
frá sjávarútveginum, og þess
vegna eðlilegt að hann sé með
einum og öðrum hætti látinn
standa undir greiðslunum, og þá
ekki sízt af ágóða, sem þann-
ig er til kominn eins og þessi.
Hitt er svo annað mál, að í
þessu frumvarpi erú ekki heim-
ildir fyrir ríkistjórnina til að
gefa eftir eihstakar skuldir út-
vegsmanna. Um þá eftirgjöf
gilda sérstakar reglur, þótt frek
ar komi til álita að gefa slík-
ar skuldir eftir, ef ríkissjóður
hefur fengið fé til greiðslu þeirra
með þessum eða öðrum hætti.
Annars er það mál, sem meta
verður eftir því, hvað sann-
gjamt er í hverju tilfelli.
Þá kom ráðherrann að því,
hvort útvegsmenn fengju bætta
aðstöðu vegna ráðstafananna í
sumar og sagði, að það yrði
algerlega að metast eftir því,
hvort menn teldu ákvæðin í 7.
og 8. gr. frv. útveginum til hags
eða ekki. Ef menn tryðu því,
eins og a.m.k. LJ hefði látið í
veðri vaka, að hér sé einungis
um beina ríkisskatta á útveginn
að ræða, þá er auðvitað rétt,
að útvegurinn ber skarðan hlut
frá borði, og þá mætti einnig
segja, eins og EJ hélt fram, að
verið væri að taka upp nýtt
uppbótakerfi með ákvæðunum
um greiðslu tryggingargjalda úr
ríkissjóði. En hér vantar alger-
lega undirstöðuna í röksemda-
flutning þessara þingmanna,
vegna þess að óumdeilanlegt er,
að það fé, sem innheimt er
skv. 7. og 8. gr., kemur útveg-
inum til gagns. Og það er ein-
mitt fullvíst, að ekki var hægt
að bæta hag hans á nokkurn
hátt frekar. Þetta veit ég, að
allir þingmenn viðurkenna, ef
þeir skoða málið niður í kjöl-
inn, og LJ viðurkenndi einnig
í öðru orðinu, þar sem hann
taldi, að gengið væri á 'hlut sjó-
manna, útvegsmönnum til hags.
Þá taldi hann, að útvegurinn
væri allt í einu búinn að fá of
mikið, þótt hann að öðru leyti
héldi því fram, að útvegsmenn
væru svo illa staddir, að bæta
þurfi þeirra hag miklu meira
en í frumvarpinu er ráðgert.
Til mikils gagns, er
til lengdar lætur
Þá kofn ráðherrann að því, að
óumdeilanlegt væri, að útvegur
inn, einkum þegar til lengdar
léti, hlyti að hafa mikið gagn
af þvi, að fé rynni til stofn-
lánadeildarinnar. Því hefði ver-
ið haldið fram, að óeðlilegt
væri, að sjávarútvegurinn stæði
sjálfur undir slíkri fjráöflun, og
LJ sagði, að öðru vísi mundi
þetta vera í Noregi. En þar er
sá reginmunur á, að norskur
sjávarútvegur er engan veginn
slíkur grUndvallaratvinnuvegur
allrar þjóðarinnar, eins og sjáv
arútvegur íslendinga fyrir hina
íslenzku þjóð. Og þess vegna
er skiljanlegt, að Norðmenn geti
styrkt sjávarútveg sinn frá öðr-
um atvinnugreinum. Þetta horf-
ir allt öðru vísi við á íslandi.
Frá sjávarútveginum fáum við
meginhluta þess gjaldeyris, sem
við kaupum okkar erl. þarfir
fyrir. Það væri mjög æskilegt,
ef fleiri ámóta sterkir atvinnu-
vegir væru í landinu, svo að
við værum ekki jafn gersam-
lega háðir sjávarútveginum. En
einmitt þess vegna er vaxandi
skilningur á þeirri þörf, að hér
byggist upp fleiri atvinnuvegir
og þá einkum í iðnaði, bæði
smáiðnaði og stóriðnaði, sé hægt
að koma því við að öðru leyti
þannig, að íslenzka þjóðin geti
vel við unað. Ef fleiri slíkir
sterkir atvinnuvegir væru til í
landinu, gætu miklu fremur
skapazt möguleikar til þess en
nú að létta undir með sjávrút-
veginum. En þessi aðstaða sjáv-
arútvegsins hefur vldið því, að
byggja verður upp lánastofnan-
ir hans með allt öðrum hætti
en t. d. lánastofnanir landbúnað
rins. Þess vegna fer því víðs
fjarri, að sjávarútveginum sé
sýndur fjandskapur eða verið
sé að hafa af honum fé, þótt
lagt sé til, að af honum sé tek-
ið fé til að byggja upp nauð-
synlega lánastofnun, sem hann
getur sótt fé í, eftir því sem
þarfir hans kalla á. Hitt má vel
vera, að eins og sakir standi,
séu aðrar þarfir brýnni, og ef
ef útvegsmenn meta það svo,
er eðlilegt, að á þá sé hlustað
og tekið tillit til þeirra óska.
Loks gat ráðherrann þess, að
hér væri einungis um rammalög-
gjöf að ræða, sem ætlað er að
fylla út í, annaðhvort við með-
ferð frumvarpsins á Alþingi eða
með sérstakri löggjöf, sem raun-
ar hafi verið ráðgert bæði um
tryggingarkerfið og hlutatrygg*-
ingársjóðinn. Þangað til ákveðn-
ar tillögur um einstök atriði
þeirra koma fram, taldi ráðherr-
ann þýðingarlaust að ræða um,
hvernig þessu skuli skipað frek-
ar.
Fær ekki staðizt
Eysteinn Jónsson fF) taldi, að
engin sangirni væri í þvi, að báta
útvegurinn, sem ætti í harðri
samkeppni við bátaútveg annarra
landa, hlypi undir bagga og borg
aði halla togaraútgerðarinnar,
heldur ætti sam-
eiginlegt fé þjóð
arinnar að
standa undir hon
um. Hver grein
sjávarútvegsins
ætti að vera út
af fyrir sig í
hlutatryggingar-
sjóði. Kvað hann
svo hafa verið
. að heyra á for-
sætisráðherra, að í athugun væri,
hvort hleypa ætti togurunum inn
í landhelgina. Taldi hann það að
fara úr öskunni í eldinn og mundi
valda því, ef það væri gert í
ríkum mæli, svo að gagni mætti
koma, að bátaflotinn yrði eins
staddur og togaraflotinn nú. En
það væri einmitt hagnýting
grunnmiðanna, sem valdi því, að
þjóðin geti lifað hér. Kvað hann
ummæli forsætisráðherra hafa
vakið ugg og ótta og skoraði á
ríkisstjórnina að láta ekki til
þess koma, að togurunum yrði
hleypt inn í landhelgina, a.m.k.
ekki án þess að leggja það fyrir
Alþingi fyrst.
Þessu næst hélt EJ því fram,
að gengislækkunin hefði verið
ástæðulaus og ekki knúin fram'
af þörf atvinnuveganna, enda
hefði forsætisráðherra varið
hana með því einu, að allir skyni
bornir menn vissu, að svo mikil
kauphækkun hlyti a.ð leiða af sér
gengisfellingu.
Tilgangur hennar hefði verið
þríþættur: hún hefði verið hefnd
arráðstöfun gegn launasamtökun
um til þess að skjóta þeim skelk
í bringu, þá hefði verðlag á er
lendum vörum verið hækkað
með henni til að bæta gjaldeyris
stöðuna út á við, en einnig átti
að moka peningum í ríkissjóð,
það sýndi skattlagning sjávarút
vegsins. Með henni hefði ríkis
stjórnin því unnið skemmdar-
verk á efnahagskerfinu í póli-
tískri baráttu sinni, en slíkt væri
óleyfilegt og óafsakanlegt. Geng
islækkunin, sem aðeins var tekin
út frá þeirri hlið, að hræða þyrfti
verkalýðsféíögin, var reiknuð út
af sjónhendingu þannig, að menn
fyndu fyrir henni á kroppnum
á sér.
Þá minntist hann á það, að á
fjárlögum væri ætlað fé til að
standa undir ríkisábyrgðum, það
væri ætlað fé til að standa undir
ríkisábyrgðum, það væri því ó-
þarfi að skattleggja sjávarút-
veginn til þess, auk þess væri
hagur ríkissjóðs þannig, að hann
hefði getað staðið undir honum
sjálfur. Enn fremur taldi hann,
að það væri ranglátt, að sjávar
útvegurinn stæði sjálfur undir
stofnlánasjóði sínum, hann ætti
rétt á sínum hluta af sparnaði
landsins og af erlendum lántök
um til uppbyggingar. Loks kvaðst
hann viss um að sum ákvæði frv.
fengju ekki staðizt til lengdar
og yrðu afnumin.
Leysa þarf erfiðleika
togaraútgerðarinnar
Næstur tók Lúðvík Jósefsson
(K) til máls. Sagði hann, að rík
ið hagnaðist af gengisbreyting-
unni, sem næmi um 120 millj. kr.
enn fremur hefði ríkissjóður und
anfarið fengið 20—40 millj. á fjár
lögum til að standa undir ríkis
ábyrgðum. Þarna væri því tvisv
ar innheimt fyrir sömu útgjöld-
um, þótt jafnframt væri því lýst
yfir, að ríkis-
sjóður eigi kröf
ur til þeirra, sem
staðið hafa í
skilum. Kvaðst
LJ þó viður-
kenna, að það
væri hæpið að
strika út ríkis-
vanskil, þar sem
ekki væri um
sömu aðila að ræða nema að
litlu leyti. Þá sagðist hann hafa
bent á það í fyrri ræðu sinni, að
framleiðendur, sem áttu ófull-
unnar útflutningsbirgðir, er geng
isfellingin var gerð, hlytu að
verða fyrir tapi, ef þeir fengju
ekki hækkað vöruverð. Það
hefði því glatt sig, er forsætis-
ráðherra sagði, að það væri á
valdi ríkisstjórnarinnar að taka
tillit til þess.
Þá hefði forsætisráðherra hald
ið því fram, að hækkun útflutn-
ingsgjaldanna megi ekki telja
skattlagningu vegna þess, að
hækkunin á að renna í sjóði, sem
koma eigi útvegnum til gagns,
þótt síðar verði. Það fari þó ekki
milli mála, að þessi gjöld hvíla
sem bein útgjöld á rekstri við
komandi árs og leiða til taps i
mörgum tilfellum. Hitt sé svo
annað mál, þótt síðar meir verði
hægt að leita til sjóðanna. Enda
verði engin leið að halda uppi
jafn háu fiskverði til útvegsins og
annars staðar og næstu ár hljóta
því að koma eins út, hvort sem
þessi gjöld renna í stofnlánasjóði
eða í ríkiskassann.
Þá kvaðst LJ sammála for-
sætisráðherra um, að leysa
þurfi úr erfiðleikum togaraút-
gerðarinnar og ekki komi til mála
að leggja hana niður, þótt hún
eigi við stundarerfiðleika að etja.
Ekki taldi hann þó ráðlegt að
auka veiðirétt togaranna innan
landhelginnar, þar sem það
mundi bæta hag togaranna sára
lítið en valda miklu tjóni fyrir
bátaflotann, t.d. veiðarfæratjónL
Einnig væri það hæpin ráðstöfun,
að auka skattlagningu bátaflot-
ans til hlutatryggingarsjóðs og
verja þeim auknu tekjum til
styrktar togaraflotanum. Slíkt
mundi ekki haldast uppi tii
lengdar og önnur ráð yrði að
hafa.
Gengisfelling fyrirsjáanleg
Bjarni Benediktsson forsætis-
ráðherra kvaðst ekki geta örðið
við þeirri beiðni EJ, að gefa nýja
yfirlýsingu varðandi fiskveiði-
rétt togaranna innan fiskveiðilög-
sögunnar, þar sem ástæður hans
til þeirrar beiðni væru gersam-
lega tilhæfulausar. EJ sagði, að
ég hefði gefið yfirlýsingu, sem
hefði vakið atygli og skapað ugg,
Méi þykir furðulega, ef yfirlýs-
ar mínar hafa verið jafn uggvæn-
legar Og hann vildi vera láta, að
Tíminn hefði þá ekki annaðhvort
í gær eða dag vikið að þessum
ógnaryfirlýsingum og krafið mjg
reikningsskila. En svo hefur ekki
orðið Og aldrei þessu vant hefur
Tíminn farið rétt með ummæ’i
mín án bess að afbaka á nokkurn
veg og finnst mér ekki koma
annað fram þar, en það sem eðli-
legt megi teljast.
Þá rifjaði ráðherrann upp, það
sem hann hafði sagt um erfiðleika
tögaranna, að þeir hefðu orðið
fyrir skakkafalli, vegna útfærslu
landhelginnar, þótt deila megi
um hve mikið það hafi verið, sé
hitt óumdeilanlegt, áð þeir hafa
orðið fyrir tjóni. Það hljóti þvi
því að koma til álita, hvernig
unnt sé að leysa erfiðleika togara-
útgerðarinnar, hvort það sé fært
með því að veita henni aukinn
rétt innan fiskveiðitakmarkanna,
eða hvort hitt sé ráðlegra að
bæta þeim skaðann upp með f jár-
bótum. Með því er ekki sagt, að
bátaútvegurinn eigi að gera það,
eða hvort gera eigi það úr sjóði
þjóðarinnar í heild. Vandinn
verði ekki leystur með því að
neita að gera sér grein fyrir or-
sökunum. Sagðist ráðherrann
ekki hafa gert hug sinn upp um
þessi efni né heldur ríkisstjórnin.
Þá kvaðst ráðherrann ekki
múndu ræða gengislækkunina al-
mennt né orsakirnar til hennar.
Hann hefði þegar heyrt ræðu EJ
við margar umræður áður, við
fjárlagaumræður í útvarpsum
um vantraustsyfirlýsinguna og 1
umræðum um gengisskráningar-
frumvarpið, henni væri fullsvar
að áður Og gersamlega óþarft
að svara henni einu sinni enn.
Með þeim orðum sínum, að allir
skynibornir menn hefðu séð
gengislækkunina fyrir, kvaðst
hann sérstakiega hafa haft í huga
Jakob Frímannsson, form. SÍS,
sem hefði sagt það fyrir, að kæmi
til almennra kauphækkana, þá
mundi það leiða til gengisfelling-
ar. Kvaðst ráðherrann áður hafa
vitnað til þessara ummæla og
EJ hefði þá í framíkalli ekki vilj
að við þau kannast, en þó orðið
að viðurkenna þau í ræðu síðar
Og reynt að afsaka sig með þeirri
skýringu, að þau hefðu verið
sögð fyrir kauphækkanirnar ert
ekki eftir. En ég lagði einmitt á
það áherzlu í ræðu minni að þessi
ummæli sönnuðu, að skynibornir
menn vitað, hvaða afleiðingar
kauphækkanirnar í sumar mundu
hafa, áður en um þær var samið.