Morgunblaðið - 04.02.1962, Qupperneq 8

8
MORGVNBLAÐIÐ
Sunnudagur 4. febr. 1962
Glaumbær
Allir salirnir opnir
í kvöld
☆
Hljómsveit Jóns Páls
leikur fyrir dansi
☆
Okeypis aðgangur
☆
Borðspantanir í síma 22643.
☆
Glaumbær
Fríkirkjuvegi 7.
GA.lt
Hljómsveit
ARIA EIFAR
ásamt vestur-íslenzka
söngvaranum
harvev mm
KALT BORÐ
með íéttum réttum frá kl.7-9.
Borðapantanir í síma 15327.
fööLM
Ingi Ingimundarsor
héraðsdómslögmaður
nálflutningur — lögfræðistörl
rjarnangötu 30 — Sími 24753.
ÞÓTT VIÐ heyrum nafn
Kennedys aðallega nefnt í
sambandi við alþjóðamál, þá
skyldum við ekki gleyma því,
að hann lætur mjög til sin
taka heima fyrir. Á kortinu að
ofan má sjá nokkur af þeim
máium, sem hann á nú við að
glíma. í kosningabaráttunni
benti Kennedy á ýmis svið, er
hann kvað Eisenhower hafa
vanTækt. „Þróunin er stöðv-
uð í Bandaríkjunum, og við
verðum að taka upp nýja
stefnu, ef við eigum að ná So
vétríkjunum á þetm sviðum,
sem vanrækt voru á s.l. for-
setatímabili. Þetta voru hörð
ummæli, sem skuldbinda
Kennedy til þess að láta að
sér kveða, enda er nú stöðugt
unnið að þvi að framfylgja
Bandaríkin og Kennedy
stefnuskránni, sem hann lagði
fyrir kjósendur. Festa verður
mikið fé í stórframkvæmdir
til langs tíma, á svipaðan hátt
og gert hefur verið lengi í
Sovétríkjunum, en þar hafa
slikar fjárfestingar veríð auð
veldar sakir alræðisvalds rík
isstjórnarinnar yfir fjármun-
um þjóðarinnar. í Bandaríkj
unum hefur ríkisstjórnin ekk
ert slíkt einræðisvald. —
Bandaríska þjóðin er nú sex
falt fjölmennari en hún var
fyrir 100 árum, og telur nú
180 millj. manna. Þar af eru
um 40 millj. innflytjendur.
Síðan 1940 hefur bandarísku
þjóðinni fjölgað um 45 millj.
— Eins og sjá má af kortinu
er hafin eða er um það bil
að hefjast nýting geysimikilla
hráefnaiinda. Bandaríkjamenn
hafa þegar nýtt miklar orku
lindir í landi sínu; auðugar
olíulindir eru í suðvesturríkj
unum og Kaliforníu; og fram
leiðsla kola, járns og stáls
hefur gert Bandaríkin að auð
ugasta landi heims. — Með
stórkostlegri stíflugerð hafa
verið gerðar vatnsveitur og
áveituskurðir, svo að mikil
landflæmi hafa verið gerð
ræktanleg. — Kennedy vinnur
og að því eftir stefnuskrá sinni
að hraða lausn svertingja-
vandamálsins. Ótrúlega mikið
hefur unnizt á í þeim efnum
síðustu 20—30 ár. Fordómar
minnka með aukinni menn- \
ingu, og sífelld barátta alríkis
yfirvaldanna, þings og dóm-
stóla, hefur smám saman unn
ið bug á afturhaldssemi ein
stakra ríkisstjórna í þessum
efnum. Á þessu landabréfi má
sjá skiptingu svertingja i suð
urríkjunum. — Að öllu sam
anlögðu hafa Bandaríkin yfir
að ráða fleiri orkulindum og
meiri hráefnabirgðum en
nokkurt annað ríki. Þess
vegna hefur ekkert annað
land eins mikla framtíðar-
möguleika.
(Með einkarétti: Nordisk
Pressebureau og Mbl.).

Álagningarákvæði og
verðlagsefHrlit
Málflutningsskrifstofa
JON N. SIGURÐSSON
hæstar éttarlé gmað'-r
Laugavegi 10. Sími 14934
UNDANFARIÐ hafa átt sér stað
nokkur orðaskipti á milli félags
vors, annars vegar og Benedikts
Gröndals, alþingismanns og rit-
stjóra Alþýðublaðsins, hins veg-
ar. Hafa greinar félags vors
birzt í Morgunblaðinu, en grein-
ar Gröndals í blaði hans, og
birtist hin seinasta grein Grön-
dals hinn 28. jan. sl.
Þessi orðaskipti hafa af hálfu
félags vors snúizt um réttmæti
verðlagsákvæða í dag, með öðr-
um orðum ákvæði um þá álagn-
ingu, sem verzluninni er heim-
iluð, og því verið haldið fram,
að þau væru engin trygging fyr
ir neytendur um hagstæðast
verð.
Gröndal átti upptökin að þeim
greinaskiptum, sem hér er um
að ræða, og hefur hann farið
þar ýmsum orðum um, hvað
gildi varðandi álagningu og verð
lagseftirlit í Noregi. í greinum
sinum hefur Gröndal mjög vitn-
að til þess ástands, sem sé í
Noregi varðandi verðlagsákvæði
og verðlagseftirlit og telur Félag
ísl. stórkaupmanna, að Gröndal
hafi ekki farið þar að öllu leyti
rétt með staðreyndir, sem vafa-
laust stafar af ókunnugleika á
þeim málefnum, sem hér er um
að ræða. Skal nú skýrt frá því,
sem gildir í Noregi varðandi
verðlagsákvæði, en þær upplýs-
ingar, sem hér liggja til grund-
vallar eru fengnar frá góðum
heimildum, eins og síðar verður
vikið að. Verðlagsákvæði voru
afnumin í Noregi með lögum.
sem tóku gildi 1. janúar 1954
Síðan hafa engin ákvæði nema
þau nýju reglugerðarákvæði,
sem skýrt verður frá hér á eft-
ir, varðandi álagningu, verið í
gildi í Noregi. En ef Gröndal
vill vefengja þetta, er rétt að
hann birti þær álagningarreglur.
sem hann telur gilda nú í Nor-
egi á grundvelli laganna, sem
tóku þar gildi 1. janúar.
í þeim lögum, sem vikið er
að áður í þessari grein og tóku
gildi 1. janúar 1954, egir í 18.
gr. laganna, að ekki sé heimilt
að taka óhæfilegt verð fyrir vör
ur (urimelige priser), eins og
nánar er tiltekið í greininni, en
það sem hér er um að ræða,
er allsendis ólíkt þeim víðtæku
verðlagsákvæðum, sem hér
gilda.
í þessu sambandi er rétt að
geta þess, að nú um áramótin sl.
hafa verið settar reglur í Nor-
egi, sem aðeins gilda tii bráða-
birgða, þar sem ákveðið er að
ekki megi hafa hærri álagningu
á vefnaðarvöru og skófatnaði en
kaupmenn hafi reiknað sér síð-
ast hinn 15. nóv. 1961.
Þess er rétt að geta, að við-
komandi yfirvöld í Noregi vinna
nú að því í samráði við þau fé-
lög kaupsýslumanna, sem hér
eiga hlut að máli, að afnema
þessi bráðabirgðaákvæði.
Félag vort hefur aflað sérbæði
bréflegra og prentaðra heimilda
um hvað gildi í Noregi, varð-
andi verðlagsákvæðin, frá þrem
félögum stórkaupmanna þar í
landi, og ber þeim öllum saman
um staðreyndir, og ekki ástæða
til að vefengja þau.
Eins og getið var um hér fyrr
í greininni, er sýnilegt, að Grön-
dal blandar saman álagningar-
ákvæðum og verðlagseftirliti. í
reglum um verðlagsákvæði
felst, að settir eru ákveðnir taxt
ar um álagningu, sem takmarka
það, hvað seljandi megi taka
fyrir dreifingu vöru. Hins veg-
ar getur verðlagseftirlit verið á
ýmsa vegu, og má benda á, að
hér er það í lög sett, að kaup-
,menn skuli senda sölureikninga
sína, þar sem meðal annars er
tilgreint innkaupsverð og álagn-
ing til verðlagsstjóra, þannig að
hann geti séð, hvernig þessum
málum er farið.
Gröndal egir í lok greinar
sinnar, að fyrir liðlega áratug
síðan hafi allt „verðlagseftirlit"
verið fellt úr gildi hér á landi.
Mun hann eiga þar við ákvæði
um álagningu, enda segir hann
rétt á eftir, að sum verzlunar-
fyrirtæki hafi misnotað „álagn-
ingarfrelsið" svo það hafi verið
tekið upp aftur. Hér er rétt að
athuga, að fyrir um áratug síð-
an var mikil vöruþurrð, búð-
irnar skorti oft og einatt al-
gengustu neyzlu- og notavörur.
Markaðurinn var oft „tómur“,
eins og það er kallað. Svo gripu
valdhafarnir til þess að afnema
álagningarákvæði á nokkrum
vörum, sem ekki voru taldar
bráðnauðsynlegar m. a. til þess
að koma út illseljanlegum
„hrognavörum“, og var þá oft
talað um „hrognapeninga“, en
bátagjaldeyrinn frægi kom þar í
kjölfarið, en þessar neyðarráð-
stafanir eru nú úr sögunni. Þeg-
ar slakað var á ákvæðum um
álagningu í bili, á nokkrum vöru
flokkum, hafði landsfeðrunum
algjörlega láðst að undirbúa
jarðveginn, með því að gera
„veigamiklar aðrar efnahagsráð-
stafanir" á undan, svo að notuð
séu orð Gröndals. Það væri því
skiljanlegt, að einstöku misferli
ætti sér stað, þegar þannig stóð
á, en þau tilvik, sem áttu sér
stað voru hvorki mörg né höfðu
þau verulega þýðingu fyrir neyt
endur, með því að hér var að
ræða um niðursoðna ávexti og
silkiklúta, svo að dæmi séu
nefnd. Misferli átti sér yfirleitt
alls ekki stað um almennar nota
vörur og neyzluvörur almenn-
ings.
En nú stendur allt öðru vísi
á. Nú er búið að gera þessar
„veigamiklu ráðstafanir", sem
Gröndal telur réttilega að þurfi
að vera fyrir hendi, ef allt á að
fara vel og hnökralaust úr
hendi, varðandi álagningu, en
þessar ráðstafanir voru ekki fyr
ir hendi fyrir áratug síðan,
Samkvæmt eigin orðum Grön-
dals sýnist nú ekki lengur nokk
ur ástæða til að halda í gömul
og úrelt ákvæði um álagningu.
Nú má segja, að frjálst fram-
boð og eftirspurn haldist í hend
ur, sení sizt af öllu var til að
dreifa fyrir röskum áratug. Það
er algerlega út í hött, þegar
Gröndal rifjar upp endurminn.
ingar frá gerbreyttum tímum um
þetta efni, því að það er ekki
til annars en villa um fyrir les-
endum, og er ekki í nokkru
samræmi við þau viðhorf, sem
nú hafa skapazt í efnahagsmál-
um.
Á hinum síðustu árum hefur
frjálslyndi í efnahagsmálum í
vestrænum löndum verið mjög
áberandi og komið fram á ýms-
an hátt. Jafnvel Noregur, þar
sem jafnaðarmannastjórn situr
við völd, er þar ekki undan-
tekning, eins og sést á því, að
úrelt lög um verðlagsákvæði,
sem áður voru til þar í landi
voru afnumin, en þetta ber
vitaskuld vott um frjálslyndi á
sviði verzlunar. Noregur og Is-
land eru nú hin einustu af hin-
um vestrænu löndum, sem eru
að bögglast við að halda uppi
leifum af eftirliti með álagn-
ingu og verði.
Gröndal nefnir seinustu grein
sína: „Bréfaskipti við heildsala“.
Af hálfu félags vors, er svo lit-
ið á, að ekki sé ástæða til þess
að hafa þessi bréfaskipti við
Gröndal löng né halda þeim
lengi áfram nema hann gefi sér-
staklega tilefni til. Hins vegar
væri full ástæða til þess, að
verzlunarmál væru rædd á op-
inberum vettvangi, meira en
gert hefur verið án þess að þar
sé um „bréfaskipti“ að ræða við
tiltekinn mann, en slíkt gaeti
orðið til upplýsingar fyrir al-
menning í landinu, sem vafa-
laust myndi taka því vel, ef
fram kæmu staðreyndir um
verzlunarmál, sem varða allan
landslýð svo mjög.
Stjórn Fél. ísl. stórkaupmanna.