Morgunblaðið - 21.02.1962, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 21. febr. 1962
MORGUNBLAÐIÐ
13
Verk sjö ís-
lenzkra tónskálda
flutt á hljómleikum
Sinfóníuhljómsveitarinnar
A TÓNLEIKUM Sinfóníu-
hljómsveitarinnar nk. fimmtu
dag í Háskólabíó verða ein-
göngu flutt verk eftir ís-
lenzka höfunda. Er efnisskrá
in svohljóðandi:
1) Hátíðaraars eftir Pál ísólfs-
eon. Marsinn er skrifaður fyrir
Háskólann, og var fyrst fluttur
á 50 ára afmæli hans sl. haust.
Hann er saminn í hefðbundnum
stíl og endar á ættjarðarljóði eft-
ir Davíð Stefánsson frá Fagra-
ekógi. Á hljómleikunum verður
ijóðið þó ekKi sungið, eins og ætl-
©zt er tU, en lagið leikið á hljóð-
færi.
2) Svíta í rímnastíl nr. 1. fyrir
fiðlu, strokhljómsveit, pákur og
trommur eftir Sigursvein D.
Kristinsson, skólastjóra Tónskóla
Biglufjarðar. Svítan er nýlegt
verk og verður nú flutt í fyrsta
ckipti. Músíkin er í anda gamla
rímnastílsins. Einleikari á fiðlu
er Ingvar Jónasson.
3) Dimmalimm kóngsdóttir,
ballettsvíta eftir Skúla Halldórs-
son. Verkið samdi tónskáldið frá
hausti 1953 til vors 1954 og er
það í sjö báttum. Verkið verður
frumflutt á tónleikunum, en áð-
ur hafði höfundur leikið það á
pianó í útvarp. Skúli Halldórs-
son gat bess á blaðamannafundi
í gær, að Karl O. Runólfsson
hefði samið verk um sama efni,
sem flutt var við samnefndan
•ballett í Þjóðleikhúsinu, á svip-
uðum tíma, en hann hefði ekki
vitað um það, fyrr en hann var
Jangt komin með tónsmíð sína.
4) Konsert fyrir pianó og hljóm
sveit eftir Jón Nordal. Höfundur
inn leikiir sjálfur einleik á píanó.
Verkið var samið árið 1956 og
leikið hér árið eftir í fyrsta sinn.
Síðan hefur það verið spilað í
Dresden og á norrænni tónlist-
arhátíð í Osló
5) Landsýn, hljómsveitarfor-
leikur eftir Jón Leifs, sem einn-
ig verður frumflutt. Tónskáldið
skrifaði verkið frá vori til hausts
1955 og er 41. verk hans. Til varð
verkið fyrir áhrif af fangelsun
hans á skipinu Esju 4. júlí 1945 og
heimkomu hans til íslands þá
eftir 6 ára útivist og innilokun
erlendis á ófriðarárunum. Verk-
ið markast, að sögn tónskálds-
Hitastillar
til allra nofa
S HÉÐINN =
Vélaverzlun
simi £4260
ins, af langri heimþrá og mótmæl
um gegn fangelsuninni á skipinu.
Tónskáldið bragðaði hvorki vott
né þurrt í klefa sínum í mótmæla
skyni, þar til honum var leyft
að fara í fylgd upp á þilfar og sjá
landið rísa úr sæ.
Lokaorð tónverksins er hend-
ing eftir Einar Benediktsson, en
því miður er karlakór ekki lið-
tækur til að syngja lokaorðið,
eins og til er ætlazt, en stef orð
anna hljóma í lúðrum hljómsveit
arinnar.
6) Of I<ove and Death, hljóm-
sveitarverk eftir Jón Þórarinsson.
Ejnsöngvari með hljómsveitinni
er Guðmundur Jónsson, óperu-
söngvari.
Jón Þórarir -son samdi verkið
hér heima ár ið 1950 og var sung
ið í fyrsta sinn á listamannaþingi
þá um vöriu af Guðmundi Jóns-
syni. Einnig hefur það verið flutt
á Norðurlöndum og í Ameríku.
Textinn er eftir enska 19. aldar
skáldkonur Christina Rosetti að
nafni, og fjalla kvæðin um ástina
Og dauðann. eins og nafnið gefur
til kynna. Alls eru lögin þrjú og
tíndi höfundur kvæðin út úr
kvæðasafni skáldkonunnar.
7) Á krossgötum, svíta eftir
Karl Ottó Runólfsson. Verkið er
rösklega 20 ára, samið árið 1938.
Sagði Karl O. Runólfsson að það
hefði hlotið nafn sitt af því sér
hefði fundizt íslenzk tónsmíði j
standa á krossgötum á þeim tíma,
sem það var samið. Svítan hefur
verið flutt 3—4 sinnum áður. .
1
Fjölbreytt efnisskrá
Þetta er í annað skipti, sem ein
göngu ísienzkar tónsmíðar eru
fluttar á hljómleikum. Aðalhvata
menn að undirbúningi hljómleik-
anna eru Jindric Rohan, hljóm-
sveitarstjóri, Fritz Weisshappel
og dr. Hallgrímur Helgason, sem
skipulagði efnisskrána. Jindrich
Rohan kvaðst strax og hann kom
hingað til lands hafa fengið áhuga
á að stjórna hljómleikum, þar
sem leikin væru verk íslenzkra
tónskálda; í heimalandi hans,
Tékkóslóvakíu, hefði hann stjórn
að 3—6 hijómleikum á hverju ári
þar sem tékkneskar tónsmíðar
hefðu verið fluttar. Tónskóldum
þætti yfirleitt hagur í að hafa
samband við einhverja ákveðna
hijómsveit og geta samið verk
sín með hana í huga eða fyrir
hana, eins ög margir hinna gömlu
meistara gerðu.
Hljómsveitarstjórinn sagði að
val efnisskrárinnar hefði tekizt
sérstaklega vel og væri fjöl-
breytt. Hann harmaði, að ekki
hefði unnizt timi til að æfa hið
elektróniska tónverk Magnúsar
Blöndal Jóhannssonar, Punktar,
sem upphaflega var ákveðið að
yrði á efmsskránni, en var tekið
út, Og kvaðst vona að það yrði
flutt síðar.
Volvo skrásetn-
mgar i iSviþjoo
ÁRIÐ 1961 voru skrásettir í Sví
þjóð 58.404 Volvo-bifreiðir. Er
það meira en nokkurt annað ár.
25% af skrásettum fóltosbifreið
um voru af Volvo gerð.
52% af skrásettum vörubiifreið
um voru af Volvo gerð.
Volvo hefir aukið sölu á flest
um mörkuðum árið 1961 og var
t.d. í 3ja sæti í Bandaríkjumum
af innfluttum bifreiðum í sept.
síðast liðnum.
SPILIÐ ÞER I
HAPPDRÆTTI?
„Fg er nýlega hættur að
spila í þessum föstu
happdrættum“, segir
Hallgrímur Jónsson,
hinn kunni kringlukast-
ari. í FÁLKANUM
svara átta karlar og kon
ur spurningunni: Spil-
ið þér í happdrætti?
UNGT FOLK
HEFUR ORÐIÐ
„Kjaftasögur og rógburður
um náungann og kaupæði
vegna auglýsingaskrums-
ins“ segir Kristín Sveins-
dóttir, nemandi í Verzlun-
arskólanum, um áhrif dag-
blaðanna. Hún kemur fram
í nýjum þætti i FÁLKAN-
6M: Ungt fólk hcfur orð-
ið.
SKIÐAKAPPINN
SELUR FORD
Flestir kannast við skíða-
kappann Þóri Jónsson. En
það er ekki víst, að öllum
sé kunnugt um, að hann
hefur - seinni tíð gerzt um-
svifamikill framkvæmda-
ntaður á sviði bifvélavið-
gerða og bilasölu. Það er
viðtal við lianai í FÁLKAN-
UM.
BEÐIÐ EFTIR BANKASTJÖRA
Hilmar Stefánsson, bankastjóri Búnaðarbankans, er í
hópi elztu og þekktustu bankastjóra bæjarins. Hann
ræddi við FÁLKANN, þegar blaðið brá sér á bið-
stofur nokkurra banka liér í bæ til þess að kynnast
því, sem þar gerist. Á biðstofunum er ævinlega margt
manna og flestir bíða fullir óþreyju, — og sumir ó-
styrkir eins og skólanemendur . prófi.
FÁLKINN

Framhald af bls 24.
á árunum 1200—1400.
Ákveðið er að Helge Ingstad
flytji hér fyrirlestuir á sunnu-
dagskvöld, á vegum félagsins
Kynning. Sýnir hann skugga
myndir og segir frá ferðum sín
um og rannsóknum á Grænlandi
og Nýfundnalandi.
Tildrög ísl. heimildir
Helge Ingstad sagði blaða. ðnn
um að tildrög leitarinnar að hin-
um norrænu bústöðum hefði ver-
ið kynni af íslendingasögunum
og för þeirra hjóna til Grænlands
árið 1953. Með athugunum á
staðháttum og frásögnum af
Vínlandsferðum hefði hann kom
izt á þá skoðun að hinir norrænu
menn hafi tekið land í Ameríku
norðar en almennt hefur verið
álitið, eins og reyndar finnski
vísindamaðurinn próf. Tanner o.
fl. höfðu komið fram með. Það
sem aðallegæ studdi þessa oð-
un Ingstads var landakort Sig-
urðar Stefánssonar frá því um
1600, fjarlægðirnar skv. íslenzk-
um frásögnum og loks sú skoðun
að norrænir menn hefðu þurft að
og búa sig undir veturinn á hinu
stutta sumri, og þeir því ekki
haft tíma til að sigla svo langt
suður. Sumarið 1960 fóru þau
hjónin og athuguðu staðhætti á
Labrador og víðar úr flugvél og
frá báti og ákvörðuðu staðinn,
norðarlega á Nýfundnalandi. Sl.
sumar var svo gerður út sex
manna leiðangur á skipinu Halt-
en, siglt með ströndinni frá Mon-
treal til Labrador og suður um
aftur og gerð sk ipul agsbundin
leit. Loks var grafið í rústirnar
í Lance aux Meadows, sem gaf
tilofni til að halda að íundmar
væru norrænar rústir.
Langhús með eldstæðum og
felholum.
Það sem bendir til þoss var
byggingarlag húsanna, efnið í
þeim og eldstæðin. Frú Anna
Stína var fornleifafræðingur leið
angursins. Hún skýrði blaða-
mönnum í stuttu máli frá því
sem þarna hefur fundizt. Grafn-
ar voru ipp tvær húsatóftir.
Önnur var langhús, ca. 20 m. á
lengd með styttri útbyggingum.
Þar fannst ca. 2. m. langt eld-
stæði og annað minna eldstæði,
og eru þau svipuð þeim sem fund
ist hafa í rústum á Grænlandi og
íslandi. Hafðj þetta hús brunnið.
Þá var grafin upp minni húsa-
tóft, þar sem komu í ljós fel-
holur úr hellum, en eldur var
falin í slíkum holum í eldstæðum.
f stærra húsinu var mannvistar-
lagið þykkt. og sýnilega einnig í
einu af húsum, sem ekki vannst
tími til að grafa upp. í rústunum
fannst járn, sem hægt var að
sjá að höfðu verið 3 naglar og
fyrrnefndir gjallmolar, og eru
þessir hlutir í rannsókn.
Þau hjónin sögðu að geysi-
mikið verkefni biði þarna. í maí-
mánuði næsta sumar mundu þau
halda þangað til áframhaldandi
uppgraftar. í þeim leiðangri yrði
a.m.k. sérfræðingur í frjókorna-
greiningu, vonandi landfræðing-
ur og þá vonuðust þau til að
auk önnu Stínu, sem var eini
fornleifafræðingurinn í fyrra,
yrði íslenzkur forleifafræðingur.
Fyrstu merki norrænna manna
Nokkuð var rætt um fyrri kenn
íngar um að Vínlandsfarar hafi
komið annars staðar í Ameríku.
Ingstad sagði, að vísu hefðu menn
talið sig finna einhverjar menjar
á nokkrum öðrum stöðum. en
það væri allt svo ótryggt að ekki
væri hægt að henda reiður á
neinu af því, svo að telja yrði
að ekki hefðu fyrr fundist örugg
spor um norræna menn í
Ameríku. Ekki væri þó loku fyrir
það skotið að Vinlandsfarar hafi
farið í ferðir lengra suður með
ströndinni frá bústöðum sínum.
Og hvað það snerti að vínviður
yxi ekki fyrr en sunnar en húsa-
tóftir þær er nú hafa fundizt, þá
væri hann íylgjandi þeirri kenn-
ingu að nafnið hafi verið Vinland
og vin merkti beitiland, en ekki
verið um vínvið að ræða.
Ingstad segir, að landslagið í
Lance aux Meadows komi heim
við það. Þar sé mikið graslendi.
Þegar leiðangursmenn sigldu
suður með ströndinni frá Labra-
dor sáu þeir lítið graslendi, en
er þeir komu að þessum stað,
blasti allt í einu við mikið beiti-
land, óskastaður fyrir menn með
kvikfénað.
Þau Ingstad-hjónin ætla að
dvelja hér fram yfir helgi. Áðal-
erindið hingað var að bjóða forn-
leifafræðingi þátttöku í leiðangri
þeirra. Einnig kvaðst frú Anna
Stína vilja ræða við fornleifa-
fræðinga nér. Ekki yrði næstu
sumur tími til að láta verða af
íslandsför sem þau hefði lengi
langað til að fara, því þá yrðu
þau önnum kafin við uppgröftinn
á Nýfundnalandi.
Helge Ingstad er lögfræðingur
að mennt. Hann hefur víða farið,
var m. a. sýslumaður á Svalbarði
og á Austur-Grænlandi á yngri
árum, og hefur farið í leiðangra
tdl Mexico, Kanada o. fl. Kona
hans, Anna Stína, er kunnur
fornleifafræðingur í Noregi.
— E. Pá.