Morgunblaðið - 29.06.1962, Page 13

Fostudagur 29. Júní 1962
13
MORCVNBL'AÐIÐ

TÓFAN hefir gert mörg
um íslenzkum bóndanum
ljóta skráveifu og því er
hún eitt þeirra meindýra,
sem menn bera þyngstan
hug til. Hún er því rétt-
dræp hvar sem til hennar
sést og með hvaða ráðum
sem hægt er að granda
henni. Refaveiðar eru því
stundaðar í hverri sveit og
við eigum margar þjóð-
kunnar grenjaskyttur,
jafnvel svo að um þær
hafa verið samdar heilar
bækur.
MlMkMa
lausum dugnaði og elju. Heiða
landið fóstraði hann og fjöl-
Skyldu hans meðan aðrir
brutu land á gresjum Amer-
íku. Þaðan flutti hann með
180 fjár. Björn kunni ekki að
villast í heiðaferðum hversu
sem viðraði. Hann var héraðs
frægur leitar- og ferðamaður,
enda var um hann sagt: „Hvað
er að tala um Björn. — Björn
fer út í allt.“
Þá hafði Björn hlaupið til
amtmannsins á Akureyri og
fengið byggingarbréf fyrir
jörð handa' vini sínum, með-
an annað bréf hafði á sama
tíma verið sent með pósti sem
svipt hefði vin hans ábúðinni.
Hart veður og ófærð var í
þessari för og auk þess hafði
Björn aldrei svo mikið sem
komið norður á Stóra-Vatns-
skarð.
Hjónin í Grímstungu, Lárus Björnsson og Petrína Jóhannsdóttir. A3 baki þeirra sér inn
Vatnsdalinn. Grímstungubæinn ber við höfuð Lárusar.
í grenJóJekt með Grímstungufeðgum:
Hvað er að tala um
I. greín
Okkur fannst því vel við
eiga á þessu vori að fara í
grenjaleit með elstu starfandi
grenjaskyttu landsins, og þeim
manni er tvímælalaust hefir
grandað flestúm lágfótum. Ef
yrðlingar eru með taldir nem
ur tala dýranna þúsundum,
enda er Lárus bóndi Björns-
son í Grímstungu búinn að
stunda refaveiðar í milli 50
og 60 ár. Veiðiland hans hef
ir verið heiðarnar fram af
Austur-Húnavatnssýslu og
allt norður á Skagaheiði. Lár
us hefir flest unnið rúmlega
100 dýr á einu vori.
Það var sólbjartur síðari
hluti þriðjudags er við kom-
um í Vatnsdalinn, höfðum
komið með áætlunarbíl Norð
urleiðar frá Reykjavík. Með
mér var Eggert Lárusson frá
Grímstungu. Við settumst nið
ur í hvammi milli Hólanna
sunnan við Sveinsstaði, í
skjóli fyrir norðannæðingn-
um, sleiktum sólskinið og bið
um eftir farkosti fram í Vatns
dal.
Ferðin undirbúin
— Hér gaggar refurinn að
mál sé að fara á fætur. Lár-
us Bjprnssoin stendur við rúm
stokkinn og glottir í skeggið.
Þessi 72ja ára fjall.agarpur er
morgunglaður og það er veiði
glampi í augum þessarar gam
alreyndu grenjaskyttu.
Það er miðvikudagsmorgunn
og ekki tjáir að flatmaga leng
ur í bælinu, því löng ferð er
framundan í dag. Við tökum
saman föggur okkar og hús-
freyja Lárusar fru Petrína Jó
harmsdóttir hefir gert okkur
góðan nestismal. Það þarf að
laga járn undir þremur hest-
•um áður farið er af stað og
byrjum við á því. Léttatelpa
hefir sótt hestana fyrir okkur
upp í fjall. Við gerum ráð
fyrir að koma niður á fimmtu
dagskvöld eða föstudagsmorg
un, allt eftir hvernig ferðin
gengur. Við höfum 6 hesta
til fararinnar og trúss eru á
tveimur. Úti í réttinni er
fjöðrum bætt í skeifur og þau
járn löguð, sem aflaga fara.
Síðan er búið upp á trússahest
ana. Margt tækja þarf með í
för sem þessa, því auk mat-
seldartækja þarf dýraboga og
skotfæri. Það er komið fast
að hádegi er allt er tilbúið og
við höfum kýlt vömbina, kvatt
heimafólk og leggjum af stað.
Veðrið er sæmilegt, þó frein-
ur svalt og ekki sólfar er á
daginn líður. Fram Gríms-
tunguheiði er riðinn þemb-
ingur af og til, haldið vel á-
fram. Ég hef hlotið að reið-
skjóta 18 vetra hest sem Nasi
heitir, engan góðgangshest, en
vel vakandi og þrælduglegan.
Lítið er um útúrdúra og ekki
stanzað nema til að lofa hest-
unum ao pissa, fyrr en komið
er fram á Svínavatnshæðir.
Sjáum tófu.
Er við nálgumst hæðirnar
sjáum við tófu norðvestant í
grjóturð á vesturbrúninni.
Hún hleypur hratt fram á
brúnina, en verður þá líklega
vör við okkur því hún snýst
snarlega og þýtur upp yfir
urðina. Hún er langt úr skot-
færi. Við erum á óheppilegum
stað, því vindurinn stendur
af okkur en lyktskynjun tóf-
unnar er hennar næmiasta
skilningarvit. Við getum því
slegið því föstu að hún muni
halda sig í vindstöðu við okk-
ur í hæfilegri fjarlægð, ef
hún á yrðlinga í greni þarna í
nánd, annars þjóti hún eitt-
hvað út í buskann. Okkur
virtist henni bregða fyrir á
mosavöxnu barði í talsverðri
fjarlægð er við komum upp í
urðina. Við skeyttum því ekki
frekar um hana en leituðum
nú að greni hennar ef ske
kynni að hún ætti þar yrð-
linga. Þar var vonin að bíða
hennar og heilsa upp á hana
með eldi og brennisteini ef
hún nálgaðist heimili sitt.
En leitin á Svínavatnshæð-
um bar engan árangur þótt
skoðuð væru 6 greni, sem þar
eru þekkt. Aðeins fannst hár
í einum munna, sem sýndi að
gengið hafði verið um gren-
ið í vor, en yrðlingar voru
engir. Suðaustán í hæðunum
var sömu sögu að segja. Skipt
var nú leitum, hélt Eggert á
Álfthólagreni en Lárus kann
aði Ketilholufláargreni og
grenin við öldumóðu-
höfða og fylgdi ég honum.
Bkkert fannst og var því hald
ið beina leið að Öldumóðu-
skála, sem er gagnamanna-
kofi og þar tekið til snæðings.
Klukkan var orðin 6 síðdegis.
Eftir tæpa klukkustund var
enn haldið af stað. Voru nú
könnuð greni í Hestlækjar-
tungu bæði hið ytra og syðra.
Þar var aðbúnaður, skurn af
gæsareggi og ofurlítill umgang
ur, en ekki nægur til þess að
hægt væri að gera ráð fyrir
að þar væru yrðlingar. Lárus
lagðist þó á munnana og gagg-
aði ef von kynni að vera á
yrðlingum. Ekkert svar. Hald
ið var áfram, skoðuð greni í
Hornflá, við Hornfláarlæk,
Miðkvíslarkrók og á Réttar-
hólsöldu.
Lárus var kátur og skemmti
legur alla tíð, hafði vísur og
frásögur á takteinum. Við flest
grenin voru bu,ndnar einhverj
ar minningar. Á eitt grenið
hafði hann komið að læðunni
þar sem hún var að gefa yrð-
ið nema einu sinni, þá í fimm
ár. Það gerði faðir Lárusar,
Björn Eysteinsson, Björn var
nánast þjóðsagnapersóna í lif
anda lífi, svo margar voru af
honum sögurnar. Hann var
kunnur fjallagarpur og
heiðahind og þegar aðrir flúðu
til Ameríku undan horfelli,
harðrétti og braðapest flutti
Björn fram á heiðar. Þá hafði
hann nýlega fastnað sér konu
og var búinn að kaupa jörð
og greiða nokkuð í henni.
Kaupin gengu til baka, en
nokurt land fékk hann af jörð
inni, sem var Forsæludalur.
Landið, sem hann fékk var
svonefndar Forsæludalskvísl-
ar, gífurlega stórt og unginn
úr Grímstunguheiði og Auð-
kúluheiði. Landið náði frá
Fellakvísl að austan, en hún
Þannig leið dagurinn hjá
okkur þremenningum við sög
ur og vínsnaspjall milli þess
sem við athuguðum grenin,
sem öll voru tóm og sum lítið
um gengin á þessu vori.
Gátum legið á tveimur
grenjum.
Lárus hafði gert ráð fyrir
að tíminn myndi leyfa.okkur
að liggja á tveimúr grenjum,
en þessi dagur leið svo að
ekkert var lagzt. Við riðum
síðast þembing austan af Rétt
arhólsöldu í öldumóðuskála
og var þá svarta þoka og vissi
ég að sjálfsögðu ekkert hvert
haldið var.
Lárus spurði tíðum Eggert
son sinn hvar þetta eða hitt
grenið væri, en hann hafði
aðeins einu sinni áður farið
á flest þeirra. Eggert reynd-
ist furðu glöggUr og hefir því
tekið í erfðir bæði ratvísi og
veiðináttúru föður síns og
afa, því Björn Eysteinsson var
orðlögð grenjaskytta. Það eru
því mestar líkur til að rebbi
muni ekki eiga friðland fyrir
þeim Grímstungufeðgum í
náinni framtíð, því bræðurnir
Eggert og Grímur munu báð-
ir taka við starfi föður síns
sem tófubanar að honum fra
gengnum. Þeir hafa og bætt
við sig nýrri grein veiðiskap-
arins, en það er vinnsla minka
grenja, sem Lárus hefir aldrei
lagt sig eftir.

^'■.-■^••.^•.••k-.y:,..,,•:••:
r.m- ■'
Grímstungufeðgar, Lárus
lingunum að sjúga úti fyrir
munnanum. Hann. féfck sig
ekki til að skjóta hana fyrr
en hún var staðin upp, en þá
varð hún að deyja eins og
allar systur hennar og bræður
er til næst.
Fæddur á heiðinni.
Á Svínavatnsæðum blasti
við okkur fæðingarstaður
Lárusar, Réttarhóll. Þar hef-
ir ekki svo vitað sé verið bú-
byssur
rennur vestan Sauðafells. Vest
urmörk voru við Ströngu-
kvísl. Norðurmörk af há Búr
felli á Forsæludalsmerki aust
ur yfir Eyjavatn og fram
náði landið í Búrfjallahala.
Efni til bæjarbyggingar
fðkk Björn Eysteinsson úr
húskofum í Dalsseli, er heyrði
undir Forsæludal. Lítil voru
hús og lágreist á Réttarhóli,
en þar kom Björn undir sig
fótunum á ný með takmarka-
:

Hvíld eftir 14 tíma.
Klukkan tvö um nóttina
komum við í Öldumóðuskála
og höfðum verið 14 tíma á
ferðinni. Ekki verður því neit
að að slæptur var ég þá orð-
inn er> mest furðaði mig hve
brattur Nasi var, að hafa
haldið á mér alla þessa leið.
Hann munaði ekki um 250
pundin að skokka með þau í
14 klukkutíma um mýrarflóa,
Framh. á 17