Morgunblaðið - 08.11.1962, Blaðsíða 8

8
MORGLJSBL AfílÐ
F’immtudagur 8. nóvember 1962
Helztu mðguieikar til
frekari rafvæðingar
Á FUNDI sameinaðs Alþingis í
gær héldu áfram umræður um
þingsályktunartiilögu Skúla Guð
mundssonar, og annarra þing-
manna Framsóknarflokksins um,
að hraða áætlunum um áfram-
haldandi framkvæmdir við raf-
yæðingu landsins.
182 þúsund hafa fengið rafmagn
1964.
Ingólfur Jónsson, raforkumála
ráðherra undirstrikaði í upp-
hafi síns máls, að eins og upp
lýst hefði verið á síðasta þingi
hefði raforkumálastjóra verið fal
ið að vinna það verk, sem minnzt
yæri á í tillögunni. En þar sem
þar væri um svo mikið verkefni
að ræða, hefði enn ekki gefizt
tími til 'að Ijúka því.
I>á kvaðst ráðherrann hafa
þær upplýsingar eftir raforku-
málastjóra, að í árslok 1964, er
10 ára áætluninni væri lokið,
mundu 182 þúsund íslendinga
hafa raforku frá vatnsaflvirkjun
um, samveitum eða stærri dísel
stöðvum eða það, sem kalla mætti
nokkurn veginn varanlegt raf-
magn, en um 8 þúsund manns
munu þá vera rafmagnslausir
éða búa við ófullnægjandi raf-
orku og er unnið að áætlunum
um, hvernig leysa skuli raforku
mál þeirra til frambúðar.
Á vegum raforkumálastjóra
yæri nú unnið að rannsóknum
um öflun raforku til að mæta
yaxandi orkuþörf en einnig, á
hvern hátt megi koma raforkunni
til þeirra, sem svo illa eru í sveit
settir, að vafasamt þyki, hvort
þeir geti komizt í samveitukerfi,
en þeirra raforkumál yrðu þá
leyst með díselaflstöðvum, sem
annaðhvort yrðu styrktar af al
manna fé eða svo hagkvæm lán
yrðu veitt, að flestum eða öllum
A FUNDI sameinaðs þings var
i gær rætt um endurskoðun
skiptalaga, eiturlyfjanautn og
endurskoðun laga um lánveiting-
ar til íbúðabygginga. Var þings-
ályktunartillögiim þar að lút-
andi visað til nefndar.
Skiptalögin
Ásgeir Bjarnason (F) gerði grein
fyrir svohljóðandi þingsályktun-
artillögu, er hann flytur ásamt
Ólafi Jóhannessyni:
„Alþingi ályktaT að skora á
rikisstjórnina að láta fara fram
endurskoðun á lögum nr. 3 frá
12. apríl 1878 um skipti á dán-
arbúum og félagsbúum o.fl.
Kvað hann augljóst mál, að
á þeim átta áratugum, sem síð-
an væru liðnir, hefðu orðið marg
vislegar breytingar á fjölmörg-
um sviðum hér á landi, sem
gert hefðu ýmis ákvæði þess-
arar löggjafar úrelt, bæði vegna
breyttra aðstæðna og breyttrar
löggjafar á öðrum sviðum.
Eiturlyf janautn
Aifreð Gíslason (K) fylgdi
úr hlaði frumvarpi um eiturlyfja
nautn þess efnis, að Skipuð verði
nefnd sérfróðra manna til að,
rannsaka, hve mikil brögð væru
að ofneyzlu eiturlyfja, annarra
en áfengis og tóbaks. Hvaða lyf
eða eiturefni helzt sé úm að ræða
hvaðan þau berast og hivernig
sölu'og dreifingu þeirra er hátt-
að.
Mál þetta hefði töluvert bor-
ÍS á góma undanfarið og væri
bændum yrði kleift að eignast
þær.
Þá kvað ráðherra raforkumála
skrifstofuna hafa enn sem komið
væri lagt höfuðáherzluna á að at
huga áframhaldandi virkjunar-
möguleika. Er unnið að rannsókn
um og áætlunum um virkjun
Þjórsár við Búrfell og miðlun í
Þórisvatn með stóriðju fyrir aug
um, þótt jafnframt fengist raf-
orka til almenningsþarfa. Þá eru
athuganir á þverám Þjórsár á
byrjunarstigi, en hins vegar unn
ið að lmennum rannsóknum á
Hvítársvæðinu og áætlunum uei
virkjun Brúarár til almennings-
þarfa. Þá er unnið að jarðhita
áætlunum varðandi jarðhita orku
i -r í Hveragarði, -innig til al-
mennir- ’iarfa.
Á Snæfellsnesi eru tvær leiðir
helzt taldar koma til greina til
að mæta aukinni orkuþörf. Ann
ars vegar með virkjun Hrauns-
fjarðarvatns með 2—3 þús. KW
orkuveri og hins
vegar með því
að leggja há-
spennulínu frá
Borgarfirði og
tengja Snæfells-
nes þannig orku-
svæði Sogs og
Andakílsár. Báð
ar þessar leiðir
eru mjög kostn-
aðarsamar og munu nokkur ár
líða, unz þær komast til fram-
kvæmda, en þangað til verða dís
elstöðvar að sjá fyrir orkuþörf-
inni.
f Dölum hafa engir hentugir
virkjunarstaðir fundizt. Er því
gert ráð fyrir að leysa raforku-
mál þess svæðis með díselstöð
fyrst um sinn.
Á Vestfjörðum standa yfirlits
rannsóknir yfir, sem miða að því
óþarfi að vera með pólitískan
taugatitring þess vegna, en lang
mesta framlagið hefði verið
skýrslur þær, er dómsmálaráð-
herra hefði lesið upp við umræð
ux vegna fyrirspurnar um þessi
mál, þó taldi alþingismaðurinn
að brugðið hefði fyrir dómsáfell
ing við þær umræður. Einnig
hefðu fhvatvísleg Skrif birzt í
blöðum landsins og komið í ljós
að lögreglan væri algjörlega ó-
fróð og vissi ekki, hvernig hún
ætti að fara með þessi mál. Hún
hefði enga rannsókn hafið að
eigin frumkvæði, en aðeins afl
að þeirra gagna, er henni bárust
í hendur, og þó áfellt lækna í
því sambandi.
Þá taldi hann, að aðallega
þrem hópum fólks væri hættast
við eiturlyfjum, drykkjumönn-
mönnum, fólki, sem ætti við ó-
gæfu eða örðugleika að stríða og
loks unglingar, sem lent hefðu
í slæmurn félagcskap og jafnvel
verið tæld í sumum tilfellum.
Ýmsar orsakir gætu legið til
þess, en alþingismaðurinn gerði
aðallega eina að umræðuefni.
Taldi hann, að þeir unglingar,
sem hneigðust til eiturlyfjanotk
unar væru á þeim aldri, sem of-
þjakaðri væri af vinnu en nokk
ur annar aldursflokkur í þjóð-
félaginu*
Unglingar sízt ofþjakaðir
með vinnu.
Bjarni Benediktsson úóinsmála
ráðherra tók ur.dir þau orð AG
að ekki þyrfti að vera með
að fá heildaryfirlit yfir virkjun
á Glámusvæðinu, sem er þýðing
armesta vatnsorkusvæði Vest-
fjarða. Slíkt yfirlit er nauðsyn-
legt, áður en ráðizt er í frekari
virkjunarframkvæmdir í Dynj-
anda eða Mjólká, en að öðru
leyti gildir hið sama og sagt var
um Snæfellsnes. Jafnframt eru í
athugun möguleikar á að auka
orkuvinnslu núverandi vatnsafl
stöðva með gerð miðlunarmann
virkja. Að öðru leyti verða dísel
stöðvar að sjá fyrir aukningu um
hríð. Þá er ráðgert að stækka
Þverárvirkjun við Hólmavík um
helming og er kostnaður við þá
aðgerð áætlaður 5 millj. kr.
Spennuhækkun er ráðgerð á
hluta Húnaveitu á næsta ári og
bygging spennistöðva í Víðidal
og mynni Vatnsdals í því skyni
að auka flutningsgetu veitunnar,
svo og veitunnar úr vesturströnd
Eyjafjarðar til Dalvíkur. Ýmsir
virkjunarstaðir eru í athugun á
Norðurlandi og unnið að áætlun
um viðbótarvirkjun Laxár, e.t.v.
með hliðartengingu inn á orku
svæði Skeiðfossvirkjunar. En
með því móti yrði komið á sam
hangandi raforkusvæði um allt
Norðurland.
Þá mun unnið að rannsóknum
og áætlunum um virkjun Jökuls
ár á Fjöllum, bæði byrjunarvirkj
un við Dettifoss og gerð miðlun
armannvirkja og viðbótarvirkjun
í framhaldi af henni. Þótt slík
virkjun gæti látið í té mikla raf
orku til almenningsþarfa, eru
rannsóknirnar einnig gerðar með
stóriðju fyrir augum, enda kæmi
virkjun Jökulsár á Fjöllum ekki
til greina að öðrum kosti.
Á Nofð-Austurlandi mun enn
um sinn verða að mæta aukinni
orkuþörf með stækkun dísel-
stöðvanna, sem nú sjá landshluta
þessum fyrir rafmagni, en á
pólitísikan taugatitring vegna
þessa máls. En hins vegar bendi
hann þeirri fyrirspurn til AG
hvaða atriði það væri í umræð
unum um daginn, sem hann
teldi gefa tilefni til gagnrýni.
Enn fremur taldi hann að ásaik
anir AG til lögreglunnar væru
út í hött og ættu ekki að rök að
styðjast. Svo auigljóst væri, að
efcki þyrfti að tafca það fram,
að efcki yrði hallað á læknana
að ósekju, en hins vegar værí
verið að kryfja þau gögn, er fram
hefðu komið til mergjar. Þá
taldi ráðherrann fjarstæðu, að
þjóðfélagið hefði ofþjakað ungl
ingum með vinnu. Þvert á móti
hefðu þeir nægar tómstundir og
væru í ráðleysi og iðjuleysi, sem
væri vandamól út af fyrir sig.
En hins vegar hefði tíðkazt á ís-
landi, að unglingar ynnu með
fullorðnu fólfci.
Alfreð Gíslason (K) fcvaðst í-
trefca þá sifcoðun sína, að ungling
ar ynnu of mikið, enn fremur
gat hann bess, að hann hefði alls
efcki haft dómsmálaráðherra í
huga, en hins vegar mundu þing
menn skilja, við hvað hann hefði
átt.
Lánveitingar til íbúðarbygginga
Sigurvin Einarsson (F) fylgdi
úr hlaði þingsályktunartíllögu er
hann ásamt átta þíngmðnnum
Framsóknarflofcksins stendur að.
Er hún á þá lund, að koslh verði
fimm manna milliþinganefid, er
endurskoði öll gildandi lög um
næsta ári er ráðgerð stækkun
stöðvanna á Þórshöfn og Vopna
firði. Eru til athugunar mögu-
leikar á tengingu Vopnafjarðar
við Grímsárkerfið, en einnig er
leitað að hentugum virkjunar-
stöðvum í nágrenni kauptún-
anna. Á Mið-Austurlandi eru í at
hugun möguleikar á að auka orku
vinnslugetu Grímsár, en virkj-
anir þar koma til samanburðar
við tengingu Austurlands við
Laxárvirkjun. En við slíka sam
tengingu opnuðust fleiri mögu-
leikar til virkjunar á Norður- og
Austurlandi, svo sem Lagarfoss-
virkjun. En þar til slíkar ráðstaf
anir verða tímabærar verður auk
inni raforkuþörf mætt með dísel
stöðvum og er á næsta ári áform
uð stækkun stöðvarinnar í Nes
kaupstað.
Á sunnanverðum Austfjörðúm
virðast heppilegustu ráðstafanirn
ar vera stækkun díselstöðvanna,
a.m.k. enn um sinn og áformuð
stækkun stöðvarinnar á Djúpa-
vogi á næsta ári.
Fyrir veitukerfi Hafnar í
Hornafirði er um að ræða stækk
un díselstöðvar eða virkjun
Smyrlabjargaár, en þó má full-
víst telja, að einhver tími líði,
áður en það verður talið tíma-
bært.
Stórvirkjanir utan Þjórsár,
Hvítár og Jökulsár: Enda þótt
þessar þrjár ásamt þverám séu
mikilvægustu vatnsorkuforðabúr
okkar og því beri að leggja á-
herzlu á rannsókn þeirra öðru
fremur, þá þykir samt ekki fært
að vanrækja með öllu rannsókn
ir annarra stóráa sem Hvítár í
Borgarfirði og Norðlingafljóts,
Blöpdu, Jökulsánna í Skagafirði,
Skjálfandafljóts, Jökulsár á
Brú og Jökulsár’ í Fljótsdal. Eru
rannsóknir á þessum ám sum-
part fyrirhugaðar á næstu árum.
Reynt verður kostnaðar vegna að
takmarka þær við yfirlitsrann-
lánvitingar til íbú;ðarhúsabygg
inga. Ennfremur geri hún til-
lögu er hafi að markmiði að auka
lánveitingar, svo þær nemi %
byggingarkostnaðar, lánin verði
hvarvetna hin sömu og enn frem
ur verið lánað til endurbóta
íbúða.
Eggert Þorsteinsson (A) kvað
lög hafa verið endurskoðuð í
hvert sinn, er ný ríkisstjórn hefði
tekið við völdum undanfarin 10
ár, svo að efcki væri frekari end
ursfcoðunar þörf, enda lánsheim
ildir svo rúmar, að það væri efck
ert til fyrirtsöðu. Hins vegar
skorti mjög á, að raunhæfar til-
lögur hefðu komið fram um öfl
un tekna í þessu sam’:andi, en
þó aðallega verið rætt um tvær
leiðir. Annars vegar um erlenda
lántöfcu í þessu skyni en ekki
hefði verið kleift að neyta þeirra
ráða við útvegun fjármagns til
íbúðarbygginga, þar sem láns-
tíminn væri svo langur, allt upp
í fimmtíu ár. Hins vegar hefði
verið rætt um að veita ákveðn-
um hluta sparifjáraukningarinn
ar til ííbúðarbygginga, en þó
hefði verið talir brýn þörf að
veita henni til atvinnuveganna.
Þó hefði nú tekizt samkomulag
milli félagsmálaráðherra og
bankanna um að 25 milljónum,
sem teknar yrðu af sparifjáraukn
ingunni, skuli varið til húsnæðis
málanna.
Loks lagði allþingismaðurinn
áherzlu á, að húsnæðismúlin yrðu
efcki leyst, nema með skipulagðri
áætlun þar sem öllum þáttum
þeirra mála yrði jöfnum höndum
gerð skil.
sóknir, en fresta nákvæmum rann
. jknum einstakra virkjunar-
staða eftir því, sem fært þykir.
Kvað ráðherrann glöggt mega
sjá af þessu yfirliti, að raforku
málaskrifstofan hefur ærin verk
efni með höndum og því ekki að
undra, þótt enn sé ekki að fullu
lokið öllu því, sem raforkumála-
skrifstofunni var falið að gera.
Hins vegar sé rétt, að æskilegt sé
að hraða undirbúningi áfram-
haldandi áætlunar rafvæðingar
landsins sefn mest. En til þess
að svo megi verða þurfi allvið-
tæk athugun að fara fram um,
hve miklar vegalengdir samtals
eru á milli þeirra býla, sem ekki
hafa fengið rafmagn í árslok
1964.
En eins og kunnugt er var á-
kveðið með þeirri tíu ára áætlun,
sem nú er unnið að, að vega-
lengd milli býla skuldi vera sem
næst 1 km. Við framhaldsáætlun
ina er því spurningin, hvort
miða eigi við 1% km. eða 2 km.
eða jafnvel meir. En ákvörðun
um það verður ekki tekin, fyrr
en vitað er, um hve miklar vega
lengdir er um að ræða. Þó kvað
ráðherrann sjálfsagt að teygja
sig eins mikið í þessu efni og
unnt væri, þar sem vitanlega
væri miklu betra að búa við sam
veitu en litlar díselvélar, þótt
þær séu orðnar gangvissar. En
mergurinn málsins væri sá, að
allir bændur gætu reiknað með
af fá rafmagn, annaðhvort með
samveitu eða díselstöð, en ýmsir
bændur hefðu þegar fengið sér
hana, þótt þeir hafi verið nokk
urn veginn öruggir um að fá
rafmagn frá samveitu í næstu raf
magnsáætlun.
Skúli Guðmundsson (F) kvað
þýðing-rmikið fyrir bændur að
vita sem fyrst, hvernig þessum
málum verði háttað og benti á,
að mörg býli hefði þegar fengið
sér díselstöð.
Á FUNDI sameinaðs þings I
gær gerði Pétur Sigurðsson grein
fyrir þingsályktunartillögu um,
hvernig daglega megi fylgjast
með ferðum islenzkra fiskiskipa
Meðflutningsmenn hans eru Jón
Árnason, Matthías Á. Mathiesen,
Einar Ingimundarson, Guðlaugur
Gíslason og Gísli Jónsson. Ekki
vannst timi til afgreiðslu tillög-
unnar á síðasta þingi.
Mannslíf í húfi
Þingsályktunartillagan er á
þessa leið:
Alþingi ályktar að fela rífcis-
stjórninni að athuga og gera til-
lögur um, hvaða ráðstafanir þurfi
til þess að samband megi hafa
við íslenzk fiskveiðiskip á ákveðn
um tímum sólarhringsins, og
þannig verði fylgzt með, hvar
þau eru stödd hverju sini, svo
að hjálp megi berast hið fyrsta
ef slys ber að
höndum eða
skipi hlefckist á.
Athugun þessi
skal gerð í sam
ráði við Slysa-
varnafélag ís-
lands og sam-
tok sjómanna og
útvegsmanna.
Kvaðst alþinig
isismaðurinn efcki hafa bent á
ákveðnar leiðir í þessu sam-
bandi á síðasta þingi, þar sem
þær væru mjög umideildar. En
sfcipaskoðunarstjóri hefði fyrir
skömmu látið sfcoðun sína í Ijósi
í útvarpserindi og kvaðst aliþing-
ismaðurinn henni að mifclu leyti
sammála og því vitna til hennar.
Eri hann var mjög hlynntur því,
að tilkynningarskylda verði tek-
in upp, þár sem sjóslys verði oft
etoki kunn nema fyrir tilviljun.
Oftast fylgjast útgerðanmenn með
skipum sínum, en þ*r sem svo
háttar, að útgerðarmaðurinn er
Framhald á Wa. 17.
Fylgzt sé með ís-
lenzkum fiskiskipum
Húsnæðismál, eiturlyf o. fl.