Morgunblaðið - 08.11.1962, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 8. nóvember 1962
MORGVNBLAÐIÐ
13
Jón H. Þorbergsson, Laxamýri:
Um landbúnaðarmál
Á TÍMABILI var hér mikið
rætt og ritað um meðferð o.g
notkun búfjáráburðar, sem hafði
drjúg áhrif til bóta. Nú heyrist
aldrei á þetta minnzt, eins og
að áburðarspursmáiið sé fullleyet
með kaupum og notkun tilbúins
áburðar. En það er langt frá því
að svo sé. Áburðarmálið er stór-
mál sem þarf mikilla aðgerða
með og lýtur sérstaklega að bú-
fjáráburðinum, um hirðu hans
og notkun.
Á síðustu áruim hefir sú öfuig
þróun orðið að fjöldi bænda
veitir þvaginu úr fjósum sínum
burt, svo að það verður til engra
nota, um leið og þeir stríða fjár
hagslega við kaup á tilbúnum á-
burði. Þetta stafar af vöntun á
þvaggryfjum, fólksfæð á bæjum
og áhaldaleysi til að koma þvag-
inu í jörðina. Meðferð annars bú
fjáráburðar er og líka í van-
hirðu.
En þá kemur fleira till greina
sem athugunar þarf með og það
eru áhrif búfjáráburðar á gróð-
urmoldina annars vegar og til-
búins áburðar hins vegar. Lesið
hefi ég um þetta, eftir skozkan
jarðyrkjumann, að til'búinn á-
burður drepi nauðsynlegan gerla
gróður í jarðveginum, sem bú-
f j áráburðurinn verki á til þróun-
ar.
í>á verður á nœsta leiti að
athuga og bera saman fóður-
gildi töðu sprottinnar af búfjár-
áburði, annars vegar, og af ti'l-
búnum áburði hins vegar. Ég tel
af reynslu, án gagngerðra rann-
sókna, að búfjáráburðartaðan sé
mun betra fóður.
Tilraunastarfsemin í laridinu
þarf að gefa bændum raunhæfar
upplýsingar í þessum stóru atr-
iðum:
1) Hvernig verkar búfjárá-
fourður á gróðurmátt mold
arinnar og hvernig tilbúinn á-
burður.
2) Hver er gæðamunur á töðu
sprottinni af búfjáráburði og
þeirri sem sprottin er af til-
búnum áburði.
í*að er vitað að moldarmynd-
un verður við notkun búfjárá-
burðar, en ekki af tilbúnum á-
burði, nema að land standi í
sinu. Áburðarmálið er stórmál
sem þarf mikilíla aðgerða og
verður þá þetta hendi næst:
1) Héraðsráðunautar verði iátn
ir safna skýrslum um hirðingu
og notkun búfjáráburðar hjá
bændum.
2) Þeir séu hvattir til að
byggja nógu rúmgóð áburðar-
hús og þvaggryfjur.
3) Búnaðarfélög sveitanna
komi sér upp slöngum og dæl-
um til að dreifa þvaginu í jörð-
ina og gætu bændur notað þau
áhöld í félagi. í hæfilegum halla
þarf etoki dælur.
Það er engum efa.bundið, að
bændur glata árlega milljónum
króna á milljónir ofan í van-
hirðu og vannotkun búfjáráburð
ar, um leið og þeir svara út
öllum hinum mörgu milljónum
króna fyrir tilbúinn áburð.
Þetta er stórmál í landlbúnaðin-
um, sem þarf mikillar lagfæring-
ar með.
n.
Það gengur tregléga að koma
elþjóð í skilning um það, að
land'búnaðurinn hefir verið, er
og verður undirstaða fyrir til-
veru þjóðarinnar í landinu. Væri
hér engin gróðurmold í landi,
jþá væri hér heldur engin þjóð.
Landið með gróðurmold og öðr-
um gögnum og gæðum, er hinn
eiginlegi höiuðstóll þjóðarinnar.
Milljónir ha. lands bíða þess að
moldin sé hreyfð og auðnir lands
ins græddar upp. Á þann hátt má
auka uppskerueiningar landsins
i miMjónatali. Er hér mikill að-
Btöðumunur eða hjá þjóðum, sem
vantar mold. Þetta eru þeir mögu
leikar, sem fyrst og fremst lofa
þjóðinni langri framtíð, ef hún
býr að sínu og opnar ekki land-
ið fyrir ruslfólki frá öðrum þjóð
um.
Hér heyrast jafnvel svo hjá-
róma raddir, að sauðfjáreign
sveitamanna sé að verða of mik-
i'l fyrir beitarþol landsins. Enn
nær þó ekki tala þess sauðfjár,
sem á vetur er sett, einni milljón.
En hér í landi eru skilyrði til
þess að framfleyta mörgum millj
Jón H. Þorbergsson
ónum sauðfjár. Ég hefi séð
Gunnarsholti rígvæna dilka
ganga á landi, sem var nýgrætt
upp. Það væri nauðsynlegt fyrir
hina skammsýnu menn að sjá
landstærð og gróðurfar hjá Bret-
um, þar sem þeir framfleyta tug
um milljóna sauðfjár.
Hér má líka fylla. ár og vötn
með silungi og laxi og flytja út
fyrir hundruð milljóna króna
árlega. Hér má rækta suðrænan
gróður með hjálp jarðhitans o.s.
frv. Allt eru þetta möiguleikar,
sem landið býður, höfuðstóll þjóð
arinnar. Það er ekki hentugt að
vera of nærsýnn á möguleikana.
Bóndi, sem skilar eftir sig út-
ræktuðu landi og öðrum varan-
legum mannvirkjum, hann hefir
aukið verðmæti höfuðstólsins,
hann hefir offrað fyrir sitt land.
Það er göfugt. Það er menning.
Jörðin stendur kyrr og meðan
hún er við lýði, skal hvorki linna
sáð rié uppskeru. Bújarðirnar á
sjónum, fiskiskipin, keypt' frá
út.Iandinu, hverfa í hafsins og
tímans djúp.
Þótt lítið sé enn ræktað af
landinu er þó ársarður landbún-
aðarins einhvers staðar á öðrum
milljarð króna virði, samkvæmt
gengi krónunnar. Annað verð-
mæti hans er ekki metið tU pen
inga, sem er hollustan fyrir
heilsu og líf þjóðarinnar. Hjá
mörgum í landinu má segja, að
gleymt sé þegar gleypt er. Inn-
lend landbúnaðarfæða er aðal-
matur á borðum hjá öllum heim-
ilum landsins.
Talið er nú að tæplega 2%
af fæðu alls fólks í heiminum
sé sjófang. Þetta mun líta furðu
lega út í augum margra hér, af
því svo mikill sjávarafli er dreg
inn hér á land.
III.
Bændafólkið er ákaflega dug-
legt. Enda er það svo í landbún-
aðinum, að eitt verk kallar á
annað verk. Ég dvaldist með
bændum á Norðurlöndum og í
Skotlandi. Allsstaðar var sama
sagan, mikið að gera á bæjunum
og ýtið áframhald. Stórbændur,
sem ekki unnu líkamlega vinnu,
voru einkum skógarbændur
Skandinavíu og sauðfjárbænd-
ur í Bretlandi, sem áttu upp í
5000 fjár. Nýbýlendur í Noregi
og Danmörku unnu mest sjálfir
og svo íslenzkir bændur. En þeir
held ég eigi metið. Má þá líta
á verk þeirra frá siðustu alda-
mótum. Þau verk hefðu þó orðið
mun meiri, ef bændur, á þessu
tímabili, hefðu ekki orðið fyrir
miklum skakkaföllum.
Árin 1906, 1910 og 1920 urðu
þeir fyrir miblum vanhöldum á
búfé vegna harðinda og fóður-
skorts. Voru það erfiðar eftir-
hreytur hinna gömlu frumstæðu
búnaðarhátta.
Ég hefi verið bóndi síðan 1917
eða í 45 ár. Á því tímabili höf-
um við bændur -orðið að þola
miklar landbúnaðarkreppur, of
lágt verð á búvörunni, saman-
borið við framleiðslukostnað og
annað verðlag í landinu.
Þessar kreppur voru 1920 —
Það ár féll búvara bænda í verði
frá 20 til 50%, til viðbótar van-
höldunum í búum bænda það ár.
Ekki tók þó mörg ár til að
verðlagið færðist í betra horf.
Næsta kreppa féll á 1930 og stóð
yfir í 9 ár. Þá var verðlagið svo
langt niðri að bændur fengu sum
árin 8 kr. fyrir dilkinn, þegar
framleiðslulkostnaðarverð hans
var 24 kr. — án nokkurrar á-
lagningar á kostnaðarverðið. Sölu
verðið varð þannig 1/3 af kostn-
aðarverðinu. Þá vofði sú geig-
vænlega hætta yfir, að bændur
gæfust upp í baráttunni. Haust-
ið 1933 átti ég 200 dilka. Þeir
voru allir teknir í opinber gjöld
það ár. Tapið á búrekstri bænda
var ægilegt í þessari kreppu,
einkum 6 árin frá 1930—1935.
Fljótlega eftir að verðlagið rétti
við, úr þessari kreppu, kom svo
niðurskurður sauðfjár, sem þrátt
fyrir mikla opinbera hjálp var
búhnekkur fyrir bændur.
Fjárhagsörðugleikar þeir, sem
bændur standa nú í, hefir smá
sigið yfir allt frá 1955 fyrir van
mat á auknum kostnaði búanna
við framleiðsluna. í stórauknum
vélakosti, sem ekki varð komizt
hjá, ef bændur áttu ekki að
leggja árar í bát í hækkandi
verði tilbúins áburðar, í hækkun
á fóðurbæti, launum o.fl.
Þessi kostnaður hefir undan-
farið hækkað allt í 100% á sama
tíma og búvaran hefir tii jafn
aðar hækkað um 26%.
Það er hættulegt fyrir fram-
tíð þjóðarinnar, að haldið sé
niðri með verðlagnin;j\ aukn-
ingu á aðal-höfuðstól þjóðarihn-
ar, sem er landið með mann-
virkjum Athafnamenn verða að
sjá sér fært, fjárhagslega, að
hreyfa moldina. — Vanmat það
sem ríkir með þjóðinni á land-
búnaðinum verður að hverfa. Á
honum .•verðum við hvort sem
er að geta lifað. Lán hafa verið
veitt, ríkulega undanfarið, til að
kaupa skip og veiðarfæri, en
engin lán fáanleg til að kaupa
bújarðir í sveit. Er þetta eitt
dæmi um vanmatið gagnvart
landbúnaðinum. Allt slíkt van-
mat gæti orðið þjóðinni dýrt
spaug.
Það er ekki á minu færi að
meta til peninga það risatjón,
sem kreppurnar hafa valdið
landbúnaðinum og bændum. En
slikt misræmi á verðlagi í land-
inu gegn landbúnaðinum verður
að mást út varanlega. Á þessum
sama tíma hafa sveitirnar alið
upp tugi þúsunda fólks handa
öðrum atvinnuvegum í landinu
og nú hafa sveitirnar á sumar
framfæri þúsundir barna fyrir
þéttbýlið.
Gegn þessum kreppum hefir
bændafól'kið beitt því vopni, sem
er hendi næst. Að spara og lengja
vinnudaginn. Margir hafa auka-
vinnu, nú á dögum, fyrir tekju
lind. En aukavinna bændafól'ks
skilar sér ekki til þess í pening-
um. En sumt af henni skilar sér
tid þjóðarinnar í auknum höfuð-
stól, í mannvirkjum til sveita.
Nú hefir búvara bænda hækk-
að þessa dagana um 12%. Er það
vissulega gott spor í áttina til
verðjafnvægis fyrir landlbúnað-
inn. Verð á búvörum bænda er
miklu hærra í nágrannalöndun-
um heldur en hér.
Verðlagsmálin, innanlands, eru
mangslungin og vandamál
En verðlag sem dregur úr aukm
ingu á framtíðar-höfuðstól þjóð-
arinnar er tvímælalaust rangt.
Það er óneitanlega furðulegt
fyrirbæri, ef fermingardrengur
er á síldarskipi eina viku eða
einn dag og aflar á þeim tíma
eins mikils nettóarðs og bóndinn
allt árið. Annars var í hinni
miklu síldarvertíð. síðastliðið
sumar hlutur sjómanna til jafn-
aðar 60 þúsund krónur.
Bændur, nú á dögum verða
að vera miklir sérfræðingar.
Þeir þurfa að sækja námskeið í
vélfræði og bæði jarðrækt og
búfjárrækt eru margþættar
fræðigreinar, sem útheimta mikla
sérþekkingu.
íslendingar eru félagshyggju-
fólk. Mig undrar að efnaðir
Reykvíkingar skuli ekki taka sig
saman, kaupa land og koma upp
nýbýlahverfum til búskapar
ungu fólki í Reykjavík, sem
larigar að búa í sveit. í Reykja-
vík er einkum veltufé þjóðar-
innar. Reykvíkingar ættu því að
ganga á undan i framtaki á
þessu sviði. Með því er þá um
leið aukinn meginhöfuðstóll þjoð
arinnar.
Það er framundan stórmál í
landbúnaðinum, að auka útflutn-
ing á búvöru, og svo og aflaföng-
um úr ám og vötnum. Það þarf
að hefja miklu meiri áróður með
þjóðinni fyrir þessum elzta og
merkilegasta atvinnuvegi þjóo-
arinnar, sem landlbúnaðurinn er.
Jón H. Þorbergsson.
„Þroskaárin6;
NÝLEGA er út komið ann\ ð
bindá af endur minningum Vig-
fúsar Guðmundssonar, en fyrs.a
bindi kom út fyrir tveimur ár-
um. Hefst þetta bindi á því, er
höfundur kemur heim eftir langa
útivist, en lengst þó í „villta ve_-..-
rinu“, og fjallar um árin frá 1918
og aUt fram til síðustu ára. Þó
greinir hér ekki frá ferðalögum
höfundar um meiri hluta hnait-
arins, því að ferðaminningar hans
eru þegar komnar út áður, í
tveimur bókum, sem hafa orðið
mjög vinsælar. Eins og nærri má
geta, er hér komið víða við;
jafn margvísleg og fjarskyld störf
sem höfundur hefur haft með
höndum þessi rúmlega fjöruiíu
ár.

Erlendir fréttamenn í
stofufangelsi á Kúbu
i
i
mmm
íörgen E. Petersen
Havana, 1. nóv. —
NTB -RSBUTER
ÁTTA erlendir frétta-
menn, sem í gær komu frá
Mexico City til Havana,
voru þegar eftir komuna
til borgarinnar settir í
^tofufangelsi á Hotel Cap-
ri. Fréttamennirnir voru
frá Vestur-Þýzkalandi,
Kanada, Bretlandi, Frakk-
landi og Japan.
Allir böfðu þeir fengið full
komna vegabréfsáritun og
Iandsvistarle5rfi hjá ræðis-
manni Kúbu í Mexioo City,
en þegar til Havana kom sögðu
borgaryfirvöl.' n, að vegabréf
in væru öll ógild. Hefur stjórn
in lýst yfir því, að þeir /erði
reknir úr landi, sendir þaðan
með kúbanskri flugvél, en
þangað til fái þeir ekki að
yfirgefa hótelherbergi sín.
Á þriðjudaginn höfðu fimm
fréttamenn, fjórir Svíar og
einn Dani, veri, settir í stofu
fangelsi og meinað að ’gj-
ast með ferðum U Thants
framkv.stj. S.Þ. svo sem ætl-
un þeirra var. Sendiherra
Svía í Havana vann að því,
að þeir yrðu látnir lausir og
fengju að halda áfram sínu
starfi, en það eitt er vitað um
árangurinn, að einn Svianna,
Björn O. Ahlander, er nú á
leið til Kanada með skipi.
Hafði sendiherranum tekist
að fá hann lausan og mátti
hann velja, hvort hann vildi
fara sjóveg til Kanada eða
flugleiðis til Prag í Tékkó-
slóvakíu.
★ Náði sambandi við
konu sina.
Daninn fyrrgreindi, Jörgen
E. Petersen er hinn eini, sem
komið hefur frá sér boðuim.
Tókst honum að ná símasam-
bandi við konu sína í Árósum
og sendi hún aftur sögu hans
til danska útvarpsins og blað-
anna sem hann ætlaði að
skiýfa fyrir.
Petersen og Svíarnir höfðu
í marga daga reynt árangurs
laust að ná símasambandi
heim og þegar reynt var að
hringja þá upp á hótelher-
berginu í Havana var alltaf
sagt, að þeir væ.a ekki við.
Aðfaranótt miðvi'kudags-
ins tókst Petersen að ná sam
bandi við konu sína og segja
henni sögu sína, áður eri
stúlka kom inn á línuna og
spurði hvort um væri að ræða
fréttasímtal, og sagðist nauð
beygð að slita því. Kona Pet-
ersens er s;"f fréttaritari og
sendi sögu hans þegar til dan-
ska útvarpsins og blaðanna,
sem ætluðu að kaupa efni
hans.
I danska útvarpinu voru
tilraunir gerðar. dag og nótt
til þes að ná sambandi við
Petersen. Einu sinni tókst það,
en símtalið var slitið eftir 29
sekúndur.