Morgunblaðið - 13.12.1962, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 13. 'des. 1962
MORCJJ JV BL ÍÐIÐ
5
Einar ML Jónsson: Austurlandaför III.
nn um Miklagarð
Hinn forni leikvangur í Miklagarði, sem Vaeringjar kölluðu
Paðreim. Óbeliskan er frá Egyptalandi og var flutt til Mikla-
garðs á 4. öld. I baksýn er Bláa moskan.
Farið á Baafarinn mikla
EFTIR að við höfðum séð hallir
soldánsins fórum við að skoða
verzlunarhverfi það, sem nefnt
er Bazarinn. Líklega er ekkert í
Miklagarði, sem dregur ferðafólk
eins að sér. Bazarinn er ein-
kennilegt völundarhús yfir-
byggðra mjóstræta og sunda.
Búðir, sem selja sömu vöruteg-
undir eru venjulega hlið við
hlið í sama sundinu. Hér ægir
öllu saman á austræna vísu.
Hinar dýrmætustu iðnaðarvörur,
angandi og glitrandi, liggja þarna
í hrúgum í skítugu umhverfi.
Þarna eru kaupmenn, sem selja
gimsteina og fegurstu gullsmíði
og bjóða viðskiptavinunum sæti
og láta þjóna sína skenkja þeim
gómsæt vín og svaladrykki,
meðan kaup eru gerð. Þarna eru
hrópandi og gasprandi skransal-
ar og skammt frá búðir, þar sem
gullofnir dúkar og listvefnaður
er á boðstólum. Æpandi strákar
selja nýbakaðar kökur og káfa á
þeim með skítugum höndum.
Slátrarar selja kjöt, smiðir hús-
gögn og eirkatla, þarna eru seld
skrautleg bjúgsverð, sum forn,
og alls konar listmunir. Hér ráfa
tötralegir betlarar, og skraut-
búnar konur, sem láta þjónustu-
meyjar sínar bera varninginn,
reika um þrönga og krókótta
stígana. Sum af þessum mjó-
strætum eru daunill, og gat ég
vorkennt þeim sölumönnum,
sem sátu þar liðlangan daginn á
trékollum sínum. Á bazarnum
var hægt að fá margt með góðu
verði, ef menh gáfu sér nægan
tíma til að þjarka um verðið.
Það hafði þó litla þýðingu að
aetla sér að koma niður verði á
ódýrum hlutum, en ef um all-
mikil kaup var að ræða og á
dýrum varningi, var hægt að
koma því verði, sem sölumaður
fyrst nefndi, oft niður um helm-
ing eða vel það. — Það var Mú-
hameð II soldán, sem stofnaði
Bazarinn á þeim stað, sem hann
enn er, jafnskjótt og hann hafði
tekið borgina um miðja 15. öld.
Einni öld síðar eyðilagðist Baz-
arinn í eldi, en var endurbyggð-
ur. Árið 1955 kom eldur upp í
honum og var hann þá endur-
skipulagður á ýmsan hátt. Fyrr-
um voru það einkum Armening-
ar, sem verzluðu þarna og
Grikkir allmikið, en nú eru það
aðallega Tyrkir. Þeir þykja
miklir hagleiksmenn, og þeir
fögru gripir, sem þarna eru til
sölu, eru flestir unnir af þeim.
Örbirgð og auður
Það hafði verið ákveðið, að
við yrðum við bænagjörð Mú-
hameðstrúarmanna í Bláu mosk-
unni, sem stendur út við Marm-
arahafið, skammt frá Bazarnum.
Nú var haldið þangað. 1 öllum
moskunum er viss starfsmaður,
seni stígur fimm sinnum á dag
upp á hringmyndaðan pall mjó-
turnanna og kallar áhangendur
spámannsins til helgra tíða. Það
var góð stund, sem við urðum
að bíða og ég vék mér úr hópn-
um og virti fyrir mér þetta svip-
fagra guðshús. Þá kom til mín
tyrknesk stúlka. Annan eins út-
gang hef ég ekki séð á neinum
kvenmanni, síðan Imba, sem
kölluð var slæpa, var á vergangi
milli bæja, þegar ég var krakki.
Ég sá, að þessi kvenmaður var
komin langt á leið. Hún fór að
tala eitthvað við mig, en ég
hristi höfuðið, því ég skildi ekki
neitt. Þá benti hún upp í sig og
lét mér skiljast, að hún væri
evöng. Ég tók pening upp úr
vasa mínum, sem var lítils virði
®g rétti að henni. En hún tók
ekki við honum. Þess í stað
mældi hún með hendinni og mér
skildist, að hún hefði fyrir einu
eða fleiri ungum börnum að
sjá. Ég fór aftur í vasa minn og
rétti henni annan pening. Hún
gladdist við, tók hann og bað
Allah að blessa mig fyrir. 1 því
heyrði ég hrópað í skipandi tóni
frá moskunni. Konan, sem var
hlédræg, fór hjá sér og hafði sig
á burtu. Mér skildist, að henni
hefði verið skipað að hypja sig.
Seinna var mér sagt, að ver-
gangur væri bannaður, bæði í
Grikklandi og Tyrklandi. Ég get
um þetta atvik af þeirri ástæðu
einni, að við vorum nýkomin út
af dýrpripasafni soldánsins, en
þar voru gimsteinar og gullið í
einum einasta hlut, hásæti sold-
ánsins, metið á 50 millj. dollara.
En þegar út var komið blasti við
eymdin í þessu landi. Þó mun
ástandið hafa verið mörgum
sinnum lakara á þeim tímum,
sem soldáninn var að völdum og
sat í þessu hásæti.
Bænahús og guðsdýrkun
Nú er kallað . til bæna úr
mínarettunni með hinum sér-
kennilega, sönglandi tóni, sem
hlýtur að draga að sér athygli.
Við höldum inn í moskuna, og
musterisþjónninn dregur utan-
yfirskó á fætur okkar. Menn ber
að. Þeir lúta áfram og snerta
gólfábreiðuna með enni. Svo
rísa þeir upp. Allir snúa þeir í
áttina til Mekka, en inni í mosk-
unni er stefnan gefin. Þeir
fleygja sér til jarðar á ný, hvað
eftir annað, eins og fyrirskipað
var fyrir þrettán öldum. Mosk-
urnar eru eins og klettur í hafi
tímans. Þótt allt sé háð sveiflum
tízkunnar úti fyrir, fær hún þar
engu um þokað. Bænirnar eru
þuldar með hinum einkennilega
sefjandi seimi og sönglanda.
Prestar koma inn, og lofgjörð
stígur til Hins eina. Maður einn
er með blautan dúk í hendi sér.
Hann- nuddar andlit og háls
margsinnis. Svo fleygir hann sér
flötum til jarðar. Enginn má
koma óhreinn fram fyrir auglit
Allah. Gamall, blindur maður er
leiddur inn. Kyrrlát gleði ljóm-
ar af andliti hans, og hann gefur
sig á vald bæninni. Trúarþörfin
er austrænu fólki í brjóst borin.
Það sýnir henni fullkomna holl-
ustu. Hér rækja menn skyldurn-
ar við Allah og sál sína. Undir
hvolfþaki þessa litfagra musteris
finnur þetta fólk frið og hvíld
litla stund. Hingað nær ekki ys
og hávaði borgarinnar og mark-
aðsins. Það getur látið sér nægja
léleg húsakynni fyrir sjálft sig,
en hús Hins eina, sem er hús
allra sameiginlega á slíkum
stundum, það á að taka öllu
öðru jarðnesku fram í fegurð og
hátíðleik.
Á leiðinni heim að hótelinu
mættum við kröfugöngu háskóla-
stúdenta, og var hún svo mikil
og löng, að hvorki farartæki
okkar né nein önnur komust leið-
ar sinnar alllanga stund. Stúd-
entarnir báru tyrkneska fánann
flatann á höndum sér. Allmikið
var um köll og háreysti. Þetta
voru myndarlegir og geðþekkir
piltar, allir berhöfðaðir og með
kolsvart hár. Okkur var sagt, að
þeir krefðust þess, að ráðherrar
þeir, sem teknir hefðu verið
fastir með Menderes, en höfðu
ekki enn verið líflátnir, yrðu
ekki látnir lausir, eins og kvisazt
hafði að stæði til.
Dans og kampavín
Kl. 7% um kvöldið var ís-
lenzku gestunum boðið til
kampavínsdrykkju í þakhýsi
hótelsins. Þetta fór mjög vel
fram og var ánægjulegt. Á eftir
var borðaður kvöldverður niðri
í einum borðsalanna. Yndislegar
stúlkur í tyrkneskum þjóðbún-
ingum gengu að nokkru leyti um
beina og bjuggu til tyrkneskt
kaffi, sem hefur sérstakan keim
og er borið fram í litlum boll-
um. Hljómsveit lék og það var
dansað. — Spönsk dansmær
skemmti með listdansi, einnig
tyrkneskur dansari. Dansmærin
gaf nokkrum konum blóm. Líka
rétti hún eitt að einum landa
minna. En það var „sýnd en ekki
gefin veiði“. Hann varð að elta
hana til að ná því. Létt eins og
skógarhind sveif hún út á gólfið
með yndisþokka í fasi og ögrandi
látbragði, sem eins og sagði:
Komdu og taktu það. öruggur
eins og íslenzkur hraundrangi
dansaði hann á eftir henni af
list og lipurð, þótt sextugur
væri eða vel það. Loks setti hún
legg blómsins í munn sér, en
hann náði blóminu með eigin
vörum og innsiglaði gjöfina með
kossi. Mátti þá sjá öfundarsvip
gægjast fram á andliti sumra
hinna ungu Islendinga, sem
þarna voru. Allt vakti þetta ó-
blandinn fögnuð og spönsku
dansmærinni og Borgnesingnum
var óspart klappað lof í lófa.
Farið til Litlu-Asíu
Asía hafði heillað austan
sunds, og eftir morgunverð 11.
okt. ákváðum við allmörg í
hópnum, að bregða okkur yfir
um til Litlu-Asíu. Þar er borgin
Yskudar, sem áður hét Skútari.
Stórar eimferjur ganga milli
stranda. Við tókum okkur far
með einni. Heitt var í veðri og
himinn fagurblár. Það var aust-
rænu ævintýri líkast að sjá af
strönd Asíu línur sjóndeildar-
hringsins brotnar af hvelfingum
og mjóturnum Miklagarðs. Við
gengum alllangt upp í borgina.
Allt umhverfi hér var annarlegt
og framandi, hafði yfir sér aust-
rænan svip. Einkum voru það
trén — og gróðurinn yfirleitt,
sem kom okkur ókunnuglega
fyrir sjónir. Götur voru hér
sóðalegar og húsin gömul og úr
sér gengin. íslenzku vetrar-
stormarnir hefðu ekki verið
lengi að hreinsa til og svipta
þeim burtu. En innan um þessa
hrákasmíði og hjalla fortíðar-
innar stóðu hingað og þangað
nýjar glæsilegar villur og stór-
hýsi, sem boðuðu aðra tíma.
Allmikið af krökkum fylgdi
okkur stundum eftir og höfðum
við gaman af, því létt var yfir
þessum fallegu börnum og þau
litu vel út. Þau sögðu við okkur:
„halló“, héldu auðsýnilega, að
við værum bandarískir ferða-
menn. Ekkert betl urðum við
vör við. — Einn var sá, sem tók
á móti okkur á Asíuströnd og
fylgdi okkur eftir um alla borg-
ina og aftur yfir sundið til ístan-
búl. Það var skóburstarinn með
allt sitt hafurtask. Sú stétt virð-
ist fjölmenn í borginni. Við gáf-
um honum aldrei von um starf,
en hann var þolinmóður og beið
átekta. Og þetta bar nokkurn
árangur. Ryk settist á skóna og
suma í hópnum fór að langa til
að sjá, hvernig þessi ungi maður
bæri sig að við starf sitt. Og
stráksi settist á koll sinn og
beitti öllum reglum kúnstarinn-
ar. Þess á milli tvíhenti hann
burstanum gáskafullur. — Að
ferð þessari lokinni vorum við
öll sammála um, að hún befði
verið hin ánægjulegasta.
Um miðaftanleytið þennan
sama dag kvöddum við ístanbúl
með sín hvolfþök og mínarettur
500 bænahúsa. Nú var förinni
heitið til Grikklands. Við flug-
um yfr Marmarahafið, fram hjá
Prinsaeyjum, sem eru 9 talsins.
Einnig þær eiga sína sögu um
fallvelti lífsins og grimm örlög.
Miklagarðskeisarar sendu mót-
stöðumenn sína þangað iðulega
og létu blinda þá. Valdastreitan
gat jafnvel gengið svo langt í þá
daga, að frene drottning hélt þar
syni sínum, Konstantin VI, og
lét blinda hann. Það átti þó fyrir
henni sjálfri að liggja að vera
flutt nauðug til þessara sömu
eyja. — Ekki er langt síðan
Menderes var haldið á einni af
þessum eyjum af mótstöðumönn-
um sínum, sællar minningar. Og
þeir lífguðu hann úr dauðadái
með öllum hugsaniegum ráðum,
til þess eins að geta svalað hefnd
arþorsta sínum með því að geta
séð hann dingla í gálga. Sagan
endurtekur sig, aðeins með
nokkrum blæbrigðum eftir tíð-
aranda og tízku. — Loks flugum
við yfir grísku eyjarnar og lent-
um á flugvelli Aþenuborgar
heilu og höldnu. Á leið okkar til
Hótel Ambassadeurs dáðumst
við að því, hve borgin er fögur
og allt umhverfi hennar.
Stúlkur
LRI
MEÐ HÁLSFESTI
k o m i n .
Magnus E. Boldvinsson
Laugavegi 12. Sími 22804.
og Hafnargötu 35 — Keflavík.
„Agía Sófía“ (Heilög vizka), Kirkjan sem Væringjar nefndu
Ægisif. Hún var reist á 6. öld af Jústiníanusi mikla og var
meðal veglegustu guðshúsa I heimi, en er nú safn.