Morgunblaðið - 13.12.1962, Side 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Fi/nmtudagur 13. des. 1962
Páll V. G. Kolka skrifar um bókina:
VIÐ ELDA INDLANDS
í ÆVINTÝRUM fornum er
Stundum talað um eitt furðuland
fyrir austan tungl og sunnan sól,
og ef ég man rétt, þá er þess get-
ið í Þúsund og einni nótt. Ef til
vill hefur Indland gefið vest-
rænni þjóðum þessa hugmynd,
því að í vitund þeirra hefur það
alltaf verið sveipað ævintýra-
Ijóma, allt frá því að læknar
Egyptalands fengu þaðan sum af
lyfjum sínum fyrir 4000 árum
og hofróðurnar við hirð
Faraós efnið í fegurðarsmyrsl
sín, fyrir milligöngu kaupmanna
og farmanna, sem margir voru
búsettir í Saba, en það land er
nú kallað Yemen og hefur nokk-
uð komið við sögur á þessu ári.
Síðan hefur Indland seitt hugi
manna, t.d. Alexanders mikla,
þótt ekki entist honum aldur til
að halda áfram herferðum sín-
um þangað. Á miðöldum komu
þaðan dýrar kryddvörur, sem
áttu sinn þátt í því að auka auð
og veldi borgríkjanna á Italíu,
en verzlunin við það og yfirráð-
in yfir því voru í 2—3 aldir hyrn-
ingarsteinar hins brezka heims-
veldis. Fór þanga# margur fá-
tækur, en kom aftur sem auðug-
ur nabob, og einstöku sinnum
birtist meðal Vesturlandabúa
einhver indverskur maharaja,
hlaðinn gimsteinum í bak og fyr-
ir, en þekktastur slíkra pótintáta
á síðari tímum er Ali Khan og
þeir feðgar, sem sérstakir lyst-
hafendur veðreiðahesta og kvik-
myndadísa. Þetta hillingaland
blasti þó ekki aðeins við sem ó-
tæmandi lind þeirra auðæfa,
sem mölur og ryð fá grandað,
heldur og óforgengilegra fjár-
sjóða hinnar æðstu vjzku, sem ó-
þroskaður almenningur er að
vísu ekki hæfur til að meta rétti-
lega, heldur þeir aðeins, sem
hlotið hafa vígslu spekinnar hjá
indverskum meisturum.
Leiðir fáeinna Islendinga hafa
legið að þessum fjarlægu furðu-
ströndum og ber fyrst að nefna
Jón Indíafara fyrir meira en 200
árum, en síðan Sveinbjörn Egil-
son og Steingrím lækni Matt-
híasson, sem allir hafa skráð frá
sagnir af því, sem fyrir augu
þeirra bar í hafnarborgum Ind-
lands, en hafnarhverfi gefa að
vísu ekki sannasta mynd af
menningarástandi. Þá hafa fáein-
ir farið þangað í leit að vizku-
steininum og væntanlega komið
með nokkur ósvikin sandkorn.
Sá eini íslendingur, sem hefur
átt þess kost að ferðast um land-
ið vítt og breitt og það sem opin-
ber gestur þeirrar stofnunar,
sem annast menningarleg sam-
skipti við önnur lönd — The
Indian Council for Cultural
Relations — hafandi með sér og
leggjandi á borð með sér eftir-
prentanir af ýmsum verkum önd-
vegismálara íslenzkra, er Sigurð-
ur A. Magnússon blaðamaður.
Nú er komin á íslenzkan bóka-
markað bók hans um þá for-
vitnilegu ferð, en hún lýsir bæði
svipum fornaldar í menningu og
mannvirkjum og viðleitni þeirra
leiðtoga, menntaðra á vestræna
vísu, sem hafa sett sér það mark
að gera sitt víðáttumikla og of-
troðna land aðnjótandi tækni-
legra framfara Vesturlanda.
Þetta er einhver sú allra fróð-
legasta ferðabók, sem ég hef les-
ið, því að þar er ekki um þurra
lýsingu né skrásetningu hag-
fræðilegra talnadálka að ræða,
heldur litríkar þjóðlífsmyndir
og þrívíðar. Höfundurinn leitast
við að skilja sálarlíf Indverja og
skyggnast undir það yfirborð,
sem mætir manni við fyrstu sýn.
í því skyni hefur hann og leitað
fræðslu hjá mörgum menntuðum
Indverjum, án þess að gleypa
skýringar þeirra eins og óviti.
Sigurður sýnir lesandanum
þetta víðlenda ríki sem land mik-
illa andstæðna, eða eins og hann
sjálfur segir, „land ævintýralegs
auðs og sárustu eymdar, land
trylltrar lífsnautnar og ákafs
lífsflótta, land brennandi trúar
Teppin
og
húsgögnin
ættuð þér
oð hre’.n
Skýrir lífir og mynstur
Hreinsar óhrelndim á augabrag^i
Útsölustaðir:
^jpmTTTTi
Reykjavík
Straumur, ísafirði
Silfurbúðin,
Vestmannaeyjum
Sölvabúð, Keflavík
Kf. Verkamanna
Akureyri.
Verzl. Eliser Guðnason
Eskifirði.
Sig. A. Magnússon
og kaldrar heimshyggju, land
lotningar gagnvart lífinu og fá-
heyrðra níðingsverka".
Höfundurinn tekur fyrst land
I Bombay, sem áður var höfuð-
borg hins brezka nýlenduríkis,
og sýnir okkur þar meðal annars
„turna þagnarinnar“, þar sem
Parsarnir, elddýrkendurnir,
koma fyrir líkum ættingja sinna
og láta hrægammana hafa fyrir
því að hreinsa allt hold af bein-
um, til þess að saurga ekki eld-
inn með brennslu líkanna né
jörðina með greftrun þeirra. Því
næst heldur hann með okkur til
Delhi, núverandi höfuðborgar
með nýtízkulegum skrifstofu-
byggingum, teiknuðum af Le
Corbusier, en einnig gömlu Delhi,
höfuðborgar stór-mógúlanna, þar
sem íburðarmiklar skrauthallir
og grafhýsi þessara blóði
stokknu afkomenda Timur Lenks
og Jenghizkhans eru nú sóðaleg-
ar flóttamannabúðir, og börn í
gauðrifnum skyrtum eða rýjum
leitast við að gleyma eymd lífs-
ins’ hjá legstöðum keisaranna.
Hann situr veizlu, þar sem
Nehru og ýmsir aðrir af æðstu
mönnum landsins eru géstir, og
heimsækir Dalai Lama í útlegð
hans, mildan, spakan og barns-
legan. Hann leiðir okkur fram
fyrir þúsundir „helgra manna",
sem hvorki vinna né spinna, en
lifa á þeim ölmusum, sem til-
biðjendur þeirra gefa þeim af
örbirgð sinni, og eru sjálfir hálf-
naktir, með skítugan hárlubbann
hangandi niður yfir brjóst og
andlit, en heimsækir líka með
indverskum vini sínum feitan og
sællegan Swamí Sívananda, sem
er talinn mikill spekingur og út-
deilir munnlegum eða prentuð-
um andleysum undir hástemd-
um fyrirsögnum með amerískri
auglýsingatækni þeim lotningar-
fullu löndum sínum og forskrúf-
uðu Vesturlandabúum, sem kepp
ast um að snerta klæðafald hans
til þess að öðlast vizku og and-
legan kraft. Hann sýnir myndir
af fögrum musterum, en einnig
af hofum, sem eru þakin högg-
myndum af ekki færri en 84 mis-
munandi samræðisstellingum,
„auk þeirra, sem venjulegar eru
og ekki í frásögur færandi eða á
musterisveggi höggvandi“.
Lýsingin á hinni helgu borg
dauðans, Benares, er blandin
undarlegri dulúð. Alla daga lið-
ast þar reykurinn upp af bálköst-
um líkanna, sem áður hefur ver-
ið difið niður í hið 'helga Ganga-
fljót, og öskunni er síðan dreift
yfir, en barnslíkum og hræjum
helgra kúa og helgra geita er
sökkt óbrenndum í djúpið, þar
sem hundruð þúsunda pílagríma
baða sig og drekka hið helga
vatn. Viðbjóður hins vestræna
manns á sóðaskapnum blandast
lotningu hans fyrir innilegri og
aldagamalli þrá mannsins eftir
heilagleika — þrá, sem er hafin
yfir öll tímanleg viðhorf.
Hryllilegasti kafli bókarinnar
er þó lýsingin af blótunum í
hofi Kalí, gyðju dauða og tor-
tímingar, þar sem blótgoðarnir
höggva hausana af hverjum geit-
hafrinum af öðrum, en mann-
fjöldinn kringum blótstallana
kastar sér með áfergju til jarðar,
sleikir rjúkandi blóðið af stein-
hellunum og dífir smélbörnum
niður í blóðpollana. En einnig
þetta hefur sína andlegu merk-
ingu, eins og allt annað í Ind-
landi, því að Kalí, sem dansar á
skrokki bónda síns, guðsins
Visnú, með langa festi af blóð-
ugum karlsmannshausum um
hálsinn, má skoða sem heiftúð-
uga uppreisn konunnar gegn því
hlutskipti, sem henni hefur öld-
um saman verið búið í Indlandi
og er búið enn. Enn eru stúlku-
börn gefin í hjónaband og þeirra
bíður ekki annað en útskúfun,
ofsókn og fyrirlitning, ef maður
þeirra deyr á undan þejm, því að
ekkjudómurinn er og á að vera
refsing fyrir syndir, drýgðar í
fyrri tilveru. Endurholdgunar-
kenningin, sem okkur á Vestur-
löiidum er talin trú um að sé í-
mynd hins fyllsta réttlætis, er á
Indlandi skjálkaskjól hins full-
komna skeytingarleysis um hag
beirra, sem við eymd og hvers-
kyns volæði eiga að búa. Hún er
afsökun þeirrar drambsömu og
miskunnarlausu stéttaskiptingar,
sem þar hefur tíðkazt og tíðkast
enn, þótt reynt sé nú af ýmsum
beztu mönnum þjóðarinnar að
afnema hana.
Sigurður A. Magnússon er
þrátt fyrir allt þetta hrifinn af
ýmsu í fari Indverja. Hann telur
>á ásamt Grikkjum þá hjarta-
hlýjustu og alúðlegustu þjóð,
sem hann hefur kynnzt, og for-
takslaust kurteisasta allra, sem
hann þekkir, en auk þess ákaf-
lega fagurskapaðan kynstofn. Á
þetta auðvitað aðallega við um
æðri stéttirnar, afkomendur
frænda okkar, Aríana, sem brut-
ust inn í Indland fyrir 3500 árum
síðan, lögðu blómlegar borgir
Indusdalsins í rústir, hjuggu í-
búana niður, svo að enn má
finna kasir beinagrinda í upp-
greftri þessara borga, og hegð-
uðu sér yfirleitt á svipaðan hátt
og göfugir forfeður íslendinga,
víkingarnir, gerðu á frlandi og
víðar. Þúsunda ára yfirráð þess-
ara landsdrottna ásamt gerræðis-
fullri og grimmdarlegri harð-
stjórn mógúlanna gerði lífsflótt-
ann annarsvegar og lostann hins-
vegar að athvarfi þessarar þraut-
píndu þjóðar. Hin milda Búdda-
trú og öfgastefnur eins og Jain-
isminn fæddust sem andstæður
grimmdar og gerræðis, en var að
mestu útrýmt aftur af hinni
drambsömu Brahmínastétt, sem
hefur tekizt að halda ætt sinni
ómengaðri og yfirráðum sínum
yfir andlegu lífi milljónanna
fram á þennan dag. Þessi fortíð
liggur eins og mara á hinum ó-
menntaða múg, en einnig á öllu
andlegu viðhorfi yfirstéttarinn-
ar, og það munu vera sannleiks-
orð, sem einn indverskur pró-
fessor lét falla við höfund bók-
arinnar, að öll heimspeki Ind-
verja væri steinrunnin og ekki
orðin annað en sífelld endur-
tekning gamalla fræðisetninga.
Ég hefði kosið að fá hjá höf-
undinum nokkru gleggri mynd
af því, sem áunnizt hefur í því
að auka framleiðslu landsins og
hefja það upp úr sinni viðbjóðs-
legu örbirgð. Nokkuð mun hafa
miðað í þá átt, þótt óskapleg við-
koma hinna vesölu jarðarorma
færi alla slíka viðleitni að miklu
leyti í kaf, ekki sízt meðan fóðrið
er tekið frá munnum hungraðra
barna og það notað til að ala
helgar kýr í milljónatali. Mann-
fjölgunin, sem nemur um þrem
milljónum á ári, er eitt mesta
vandamál Indverja á hinu efna-
hagslega sviði, eins og fáfræðin
og hjátrúin er á því andlega.
Vakna Indverjar af þeirri mar-
tröð, sem á þeim hvílir, eða fer
eins og í þjóðsögunni, að maran
brjóti leggi sofandans, ef lyft er
undir höfuð hans, en troði höfuð
hans og kæfi hann, ef fótunum
er lyft? Eða megnar ef til vill
hinn eldspúandi kínverski dreki
að vekja lýðinn af hans alda-
gamla svefni og fá menntamenn-
ina til þess að stíga niður úr
fílabeinsturnum sinnar ófrjóvu
háspeki? Takist það og Indverj-
ar öðlist vestræna hagsýni án
þess að glata því bezta, sem fyr-
irfinnst í þeirra áraþúsunda
gömlu menningu, þá getur land
þeirra enn orðið heimur furðu-
legra ævintýra.