Morgunblaðið - 06.02.1963, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Miðvikudagur 6. febrúar 196>
Einn botnlangaskurður
getur gleypt ferðaféö
ÍSIÆNZKUR smiður, Guð-
mundur Jóhannsson, fór til
Kanada sumarið 1958 með
fjölskyldu sína og starfaði þar
í 4 ár. Morgunblaðið hefur
átt samta'l við Guðmund um
reynslu hans af þessu víð-
lenda landi, sem svo margir
fslendingar hafa sezt að í bæði
fyrr og síðar.
Guðmundi Jóhannssyni fór-
ust svo orð:
— Ég fór til Kanada síðari
hluta júlímánaðar 1958 með
bonuna og 3 böm, en elzta
dóttirin varð eftir heima.
Við fórum stytztu leið
til Ontario-fylkis. í norð-vest
ur bluta þess er bærinn Ger-
aldton, sem er 170 málur norð
an við Port Arthur.
— í Geraldton hafði ég feng
ið vinnu á trésmíðaverkstæði,
sem er í eigu Vestur-íslend-
ingas, Ottós Kristjánssonar,
Hjá honum vann ég í 20 món-
uði.
Fimmti hver maður atvinnu-
laus.
— Erindið til Kanada var
fyrst og fremst að sjá og kynn
ast menningu framandi þjóð-
ar og nýju landi.
— Þegar við fórum héðan
bjuggumst við því, að Kanada
væri mikið Gósenland, sem
gæti veitt þegnum sínum
góða afkomu. Enda hafði mað
ur heyrt um hátt kaupgjald,
miklu hærra en hér heima.
— Þegar við komum vestur
og fórum að kynnast aðstæð-
um komu í ljós margvíslegir
annmarkar, sem standa í vegi
fyrir góðri lífsafkomu fjölda
fólks, þótt innborið sé.
— Atvinna er árstíðabundin
og mest uppgrip fyrir verka-
menn, ef þeir komast í skógar
höggsvinnuna eða verksmiðj-
unarnar, sem vinna timbrið.
öll árin, sem við vorurn
vestra, voru 600—750 þúsund
manns atvinnulausir október-
mánuð og til marzloka, en
með vorinu er meira um
vinnu.
— Samikvæmt skýrslum er
fimmti hver maður atvinnu-'
laus mestan hluta vetrar.
Þetta er flest fólk sem er ó-
menntað og hefur enga iðn-
kunnáttu.
— Um 2 milljónir. íbúanna
á aldrinum 12 til 60 ára telj-
ast ekki læsir eða skrifandi.
Það er óhugnanlegt, einkum
þegar haft er í huga, að þjóð-
in er 18 milljónir.
Öryggisleysi fólksins -
mikið.
— Ég var heppinn. Hafði
ágæta vinnu allan tímann á
beztu launum. Mín laun voru
helmingi hærri en t.d. námu-
verkamanns, enda er mikil'l
skortur á iðnlærðum mönn-
um.
— Verkamenn á þessum
lágu launum, 1.50 dollara á
tímann, rétt skrimta ef þeir
hafa fulla vinnu árið um
kring. Afkoma þeirra er þó
fyrir neðan það sem við þekkj
um hér á landi.
— Fólk með þessi lágu
laun .verður að horfa í hvert
cent, borða ódýrasta mat,
mestmegnis dósamat, en getur
lítið veitt sér af lífrænni
fæðu.
— Almenningur hefur það
Guðmundur Jóhannsson.
miklu verra en hér. Þótt sum-
ir hafi há laun segir það ekki
alla söguna, því engin sjúkra-
samlög eru fyrir hendi eða a'l-
mannatryggingar a.m.k. ekki
í Ontario, en þar greiða menn
hins vegar smávegis fyrir
sjúkrarúm.
— Maður bölvar alltaf
sköttunum hér heima, en það
geri ég ekki eins ákaft og
fyrr. Skattar í Kanada eru
lægri en hér, en hið opinbera
gerir hins vegar svo miklu
minna fyrir borgarann.
— Hræðslan ér mikil í
Kanada við atvinnuleysi, sjúk
dóma og örbirgð. Öryggisleys-
ið, sem þjóðin á við að búa,
sést betur á því, en flestu öðru,
að taugasjúklingar í landinu
eru fleiri en allir aðrir sjúk-
lingar til samans.
Margir íslendingar vilja
heim aftur.
— Afkomendur gömlu ís-
lenzku landnemanna virðast
hafa komið sér vel áfram.
Þeir hafa yfirleitt menntazt
vel og það er mikils virði í
Kanada.
— Ég get ekki ráðlagt nein
um til að flytjast til Kanada.
Það eru svo miklar líkur il
að menn verði óheppnir, lík-
lega 9 á móti 1.
— Margir fslendingar, sem
hafa- flutzt vestur á síðari ár-
um, hafa lent í meiri vand-
ræðum en þeir hafa búizt við.
Flestir verða fyrir skakka-
föllum, fyrstu árin a.m.k.
— Enginn ætti að fara þang
. að nema að hafa tryggt sér
fasta atvinnu áður og helzt
húsnæði.
— Fari menn til Kanada
ættu þeir skilyrðislaust að
búa svo um hnútana fyrst,
að þeir komist til baka hve-
nær sem þeim sýnist.
— Einn botliangaskurður
getur farið með allt spariféð,
sem átti að nota til heim-
ferðar. Sumir íslendingarnir
hafa orðið fyrir einhverju
slíku.
MORGUNBLAÐIÐ ræddi í
gær við Gils Guðmundsson,
forstjóra Bókaútgáfu Menn-
inigarsjóðs og Þjóðvinafélags-
ins, um starfsemi útgáfunnar
á sl. ári og það sem framund-
an er:
— Hversu margar buíkur
gáfuð þið út í fyrra?
— Mér telst til, að þær séu
20, þar með talin 4 tímarit
og ársrit. Þau eru Andvari,
hið gamla tímarit Þjóðvina-
félagsins, sem nú er gefið út
í samvinnu við Menningar-
sjóð og er líklega steersta
tímarit hér á landi, um 350
blaðsíður, svo er Almanakið,
sem hefur lengi verið gefið
út með svipuðu sniði, því næst
íslenzk tunga, ársrit, sem gef-
ið er út í samvinnu við Félag
íslenzkra fræðá og loks er
fjórða ritið Studia Islandica,
sem Bókaútgáfan tók við á sl.
ári, en gefið er út í samvinnu
við heimspekideild Hláskóla
fslands.
— Studia Islandica fjallar
fyrst og fremst um íslenzkar
bókmenntir, sögu og tungu. í
síðasta ritinu var birt um
rannsóknir Peters Hallbergs
á málfari rita Snorra Sturlu-
sonar og ýmissa fslendinga-
sagna. Rannsóknirnar leiddu
í ljós, að ein íslendingasagna,
Egilssaga, er mjög lík að orð-
færi og þau rit, sem vitað er
að Snorri skráði.
■— En hvað um sjálfar bæk-
urnar?
Fjölmargir íslendingar,
sem hafa farið til Kanada
seinni árin, vilja flytjast
heim, en margir geta það
ekki.
Fallegrt land á bernsku-
skeiði.
— Segja má að Kanada sé
enn á bernskuskeiði. Það er
óhemju víðáttumikið, en íbú-
arnir tiltölulega fáir. Landið
er mjög auðugt af alls kyns
góðmálum, skóglendi nær
endalaust og'fengsæl mið við
strendur. Náttúrufegurð er
stórkostleg víðast hvar.
— Hins vegar er landið
skammt á veg komið á ýmsan
hátt. Hráefnin eru sed óunn-
in úr landi og félagsmálalög-
gjöfin frumstæð miðað við
Norðurlönd.
— Kanada er mikið fram-
tíðarland, sem á eftir að veita
þegnum sínum hin beztu lífs-
kjör. En ennþá er það ekki
komið nógu langt áleiðis til
að geta veitt betri iifsafkomu
en ísland.
Reknir fyrir að reykja.
— Sem dæmi um hversu ó-
lík löndin eru get ég nefnt,
að ég sá atvinnurekendur iðu
lega reka menn úr vinnu fyrir
að kveikja sér í sígarettu.
— Það þýðir ekki að ætla
sér að taka hálftíma í kaffi
og lVz í mat. Menn verða að
vinna sínar 40 eða 44 stundir
í viku.
— Hins vegar er bannað að
vinna meira en það og eiga
Á síðastliðnu ári gáfum við
út 11 bæltur eftir íslenzka höf
unda. Af þeim bókum má sér
staklega nefna Hundrað ár í
Þjóðminjasafni, eftir Kristján
Eldjárn. Hún hlaut mjög góð
ar viðtökur bæði gagnrýnenda
og lesenda.
Þá gáfum við út 5 þýddar
bækur og af þeim vil ég eink
um nefna Játningar Ágústín-
usar kirkjuföður í þýðingu
Sigurbjörns Einarssonar, bisk
ups.
— Hvaða bækur seldust
mest hjá ykkur?
— Af bókum, sem voru
eingöngu á frjálsum markaði
seldist mest af Hundrað ár í
Þjóðminjasafpi. En af félags-
bókuftum bók Árna Óla, Þús
und ára sveitaþorp, og Lund-
urinn helgi eftir Björn J.
Blöndal.
— Hvað var upplag Alman-
aksins stórt?
— Af því eru tvær mismun
andi útgáfur, en upplag þeirra
beggja til samans var 18 þús-
und eintök.
— Hefur bóka og ritafjöld-
inn verið sá sami frá ári til
árs?
— Undanfarin ár höfum
við gefið út um 20 bækur og
rit árlega. Hins vegar geri ég
ráð fyrir, að á þessu ári og
hin næstu muni draga nokkuð
úr fjölda útgáfubóka.
— Hver er ástæðan fyrir
því?
ísienzk orðabók
væntanleg í hausi
menn á hættu að missa at-
vinnuna, ef brotið er út af
því.
— Ég hjálpaði einu sinni
frönskum kunningja mínum
við að smíða innréttingar í
verzlun, sem hann var að setja
á fót. Það lá við að ég missti
atvinnu mína fyrir þetta og
stoðaði ekkert að bera það
fyrir sig að ég þægi ekki kaup
fyrir verkið. Þetta væri vinar
greiði.
— Það er atvinnuleysið sem
gerir þetta að verkum. Ég var
búinn að vinna fulla vinnu-
viku og þess vegna hefði ein-
hver hinna atvinnulausu get-
að unnið verkið.
Fjölskyldan hafði það ágætt.
— Kanadadvölin var á-
nægjuleg fyrir mig og mína
fjölskyldu. Við höfðum það
ágætt — fyrst og fremst vegna
þess að ég hafði stöðuga vinnu
á góðum launurn.
— Við lögðum af stað tii
Islands frá Geraldton 15. sept-
ember sl. og vorum 53 daga
til New York. Við fórum
fyrst til Vancouver og svo
eftir vesturströnd Bandaríkj-
anna að landamærum Mexico
og hringinn til New York. Við
ferðuðumst á eigin bíl og
sváfum í tjöldum. Ferðin var
mjög skemmtileg og fróðleg.
— Til íslands komum við
aftur 7. nóvember eftir rúm-
lega 4 ára útivist, sagði Guð-
mundur Jóhannsson að lok-
um.
Gils Guðmundsson.
— Bókaútgáfa Menningar-
sjóðs er í vaxandi mæli að
láta vinna að dýrum og stór-
um verkum, sem kosta lang-
an undirbúning og mikla f jár-
festingu.
Það verk, sem fyrst má
nefna, og kemur væntanlega
Framhald á bis. 15.