Morgunblaðið - 20.03.1963, Qupperneq 8

8
MORCVNBLAÐIB
Miðvikudagur 20. marz 1963
Stóraukin framlög til
almenningsbókasafna
Að meðalfali 3,9 bindi lánuð hverj-
um einstaklingi 1960
Á FUNDI neðri deildar í gær
gerði Gylfi Þ. Gíslason viðskipta-
málaráðherra grein fyrir frum-
varpi ríkisstjórnarinnar um al-
menningsbókasöfn, en höfuðtil-
g’angur þess er að auka framlög
til safnanna, en auk þess er
nýjum kafia bætt í lögin, fram-
lag til húsabóta, sem er ákveð-
ið 500 þús. kr. á ári.
678 þús. bindi lánuð úr
almenningsbókasöfnum.
í uphafi rnáls síns vék ráð-
herrann að þvi, að í 261 almenn-
ingsbókasafni á íslandi hefði
aukning bókakosts árið 1960
alls numið 24j292 bindum og
hefði bókakosturinn þá alls num
ið 569.392 bindum. Lánþegar
voru alls 23.328 og lánuð bindi
679.081. Meðaltal lánaðra binda
á hvern einstakling þjóðarinnar
árið 1960 var 3,9; árið 1956, þeg-
ar lögin um almenningsbókasöfn
voru eins árs gömul, 2,2 og árið
1959 3,2 og hefur meðaltalið því
aukizt um nær helming á þess-
um árum.
Hafa lögin um almennings-
bókasöfn frá 1955 því horft til
i mikilla fram-
fara og það sýnt
j sig, að hin kerf-
j isbundna skip-
\ an þessara mála
og bæirnir heldur vair dregið
frá þeirri upphæð framlag sýsl-
unnar, kr. 3 á íbúa, og frá fram-
lagi ríkissjóðs vegna hreppanna
þær kr. 2.50, sem riikið leggur
á móti sýsluframlaginu. En
héraðsbókasöfnunum ber að
rækja hlutverk sveitarbókasafns
í þeim hreppi, sem þau eru stað-
sett í, og kr. 12 frá sveitarsjóði
og kr. 5 úr ríkissjóði verða að-
eins kr. 17 samtals, en sveitar-
bókasafn, sem ekki er um leið
héraðsbókasafn, getur samkvæmt
núgildandi lögum fengið sam-
tals kr. 12.50 á íbúa gegn kr.
20 frá hreppssjóði eða öðrum
aðilum heima í héraði og verða
þá tekjur þess kr. 32,50 á íbúa.
Er því í frumvarpinu gert ráð
fyrir sama framlagi frá sveitar-
sjóðurn, þar sem héraðsbókasöfn
eru staðsett, og bæjarsjóðum er
gert að greiða til bæjarbóka-
safna, og greiði ríkið 50% á
móti því framíagi eins og í bæj-
unum í stað 41,7% áður. Greiðsl-
ur sýslna tvöfaldast og sömu-
leiðis framlag ríkissjóðs vegna
sýslnanna.
Óánægju heftur vakið, að rík-
ið hefur ekkert greitt á móti
því fé, sem bæjar- og héraðs-
bókasöfnum hefur verið lagt til
umfram það lágmarksframlag,
sem þeim er gert að greiða, en til
sveitarbókasafna hefur framlag
ríkisins getað hækkað úr kr. 5
í kr. 12,50, ef heimaaðilar hafa
lagt safninu fé sem nemur kr.
20 á íbúa. I>ess vegna er í frum-
varpinu gert ráð fyrir, að ríkið
greiði 50% á móti því fé, sem
bæir, sveitir og sýslur leggja til
héraðsbókasafna fram yfir lög-
skylt lágmark, imz framlag rík-
issjóðs hefur hækkað um kr. 5
á ibúa gegn aukaframlagi bæj-
ar og sveitarsjóða alls staðar
nema i Reykjavíik og kr. 2 gegn
aukaframlagi sýslna, Getur því
ríkisframilagið móti bæjar- og
sveitarsjóðum numið kr. 20 á
íbúa, móti framlagi sýslna num-
ið kr. 7 og móti framlagi bæjar-
sjóðs Reykjavíkur numið kr. 15.
Amtbókasöfn, sveitarbóka-
söfn o.fl.
Loks er kveðið svo á um, að
amtbókásöfnin í Stykkishólmi, á
ísafirði, Akureyri og Seyðisfirði
fái árlega 25 þús. kr. hvert til
bands á hinum gefnu eintökum
bóka, sem þau fá af öllu því,
sem prentað er hér á landi, en
tilgangur þess var sá ,að tiltækt
væri í öllum landshlutum ein-
tak alls þess, sem hér er prent-
að, og hefur þessi geymslu-
skylda verið baggi á söfnunum.
Lágmarksframlag heimaaðila
og ríkis til sveitarbókasafna tvö-
faldast, en hins vegar er ekki
talið, að brýna nauðsyn bæri til,
að sú hámarksupphæð, sem um-
framgreiðsla ríkissjóðs miðist
við, hækkaði um meira en kr.
10 á íbúa, nema í þeim sveit-
um, þar sem íbúatala nær ekki
150 manns. Þar skal hámartks-
upphæðin tvöfaldast.
Framlag til bókasafna í heima
vistarskólum hækikar um 150%
úr kr. 10 í kr. 25 á einstakling,
og framlag til bókasafna sjúkra-
húsa og visíheimila hækkar úr
25 kr. í 40 kr. á sjúkrarúm og vist
mann.
Framlag til húsabóta.
Þá er í frumvarpinu nýr kafli
undir fyrirsögninni framlag til
húsabótat Á tfjáklogum ársins
1955 voru kr. 175. þús. til bygg-
ingar bókasafna. Þessi upphæð
hélzt óbreytt í nokkur ár, en
síaðn var hún lækkuð í kr.
166.250.00. Nú er svo kveðið á
í frumvarpinu, að ríkið leggi
fram árlega 500 þús. kr. í þessu
skyni og verði fénu ráðstafað
samkvæmt reglugerð, er Mennta-
málaráðuneytið setur. En vaknað
hefur meðal forráðamanna al-
menningsbókasafna mikill áhugi
á að bæta húsakost þeirra, og
hafa þegar verið reist tvö mynd-
arleg bókasafnshús, þrjú eru 1
smíðum og á komandi vori verð-
ur hafizt handa um smíði þriggja
til fjögurra. Þá hafa og nokkur
söfn fengið bjarglegt húsnæði 1
félagsheimilum, sem reist hafa
verið undanflarin ár. Öll hin
nýju húsakynni safnanna eru i
samræmi við það, sem bezt þyk-
ir henta í þeim löndum, þar sem
mest áherzla er lögð á starf a-1-
menningsbókasafna, Þótt ólíku
sé saman að jafna um stærð og
íburð. Lítur bókafulltrúi svo á
að fenginni reynslu, að ef verð-
lag á byggingarefni breytist ekki
að mun ,frá því sem nú er, megi
takast á einum áratug með 500
þús. kr. framlagi árlega frá rí'k-
inu að bæta úr brýnustu þöri
fjölmargra almenningsbókasafna.
j var tímabær
f nauðsyn. Hins
vegar var að-
I kallandi að end-
urskoðun lag-
' anna færi nú
fram, þar sem fjárframlög til
safnanna voru orðin ónóg, ef
þau áttu að halda áfram að vaxa.
Aukin framlög úr
ríkissjóði.
í núgildandi lögum eru fram-
lög bæjarsjóða til bæjarbóka-
safna ákveðin kr. 15.00 á íbúa
og ríikisfrarnlog kr. 7.50. Þó er
heimild fyrir bæjarstjórnir í þeim
bæjum, þar sem 4000 ibúar eða
fleiri eru búsettir, til stiglækk-
unar á framlaginu, en hins veg-
ar ákveðið, að ríkisframlagið til
safna í þessum bæjum læbki
um kr. 0,75 á ibúa, þegar íbúa-
talan hefur náð 4000 og síðan um
sömu upphæð fyrir hvert þús-
und, sem við bætizt, unz ríkis-
framlagið er bomið niður í kr.
2,50. Nú hafa bæirnir ekki notað
sér lækkunarheimildina, heldur
flestir lagt fram miklu hærri
uphæðir en nemur kr. 15 á i'búa,
en hins vegar fylgt ákvæðinu um
stiglækkandi framlag ríkisins, svo
að þar hefur skapazt misrétti.
Er þó fjárþörfin til bókasafns
sízt minni í stærstu bæjunum.
Því er nú gert ráð fyrir, að
lágmarksframlag allra bæja á
íslandi sé hið sama, kr. 30.00 á
ibúa og rílkisframlagið kr. 15.
Þó skal Reykjavík heimilt að
leggja fram kr. 25 á hvern íibúa
og verður rilkisframlagið þá 50%
aí þeirri upphæð.
Framlag til héraðsbókasafna
og bæjarbókasafna hið sama.
í núgildandi lögum er mjög
ilila búið að héraðsbókasöfnum
og hefur raunin orðið sú, að víð-
ast hafa þau komið að miklu
minna gagni en bókasöfn bæj-
anna. Hreppsnefndir og sýslu-
nefndir hafa reynzt miklum mun
tregari til þess en bæjarstjómir
að leggja fram meira fé en gert
er ráð fyrir í lágmarksákvæð-
um laganna, án þess að neitt
komi á móti frá rikissjóði. Sveit-
arsjóðir hreppanna, þar sem hér-
aðsbókasöfn eru staðsett, voru
ekki með lögum skyldaðir til að
leggja fram kr. 15 á íbúa eins
Markmiðið er að samræma inn-
anlandslög alþjóðlegur: reglum
um loftferðir
Á FUNDI neðri deildar á fimmtu
dag mælti Ingólfur Jónsson sam
göngumálaráðherra fyrir frum-
varpi ríkisstjórnarinnar til loft-
ferðalaga. En það er samið af
nefnd, er samgöngumálaráðherra
skipaði 1956 og í áttu sæti Gizur
Bergsteinsson, hæstaréttardóm-
ari, Hákon Guðmundsson hæsta
réttarritari og Jónas G. Rafnar
alþingismaður. Var við samningu
frumvarpsins höfð hliðsjón af
nýjum norrænum loftferðalög-
um, einkum þeim norsku og
dönsku.
TÆKNILEG BYLTING.
í upphafi máls síns veik ráð-
herrann að því, að síðan núgild-
andi loftferðalög voru sett árið
1920 hefði orðið tæknileg ger-
bylting á sviði flugmála. Hefur
hinn mikli vöxtur flugstarfsem-
innar og sérstaklega flugs milli
landa valdið þvi, að mikil og
góð alþjóðleg samvinna hefur
tekizt um flugmál, einkum ör-
yggismál. ísland er aðili að mörg
um alþjóðasamþykktum á sviði
flugmála og hafa sumar þeirra
lagagildi hér en
aðrar ekki. Hafa
hin mörgu og
dreifðu ákvæði,
sem gilda um
íslenzk flúgmál,
oft valdið baga-
legri óvissu um,
hvaða reglum
skuli fara eftir,|
m.a. vegna þess,
að íslenzkir flugmenn erlendis
eru ávallt bundnir hinum alþjóð-
legu ákvæðum. Hlýtur því eðli
málsins samkvæmt löggjöf sér-
hvers lands um flugmál að sníð-
ast í verulegum atriðum eftir
alþjóðlegum reglum.
ALÞJÓÐLEGAR REGLUR UM
LOFTFERÐIR.
Kvað ráðherrann nokkuð að
þessu í athugasemdum við frum-
varpið:
„Loftför eru eðli sínu sam-
kvæmt alþjóðleg samgöngu- og
flutningatæki í enn þá ríkara
mæli en skip. Skipin verða að
halda sig við löginn, en loft-
förin fara eftir láði og legi á
örskömmum tíma. Á einni stundu
eru þau yfir yfirráðasvæði
ríkisins A, á annari stundu eru
þau yfir úthafinu og þeirri þriðju
yfir yfirráðasvæði ríkisins B og
svo koll af koll. Þótt loftför hafi
geysimiklu hlutverki að gegna
í sínum heimalöndum sem sam-
göngutæki til áburðardreifingar
o.s.frv., þá er innanlandsflug ein
ungis takmarkaður þáttur af
starfsemi loftfara, ef rétt er á
haldið. Af þessu leiðir, að inn-
anlandslög, sem miðuðust aðal-
lega við notkun loftfara innan-
lands yrðu mjög ófullkomin og
þung í framkvæmd, enda yrðu
loftför þá að hlíta síbreytilegum
reglum, er þau fljúga yfir landa-
mæri eins ríkis til annars. Mark
miðið hlýtur því að vera að skapa
alþjóðlegar reglur um loftferðir,
bæði stjórnvaldsreglur og einka
málareglur, og samræma síðan
innanlandislög hinna einstöku
ríkja þessum reglum. Niðurstað-
an er því sú, að setja verður
milliríkjasáttmála um þau efni,
er loftferðir varða og veita þeim
lagagildi í sáttmálarikjunum.
Verða slíkir milliríkjasáttmálar
að ganga fyrir annarri innan-
landslöggjöf, ef á milli ber. Eyð-
ur í sáttmálanum ber síðan að
fylla með reglum alþjóðlegs
valdsstjórnarréttar, alþjóðlegs
einkamálaréttar og innanlands-
lögum samkv. þeim kennisetn-
ingum lögvisinda, sem þar um
fjalla.“
Kvað ráðherrann getið um það
í frumvarpinu, hvaða sáttmálar
það væru, sem ísland hefur gerzt
aðili að og kvað ráðherrann því
óþarfa að telja þá upp. En óhætt
væri að fullyrða, að ýmsir alþjóða
sáttmálar varðandi flug hefðu
verið hin raunverulegu loftferða
lög íslendinga síðustu áratugina
í öllu millilandaflugi. Er frum-
varpið efnislega að mestu leyti I
samræmi við hin mörgu dreifðu
ákvæði gildandi laga og alþjóða-
samiþykkta, sem ísland hefur
gengizt undir varðandi flug,
og stefnir að því, að færa loft-
ferðarlög okkar í sem bezt sam-
ræmi við alþjóðlegan flugrétt.
Er lagt til, að það komi í stað
hinna gömlu loftferðalaga og
einnig í stað laga um flugvelli
frá 1945, en þau lög verður
einnig að telja algerlega úrelt að
undanskilinni heimild til eignar
náms á landi undir flugvelli og
önnur mannvirki, en að sjálf-
sögðu er gert ráð fyrir að slík
slíku heimild verði áfram í lög-
um. Eftir er að semja frumvarp
um réttindi yfir flugvélum, svo
og um kyrrsetningu flugvéla, en
bæði þessi efni gilda sums stað-
ar sérstök lög, Þótt annars staðar
hafi þau verið felld inn í loft-
ferðalög.
Lög um fjárhagslegan
stuðning við tónlist-
arskóla
Á FUNDI neðri deildar alþingis
í gær gerði Gylfi Þ. Gíslason
menntamáiaráðherra grein fyrir
frumvarpi ríkisstjórnarinnar um
fjárhagslegan stuðning við tón-
listarskóla, en með því er átt
við þá skóla, er fulluægja eftir-
töldum skilyrðum:
1) hefur a.m.k. einn fastan
kennara, auk tveggja eða fleiri
stundakennara.
2) starfar minnst 7 mán. á
ári og lýkur með vorprófum og
opinberum nemendatónleikum.
3) Veitir hverjum nemanda
um sig kennslu í hljóðfæraleik
eina stund í viku. Auk þess séu
a.m. k. tvær aukanámsgreinar
kenndar í hóptímum.
4. Ilefur a.m.k. 30 nemendur.
FYRSTU LAGAÁKVÆÐIN
Kvað láðherrann þetta i fyrsta
skipti, sem gert væri ráð fyrir
lagaákvæðum um fjárhagsstuðn-
ing ríkisins við íslenzka tónlistar-
skóla. En þeir eru allir einka-
skólar, sem þó hafa notið stuðn-
ings ríkis og sveitarfélaga. Á
fundi, sem menntamálaráðherra
átti með skólastjórum allra tón-
listarskóla á landinu 1962, kom
m.a. fram, að skólastjórarnir
voru ánægðir með stofnun kenn-
aradeildar við Tónlistarskólann
í Reykjavík, og var talið æski-
lagt að lengja starfstíma hennar
hið fyrsta úr tveim árum í þrjú
ár. Þá taldi fundurinn og, að
framlög ríkis og sveitarfélaga til
tónlistarskóla væru ónóg, og að
rétt og eðlilegt væri að miða
þau við fjölda nemenda og
kennslugreina, aúk sérstakra að-
stæðna á hverjum stað, enda sé
þá haldið uppi svo fuilkominni
kennslu í nauðsynlegum auka-
greinum sem frekast er unnt.
Frumvarp þetta er samið af
þeim Birgi Torlacius, ráðuneytis
stjóra, Jóni Nordal, skólastjóra,
og Magnúsi Jónssyni, alþingis-
manni, en þeim var og falið að
gera tillögu um styrkveitingar
til tónlistarskóla í sambandi við
samningu fjárlaga fyrir árið
1963 og eru fjárveitingar í gild-
andi fjárlögum í samræmi við
tillögur þeirra.
MEGINSTEFNA
FRUMVARPSINS
Meginstefna frumvarpsins er,
að tónlistarskólarnir verði áfram
einkaskólar, er njóti fjárhags-
legs stuðnings úr ríkissjóði og
frá hlutaðeigandi sveitarsjóði.
Gerir frumvarpið ráð fyrir, að
skólarnir fái allt að % rekstrar-
kostnaðar síns greiddan úr ríkis-
sjóði, en þó aldrei hærri fjár-
hæð en nemur framlagi hlut-
aðeigandi sveitarfélags. Má þvl
gera ráð fyrir að tónlistarskól-
arnir fái % rekstrarkostnaðar
síns greiddan af opinberu fé.
Ef óskir berast um rekstrar-
styrk til tónlistarskóla, sem er
að hefja störf, þá er mennta-
málaráðuneytinu falið að kann*
aðstæður til stofnunar og rekstr-
ar slíks skóla á viðkomandl
stað og getur ráðuneytið í þvi
Framh. á bls. 23