Morgunblaðið - 25.04.1963, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 25. apríl 1963
MORCVTSBL AÐIÐ
13
50 ára afmœSi Fnkirkju-
safnaðarins í Hafnarfirði
Fyrsta guðsþjónusta safnaðar-
ins flutt í Góðtemplarahúsinu í
Hafnarfirði á sumardaginn fyrsta
érið 1913.
HAFNFIRÐINGAR höfðu alltaf
étt kirkjusókn að Görðum á
Álftanesi, og var farið með sjón-
um en þar voru aðeins götu-
troðningar og mjög ógreiðfært.
Var oft erfitt að koma líkum til
greftrunar og varð að bera þau
þennan langa og erfiða veg. Arið
1898 og 1899 gengust nokkrir
menn fyrir því að safna vinnu-
loforðum til þess að leggja ak-
færann veg frá Hafnarfirði og að
Görðum og tóku menn mjög vel
og drengilega í þessar málaleit-
anir. Hafnfirðingar, Garðhverf-
ingar og Álftnesingar gáfu alla
vinnu við lagningu vegarins og
voru oft margir að verki suma
dagana. Vegurinn var svo lagður
og varð til mikilla hagsbóta fyrir
þessi byggðarlög og ekki sízt
fyrir Hafnfirðinga sem áttu
kirkjusókn að Görðum. — Árið
1895 verður séra Jens Pálsson
prestur í Görðum en þá er dá-
inn séra Þórarinn Böðvarsson er
lengi hafði verið þar prestur.
Séra Jens Pálsson er áhuga-
samur klerkur, en jafnframt gaf
hann sig mjög að sveitar og þjóð-
málum og var þingmaður Gull-
bringu og Kjósarsýslu um mörg
ór og allt til þess að hann and-
aðist. Vegna þessara miklu um-
svifa utan prestsembættisannir
tekur hann sér aðstoðarprest árið
1909. Fyrir valinu verður Þor-
steinn Briem cand. theol. og er
hann vígður 11. júlí 1909. Var
hann svo aðstoðarprestur í Görð
um þangað til að hann fékk veit-
ingu fyrir Grundarþingum í Eyja
firði 1911. Var séra Þorsteinn
mikill ræðumaður og virðuleg-
ur prestur, enda viðurkenndur
einn af höfuðklerkum í íslenzkri
prestastétt. Það var oft rætt um
það á þessum árum að byggja
kirkju í Hafnarfirði og var séra
Jens mjög hvetjandi um það. En
ekkert varð úr því á meðan hans
naut við og var aefinlega borið
við fjárskorti. En íbúatala Hafn-
arfjarðar óx mjög þessi árin en
folki fækkaði að sama skapi í
Garðaihverfinu. —
Þann 28. nóv. 1912 andaðist
séra Jens Pálsson af slysförum
þá 61 árs gamall. Varð hann
öllum harmdauði. Hafði hann um
sumarið áður en hann dó tekið
sér aðstoðarprest séra Björn Stef
ánsson frá Auðkúlu.
Nú kom að því að kjósa prest
til Garðaprestakalls. Prestkosn-
ingin fór fram 8. apríl 1913. Voru
5 prestar í kjöri þeir séra Þor-
steinn Briem er verið hafði að-
aðstoðarprestur í Görðum, séra
Björn Stefánsson aðstoðarprest-
ur og þá settur prestur þar séra
Guðm. Einarsson frá Flekkudal
þáverandi prestur í Ólafsvík, séra
Árni Þorsteinsson prestur á Kálfa
tjörn og séra Árni Björnsson
prestur á Sauðárkróki. Prestkosn
ingin fór þannig að séra Þor-
steinn Briem var kosinn lög-
mætri kosningu og fékk veitingu
fyrir brauðinu. —
En upp úr þessari kosningu
kom í ljós að talsvert stór hópur
fólks virðist ekki hafa unað þess
um kosningaúrslitum, og fór að
athuga möguleika á að stofna frí-
kirkjusöfnuð. Var boðað til fund.
ar í Barnaskólahúsi bæjarins sem
nú er Suðurgata 10 og gáfu sig
fram um 100 manns er tjáðu sig
fúsa að stofna fríkirkjusöfnuð.
Var stofnfundurinn haldinn þann
20 apríl í Barnaskólanum, og
voru þar samþykkt lög fyrir söfn
uðinn, og kosin safnaðarstjórn,
en hana skipuðu Jóhannes J.
Reykdal verksmiðjueigandi for-
maður, en aðrir í stjórninni voru
Davíð Kristjánsson trésmíða-
meistari, Oddur Ivarsson póstaf-
greiðslumaður Egill Eyjólfsson
kaupmaður og Jón Þórðarson
kaupmaður frá Hliði. Talað hafði
verið við Fríkirkjuprestinn í
Rvík, séra Ólaf Ólafsson, að taka
að sér prestþjónustu fyrir söfn-
uðinn og tjáði hann sig fúsan
til þess og var hann á stofnfund-
inum ráðinn til að þjóna fyrst
um sinn.
Var svo fyrsta guðsþjónusta
safnaðarins flutt : Góðtemplara-
húsinu í Hafnarfirði á sumar-
daginn fyrsta. —
Þegar fríkirkjusöfnuðurinn var
nú stofnaður og þessi hópur sagði
sig úr þjóðkirkjusöfnuðinum þá
óskar séra Þorsteinn Briem eftir
því, við Kirkjuyfirvöldin, að af-
sala sér Garðaprestakalli, sem
hann hafði fengið veitingu fyrir
og að hann fái að vera áfram
prestur í Grundarþingum.
Var honum leyft að sitja kyrr.
Verður nú að efna til nýrra
kosninga. Fóru þær svo fram um
vorið 1913.
Eru nú allir hinir sömu í kjöri
aðrir en séra Þorsteinn Briem.
Það munu aðallega hafa verið
stuðningsmenn séra Björns Stef-
ánssonar og séra Guðmundar
Einarssonar, sem stóðu að stofn-
un fríkirkjusafnaðarins, en nú
áttu þeir ekki lengur kosningar-
rétt þar sem þeir voru gengnir
úr söfnuðinum. Kosningin fór
þannig að séra Árni Björnsson
prestur á Sauðárkróki hlaut flest
atkvæðin og honum því veitt
brauðið, 30. júlí 1913. Var hann
þar svo prestur til dauðadags, en
hann andaðist 26 marz 1932. —
Þetta er nú 1 stuttu máli aðdrag-
andinn að stofnun fríkirkjusafn-
aðarins í HafnarfirðL
Hin nýkosna safnaðarstjórn
fríkirkjusafnaðarins sat nú ekki
lengi auðum höndum. Safnaðar-
fólki var það ljóst, að það fyrsta
og nauðsynlegasta sem fyrir lægi
væri að byggja kirkju fyrir söfn
uðinn. Var þegar hafizt handa
um undirbúning og fyrst var að
velja stað fyrir væntanlega
kirkju. Valinn var hóll sá er
kirkjan stendur á og er það einn
fegursti staður fyrir kirkju. Er
nú ekki að orðlengja það að í
ágústmánuði er byrjað að byggja
kirkjuna og því verki er lokið í
desember og kirkjan með öllu
tilheyrandi er tilbúin og vígð
14. des. 1913 eftir rúma 8 mán.
frá stofnfundi safnaðarins. Séra
Ólafur Ólafsson vígði kirkjuna.
Söngstjórn annaðist Friðrik
Bjarnason organisti og tónskáld
og~var hann organisti fyrsta árið.
Fjölmennur kór söng við vígsl-
una sem var hin hátíðlegasta og
svo fjölmenn að ekki komust all-
ir inn er óskuðu og var mér tjáð
að talið hafi verið fólkið sem í
kirkjunnj var og það verið um
800.
Um safnaðarstarfsemina og
kirkjuna var skrifuð mjög ítar-
leg grein í Lesbók Morgunblaðs-
ins XVII árg. 15. tölublað. frá
18. apríl 1943 en um þær mundir
var söfnuðurinn 30 ára, og vísast
til þeirrar greinar þeim er vildu
fá greinilega frásögn af 30 fyrstu
árum safnaðarstarfseminnar.
Hinir stórhuga og duglegu safn
aðarstjórnarmenn hinnar fyrstu
safnaðarstjórnar voru nú ekki
einir um störfin á þeim dögum.
í söfnuðinum voru fjöldamargir
áhugasamir og dugmiklir menn
og konur sem lögðu þessu máli
lið, og margir voru trésmiðir er
lögðu hönd að verkL Margir
þeirra eru nú horfnir yfir móð-
una miklu, «n þó eru nokkrir
enn á lífL Þeim sé öllum þökk
og heiður þó ekki séu nöfn nefnd
hér.
Söfnuðurinn hefir haft 3 presta
í þessa hálfu öld sem nú er lið-
in. Hafa þeir allir verið hinir
ágætustu prestar og miklir
mælskumenn.
Séra Ólafur var frá stofnun
til ársins 1930 eða í 17 ár. Með-
hjálpari hefir verið frá 1937
Kristinn Magnússon málaramelst
arL Á þeim 20 árum sem liðin
eru síðan hin ítarlega grein um
söfnuðinn birtist, þegar hann var
30 ára, hefir mikið verið gjört
til umbóta við Kirkjuhúsið. Árið
1955 fór fram gagnger viðgerð á
kirkjunni og var hún öll að innan
klædd harðviði í stað panelsins.
Þá v&r keypt nýtt pípuorgel og
varð að gera ýmsar breytingar á
forkirkjunni og stækka söngpall-
inn í sambandi við það. Byggt
var lítið skrúðhús. Þá hafði verið
fenginn rafmagnshiti í kirkjuna
og var það mikið og stórt átak,
sem fjöldi safnaðarfólks tók þátt
í með fjárframlögum, svo var
kirkjan máluð öll að innan. Allt
þetta kostaði mikið fé, en með
frábærum dugnaði safnaðarfólks
bæði með fjárframlögum og
vinnu hefir tekizt að komast
fram úr fjárhagslegum örðug-
leikum. Svo hefir kirkjuhúsið
verið málað tvisvar að utan á
þessum 20 árum og gagngerð end
urbót á ytraborði hennar farið
fram, áður en málað var. — Og
nú síðast á árinu 1962 hefir stórt
og myndarlegt átak verið gert í
því að gera kirkjuna vistlegri
og fegurrL Þeir Sigurgeir Guð-
mundsson skólastjóri iðnskólans
í Hafnarfirði og Hallgrímur Árna
son bifreiðastjóri höfðu forgöngu
um að fermingarárgangurinn frá
1932 afhenti söfnuðinum á þriðja
hundrað þægilega stóla sem þeir
ætluðust til að kæmu í stað
bekkjanna sem áður voru og
þóttu óþægileg sæti. Eru nú
komnir ágætir stólar í alla kirkj-
una niðri og ein röð beggja-
megin á loftinu. Þá var um leið
máluð öll kirkjan að innan og
raftækjalögn breytt. Allt þetta
hafði mikinn kostnað í för með
sér, þó að stólarnir væru allir
gjöf frá þessum fermingarár-
gangi — og nokkrum öðrum er
lögðu fram fé til þessa. En ekki
má gleyma Kvenfélagi safnaðar-
ins sem fyr og síðar hefir gefið
kirkjuhni miklar og dýrmætar
gjafir og til þessa síðasta átaks
lagði það fram mikla fjárupp-
hæð. Þá hafði það fyrir nokkr-
um árum m.a. gefið kirkjunni
vandaðan altarisskrúða og er
hökullinn hinn fegursti og vand-
aðasti gripur. — Þá hefir og
bræðrafélag safnaðarins stutt
söfnuðinn vel og drengilega og
nú síðast gefið til síðustu breyt-
ingarinnar mikið fé. Minningar-
sjóður um Guðrúnu sál. Einars-
dóttur er lengi var formaður
kvenfélagsins hefir oft hlaupið
undir bagga þegar söfnuðinum
hefir legið á og síðast í sarrubandi
við síðustu breytinguna afhenti
stjórn sjóðsins álitlega upphæð.
Það muna margir eftir þessum
sjóði og ég vil minna safnaðar-
meðlimi á að minnast hans þegar
þeir vilja heiðra látna ástvini.
Fyrir nokkrum árum eignaðist
kirkjan fermingarkyrtla sem þau
Ól. Böðvarsson og María dóttir
hans gáfu fé til og voru þeir
notaðir í fyrsta sinni við ferm-
ingu 1955. Á s.L ári gaf söng-
flokkur safnaðarins 15 kyrtla
sem söngfólkið notar við allar
kirkjulegar athafnir sem fram
fara i kirkjunni.
Núverandi organisti kirkjimn-
ar er frú Marín Gísladóttir Neu-
mann. —
Margt væri nú hægt að segja
um starfsemi þessa safnaðar á
þessari hálfu öld sem liðin er
síðan að hann var stofnaður, en
til þess gefst ef til vill tækifæri
þegar afmælis kirkjunnar verð-
ur minnst 14. des. n.k. — En
hér hefir aðeins verið drepið á
örfátt. En ég vil færa öllu safn-
aðarfólki kærar þakkir fyrir allt
sem það hefir gjört fyrir kirkj-
una okkar á hólnum, á liðnum
áratugum og vonast til að það
minnist hennar framvegis og
styðji starfsemi afnaðarins eftir
getu. Það segja margir að gott
sé að heita á kirkjuna.
Núverandi safnaðarstjórn skipa
Guðjón Magnússon skósmíða-
meistarL Jón Sigurgeirsson full-
trúi, Gísli Sigurgeirsson heilbrigð
isfulltrúi, Guðjón Jónsson kaup-
maður og Jónas Sveinsson for-
stjórL Guðjón Magnússon er for
maður safnaðarstjórnarinnar og
Framhald á bls. 14.
!
i
— / fáum orðum
Framhald af bls. 10.
bef stutta fjöru sem fylgir
þessari jörð, en reki hefur
verið lítill upp á síðkastið og
fer síminnkandi. Ætli það sé
ekki alls staðar svo? Á mín-
air fjörur hefusr fátt rekið
merkilegra hluta. Eða hvað
finnst þér um þennan tré-
bekk sem þú situr á, finrust
þér hann merkilegur?
. Það þótti nokkurt búsílag
í gamla daga að hreppa fisk
úr strönduðum skútum. Stund
um flaut koníaksdreitill með,
eða rauðvínstunna, og þá var
hægt að fá sér lífgrös fyrir
lítið, ætli það hafi ekiki verið
talin nokkuð góð strönd? En
langt er síðan. Þeir einir, sem
taldir voru meðatmenn, höfðu
efni á kaupa sér koníak“.
„Þú helur skipað þann
flokk?“
„O, neL Ég var smælingi,
þegar frönsítu situtumar
su-onduðu hur á fjorunum.
Her heiur aoeins verio eitt
íranskt strand í minni hrepp-
stjoratið. Ég varð ekki var
vrð nertt komak, en rauðvíns-
tunnur tættust eitthvað upp.
Það var á bannárunuim. Eg
hringdi í yfirvaldið og spurðt:
„Hvað á að gera við rauð-
vínið?“ mÞú átt að hella því
niður“, var mér sagt.
Ég hef reynt að vera sam-
vizkusamur hreppstjóri og fór
á strandstað og hellti niður
víninu. Þú hefðir átt að sjá,
hvernig það flóði um gaddaða
fjöruna. Heyrt hef ég að kona
ein í Rangárvallasýslu hafi
sagt við kunningjakonu sína,
þegar hún heyrði, að ég hellti
niður rauðvíninu. „Það er
aumi maðurinn, þessi Eyjólf-
ur í Meðallandi, að fara svona
með rauðvínið". Líklega hef-
ur þetta verið talið fantabragð
af minni hendi, en fæstir gætt
að því, að ég gerði ekki annað
en yfirvöldin buðu. Svo er á
hitt að líta, að ég hef aldrei
verið náttúraður fyrir vín.
Tók þetta ekkert nærri mér
sei-sei, nei“.
„Hafa orðið mannskaðar í
þinni hreppstjóradið?“
„í eitt skipti. Þá fórust
fimm menn a xran&jia smpiuu
Lieutenant Boyau, sem strand-
aoi á Siyjaxjoru kL 11 að
kvoicu ix. marz iaoo, i ngn-
íngu og ammwrorL ViO irett-
um um suancuo næsta aag,
pegar ijoair smpverjar koimu
sarpjaitaoir ao byOri-r ijoium.
Eg íor pa vio prioja mann að
leita annarra stranumanna og
funaum vio þá í fjörukamb-
inum. Þeir hriðskulfu, svo ég
hef ekki séð annan eins
skjálfta, enda á nærklæðum
einum, sumir berfættir og
höfðu Iegið skjóllausir í fjör-
unni um nóttina, en við lán-
uðum þeim sem verst voru
haldnir yfirhafnir okkar, og
voru þær vel þegnar. Félag-
ar mínir, Stunarliði Sveins-
son ,bóndi á Feðgum, og Ingi-
munduT Stefánsson, nú kenn-
ari í Bolungarvík, héldu af
stað með þá áleiðis til bæja,
en ég gekk fram í flæðarmál-
ið og svipaðist um. Þar
velktust tveir menn dauðir
í rótinu. Ég dró þá undan sjó
og reyndi að hylja höfuð
þeirra til að sjófuglar særðu
þá ekki, þar sem þeir lágu.
Ég var einn með þeim á fjör-
unni nokkra stund: það var
dimmt yfir og drungalegt, en
ég var rólegur _ og lét mér
hvergi bregða. Ég reyndi að
lyfta undir þá miðja og sjá,
hvort vatn heiltist upp úr
þeim, og var það erfitt verk
þvi annar þeura var stór og
pungur. En petta haíði engin
anru á mig, þó undarregt
megi virðasi., pvr ekki er írwt
vio aO eg Jtiniu tii oþæginaa
aö sja framan i iatna menn,
þo erciú se eg beiniims iik-
nræoaur. Svo neit eg a eítir
hopnum og naði honum brátt.
Þegaj- við vorum komnir nokk
uð áleiðis, mættum við nokkr-
um mönnum úr sveitinni, og
sendi ég þá tvo björgunar-
menn niður á fjöru að annast
Ifkin. Síðar var slegið utan
um þau og ég man ekki betur
en þessir sjóreknu Frakkar
væru greftraðir hér i Meðal-
landinu, þó kaþólskir væru".
„Hefurðu nokkurn tíma
verið hræddur á fjörunum,
Eyjólfur, eða tekið nærri þér
að ganga þær?“
„Nei, aldrei. Þó búast mætti
við ýmsu á styrjaldarárunum,
held ég enginn fjörumanna
hafi verið hikandi í starfi
sínu“.
„Hvenær hefurðu komizt i
hann krappastan við björg-
un?“
„Þegar þýzka skipið Alex-
ander Rabe strandaði 1933 á
austurfjörum Meðallands-
sands. Eftir strandið var far-
ið að rífa skipið og bjarga
úr því, og allt sett á uppboð
jafnoðum. Einn veðurdag sem
oitar fór eg til uppboös, en
hext sroan eum mins nos gang-
anai neim. Þa skeiiti nann
saman aut i emu og reif upp
skeijasnjomn og geröi skai-
byi. r.g vioöi eiwvi xyrr tii en
eg naxox mxsst sjonma og naxoi
ekkert við að styðjast nema
vinastoouna. isg reyndx að
stefna hexm og heppnaðist
mer að komast til bæja eftxr
þnggja stunda barning, en
hefði ekki þurft að vera nema
klukkustund á leiðinni undir
venjulegum kringumstæðum.
Þegar heim kom, voru augun
orðin svo skemmd af snjó-
byl, að ég greindi engan hlut.
Það var 10 stiga gaddur, en
beit ekki á mig. Það var tdl-
viljun að ég skyldi komast
til bæja heill á húfi, eða eig-
um við heldur að segja það
hafi verið handleiðsla? Ég
gekk til læknis og fékk augun
góð aftur“.
„Segðu mér að lokum, hef-
urðu orðið var við nokkuð
óihreint á fjörunum?“
„Hefurðu nú líka heyrt það,
ég hélt ekki ég hefði sagt
það neinum. En það má ekki
hafa í flimtingum í blaðinu.
Skömmu eftir að frönsku
skipbrotsmennirnir voru farn-
ir heim gekk ég niður á fjör-
ur. Sá ég þá mann einn, sem
ég bar engin kennsli á, og
gekk hann samsíða mér um
stund í nokkurri fjarlægð.
Ekki mátt þú kalla hann
draug, þó hann væri ekki
bexnunis líkur fóliki af okk-
ar heimi að búníngx tii. Ekki
sa eg aö hann liti í áttina til
min. Eg íylgdist með ferð-
um hans goöa stund og gæti
truað að viö höfum venö sam-
ferða á söndunum einar
tuttugu mínutur. Þá bar eitt-
hvað á millL Þetta var stór
maður með kápu á handleggn-
um, en skildi ekki eftir sig
nein spor í sandinum hver
sem hann var.
M