Morgunblaðið - 18.08.1963, Blaðsíða 13

M, Sunnudagur 18. ágúst 1963
MORGUNBLAÐIÐ
13
Blaðaleysi
Á sínum tíma var sagt í
gamni og alvöru, að nýsköpunar-
stjórnin mundi naumast hafa
verið mynduð, ef ekki hefði ver-
ið prentaraverkfall, meðan um
hana var samið. Ella hefðu blaða
skammir splundrað öllum samn-
ingsmöguleikum. Það er rétt, að
oft stendur ófriður af blöðunum
og efni þeirra er að sjálfsögðu
misjafnt að gseðum. En flestir
gakna vinar í stað, eða nöldurs-
ins síns, þegar þau koma ekki
út. Svo reyndist nú sem fyrr. í
fyrstu sögðu sumir, að gott væri
að hafa frið fyrir blaðanagginu.
En þeir urðu stöðugt fleiri, sem
höfðu á orði, að þeir kynnu ekki
Við sig blaðalausir. Útvarpið
segir að vísu hefztu fréttir, en
svo stuttaralega og ófullkomið,
að menn finna því betur, hvers
virði blöðin eru þeim.
Frá aðalfundi Skógræktarfélags Isla nds á Akureyri. — Ljósm. Mbl. Sv. P.
REYKJAVIKURBREF
Laugard. 17. ágúst
Bezta
útvarpsviðtalið
Með svipuðum hætti og menn
lesa blöð mjög misvandlega, þá
endast þeir misjafnlega til að
hlusta á útvarp. Verst er að koma
þar, sem útvarp er stöðugt opið,
sífelldur glymjandi, en enginn
virðist hlusta á. Aðrir opna helzt
ekki nema fyrir fréttir og finnst
þær þá oft furðu rýrar. En þess
ber að geta sem vel er gert. Við-
talið við Jóhannes á Borg, þegar
hann varð áttræður, átti sér stað
rétt fyrir blaðamannaverkfallið,
«vo að ekki hefur verið kostur
að minnast þess fyrr í Reykja-
víkurbréfi. Nú er því alllangt um
liðið síðan það var flutt. Engu
að síður má það ekki liggja í
þagnargildi, svo ágætt sem það
var. Vafálaust eiga fréttamenn-
irnir sinn hlut þar að, en mestan
þó Jóhannes sjálfur. Hann lýsti
þar á fáum mínútum fágætu
ævintýri og færði áheyrendum
heim sanninn um, að þeir hlust-
uðu á rammíslenzkan afreks-
mann, sem ruddi sér braut með
öðrum hætti en nokkur annar
landi hans fyrr eða síðar.
Miniiingarlundur
Bjarna frá Vogi
Um síðustu helgi fór fram lát-
laus athöfn vestur í Vogi á Fells
strönd, rétt utan við hið forna
höfuðból Staðarfell. Frú Guð-
laug Magnúsdóttir, ekkja Bjarna
Jónssonar frá Vogi, afhjúpaði
þar minnismerki um mann sinn,
hinn látna þjóðskörung, sem
verður 100 ára nú í október. Þá
verður Bjarna vafalaust minnzt
að verðugu og- skal saga hans því
ekki rakin að sinni. Minnismerk-
ið er fagurlega hlaðin varða með
vangamynd eftir Guðmund heit-
inn frá Miðdal. Vörðunni hefur
verið valinn staður í hvammi
þaðan sem sézt út yfir Hvamms-
fjörð og eyjaklasa með tíguleg-
an fjallahring í baksýn. Útsýni
er í senn fagurt og mikilúðlegt.
Sjálfan hvamminn er ætlunin
að prýða með trjágróðri. Nú
þegar er staðurinn sjálfur og
mannvirki margfaldlega þess
virði, að ferðalangar staldri þar
við og mun þó enn fremur svo
verða, þegar að fullu hefur ver-
ið frá gengið.
Mikilsvert starf
Fjölmargir einstaklingar og
ýms almenningssamtök í Dala-
sýslu hafa lagt fram fé til að
minnast nafnkunnasta þing-
manns Dalamanna með þessum
hætti. Forystumenn úr héraði
gengu í nefnd til að hrinda mál-
inu áleiðis, en hugmyndina og
aðalvinnuna við undirbúninginn
lagði fram Guðmundur Jónsson,
garðyrkjumaður. Guðmundur hef
ur þegar beitt sér fyrir að koma
upp nokkrum slíkum minnis-
merkjum eða minningarlundum
á Norðurlandi, á þeim stöðum,
sem nöfn kunnra manna eru sér
staklega tengd við. En ætlan
hans að halda því starfi áfram
víðsvegar um landið. Hann hef-
ur t.d. í huga að reisa Guðmundi
Hannessyni prófessor minnis-
varða á fæðingarstað hans, Guð-
laugsstöðum í Austur-Húnavatns
sýslu, og Sveini Pálssyni í Vík í
Mýrdal. Sumum kann e.t.v. að
þykja lítið til um þetta starf.
Slíkt er mikill misskilningur. Á
þennan hátt eru yngri kynslóðir
minntar á merka fyrri tíðar
menn, Heimamenn og ferðalang-
ar fá nýja staði til að skoða, sam-
tímis því sem þeir rifja upp unn-
in afrek. Listamenn fá og færi á
að iðka íþrótt sína og mi'klu
fleiri að kynnast verkum þeirra
en ella. Hinn aldni heiðursmað-
ur, Guðmundur Jónsson, á sann-
arlega þakkir skilið fyfir frum-
kvæði sitt og dugnað.
Fyrsta sporið
Það var sannmæli hjá Kennedy
Bandaríkjaforseta, að samning-
urinn um bann við helsprengju-
tilraunum er fyrsta sporið í þús-
und mílna göngu til að tryggja
allsherjarfrið. Því marki verður
aldrei náð nema gangan sé haf-
in með fyrsta sporinu. En enn er
aðeins verið að stíga fyrsta spor-
ið. Öll gangan er eftir. Á þeirri
löngu leið verða vafalaust marg-
ar torfærur og oft misviðrasamt.
Enn eygja menn markmiðið ein-
ungis í hugum sér. Því fer víðs
fjarri, að það sé sjálft í augsýn.
Hollt er að minnast hlákunnar
sem ýmsir héldu að komin væri
í kalda stríðinu, eftir að Eisenhow
er Bandaríkjaforseti og einræðis-
herrarnir frá Moskvu hittust í
Genf 1955. Þau vinarhót, sem þá
voru höfð í frammi, voru hér á
landi notuð sem yfirvarp þess,
að gera ætti ísland varnarlaust.
Raunar vissu þeir, sem það yfir-
varp völdu sér, betur en þeir
létu. Þess vegna gengu þeír á
bak orða og eiða strax við fyrsta
tækifæri haustið 1956 og sömdu
um áframhaldandi varnii — gegn
greiðslu úr öryggissjóði Banda-
ríkjanna!
Tvær orsakir
Ekki fer á milli mála, að það
eru einkum tvær orsakir, sem nú
gera að verkum, að Krúsjeff er
viðmælandi. Annars vegar er
vaxandi fjandskapur milli Sovét
kommúnista og Kínakomma. Sá
fjandskapur hefur lengi verið að
búa um sig en hefur nú blossað
upp, svo að hann getur engum
dulizt. Hin orsökin er sú, að
Krúsjeff sannfærðist um það í
Kúbudeilunni á s.l. hausti, að
honum yrði ekki þolað að ógna
Bandaríkjunum eða Vesturheimi
yfirleitt með kjarnorkuvopnum
staðsettum á Kúbu. Þá töluðu
Bandaríkin því máli, sem komm
únistar skildu. Þeim lærdómi má
enginn unnandi friðar og frelsis
gleyma.
Vísasti vegur til
glötunar
Ef lýðræðisþjóðirnar slökuðu
nú á vörnum sínum, væri það
vísasti vegurinn til glötunar. Um
fyrirsjáanlega framtíð verður
heimsfriður einungis tryggður
með styrku afli og öruggri sam-
heldni. Lítil dyggð er að skríða
í skjól annarra — og taka þó
borgun fyrir — eins og Fram-
sókn gerði haustið 1956, þegar
voðinn er öllum augljós. Jafnt
veikir og sterkir verða að sýna
vilja til sjálfstæðis og frelsis og
leggja nokkuð á sig vegna þess-
ara frumgæða, ef þeir vilja
halda þeim. Yfirgnæfandi meiri-
hluti íslenzlhi þjóðarinnar skilur
þetta. Jafnvel kommúnistar- játa
í sinn hóp, að fjandskapur við
varnir fslands er þeim sízt til
framdráttar. Þjónustúsemi þeirra
við sína erlendu húsbændur er
samt slík, að þeir munu seint
láta af vamarleysisskvaldri sínu.
Sumum þeirra, sem verið hafa
í Rússlandi nýlega, ofbýður samt
„snobbið" fyrir Bandaríkjamönn-
um þar, samtímis því sem þeim
er skipað að fjandskapast við
þá Bandaríkjamenn, sem hér
dveljast okkur til varnar.
Sporin sem hræða
Af Framsóknarmönnum ætti að
mega krefjast meira. Og þó, —
getur nokkur, sem minnist
frammistöðu þeirra 1955 og 1956
í alvöru gengið með slíkar grill-
ur? Utanríkisráðherra þeirra
lýsti 20. desember 1955 yfir hin-
um „almennu vonbrigðum" sem
skapast höfðu „vegna Genfarfund
arins“, en hinn 27. marz næst á
eftir vitnaði hann í „andann frá
Genf“ til styrktar því, að ísland
mætti gera varnarlaust! Hinn 6.
maí þar á eftir samþykkti hann
hinsvegar ásamt öðrum utanríkis
ráðherrum Atlantshafsbandalags
ins: \
„Vesturveldin geta ekki slakað
á varðgæzlu sinni. — — Það
eru því — öryggismálin, sem eru
grundvallaratriðið og Atlants-
hafsríkm verða framvegis að
meta það mest af öllu að við
halda samheldni sinni og styrk-
leika."
Þannig hófst hinn ljóti leikur,
seni hélt áfram með ræðu Her-
manrvs um, að betra væri að
vanta brauð en hafa varnir
landi, og lauk með framlengingu
varnarsamningsins — fyrir borg-
un — haustið 1956!
Enn auðvirðilegri
en 1956
Erfitt er að hugsa sér auðvirði
legri framkomu en Framsóknar-
menn gerðu sig seka um á þess-
um árum. Svo er þó að sjá sem
þeir ætli nú að sökkva enn
dýpra. Skýrt hefur verið frá, að
í afchugun sé að bæta afgreiðslu-
skilyrði og olíugeyma í Hval-
firði, jafnframt því sem við
hendina verði legufæri fyrir skip,
ef á þarf að halda. Allir vita, að
of seint kann að verða að gera
slíkair ráðstafanir, ef til ófriðar
kæmi. Al'lt getur oltið á því að
vera viðbúinn. Mest er um vert
að nauðsynlegur viðbúnaður
sýni, að æfclunin er ekki sú að
gefast upp heldur tryggja, að
árás verði ekki gerð. Olíugeym-
arnir í Hvalfirði eru nú orðnir
20 ára gamlir. Þeir voru sfcríðs-
framleiðsla, settir upp i skyndi.
Til þess að þeir komi að tilætl-
uðum notum, þarf vitanlega að
endurnýja þá, svo sem önnur
mannvirki. Þetta vita Framsókn
armenn jafnvel eins og aðrir. Ef
þeir meintu nokkuð með því
hollusfcutali, sem þeir hafa öðru
hvoru látið sér um munn fara í
garð Atlantshafsbandalagsins.s
mundu Framsóknarmenn telja
þetta svo sjálfsagt að þeir teldu
það ekki umtalsvert. En á dag-
inn er komið, að allt annað er
uppi á teningnum.
Gróðinn af olíu-
geyniunum
Eftir ófriðarlokin náði eitt af
dótturfélögum SÍS eignarhaldi á
olíugeymunum í Hvalfirði fyrir
sáralítið verð. Sízt mun ofmælt,
að fáar'eignir hafi hér á landi
orðið arðbærari en þessir olíu-
geymar. Þeir hafa lengst af og
að mestu verið leigðir varnar-
liðinu. Frá leigumálanum hefur
ekki verið opinberlega skýrt, en
víst er að dótturfélag SÍS hefur
hagnazt á hönum offjár.
Framsóknarmenn halda því nú
fram, að geymarnir séu enn í
ágætu standi og þurfi hvorki
endurnýjunar né aukningar. Þeir
um það. Vitanlega ræður dótt-
urfélag SIS hvað það gerir við
sína eign. En fróðlegt væri fyrir
almenning að fá skýrslur um
allar fjárreiður í sambandi við
olíugeymana, hversu gróðinn hef
ur verið mikill og hvað við hann
hefur verið gert. Ef hugur SÍS-
herranna til almenningsþjónustu
væri jafn einlægur og þeir í orði
kveðnu láta, mundi ekki á þeim
standa að gefa fullkomna skýrslu
, um svo nýstárlegt efnL
Komið við kvik-
Míia
Hætt er samt við, að bið verðl
á að þessi gögn verði lögð fyrir
almenning. En hann þarf ekki
vitnanna við. Frásögn af athug-
un á byggingu nýrra olíugeyma,
hvað þá tilhugsunin um bygg-
ingu nýrrar olíustöðvar í Hval-
firði, hefur komið Framsóknar-
mönnum til að ganga rétt einu
sinni af göflunum. Enn hefur það
sannast, að þeir meta varnir ís-
lands fyrst og fremst til fjár. Að
þessu sinni setja þeir stórgróða
dótturfélags SÍS öllu ofar. Við .“
slíka menn er ákaflega erfitt að
halda uppi málefnaumræðum.
Sjónarmið þeirra og flestra ann-
arra eru svo gerólík. Innan Fram
sóknarflokksins eru þó margir,
sem hafa fullkomin viðbjóð á
slíkum vinnubrögðum. Spurning-
in er, hvort þeir láta nú kúgast
eða þeir taka ráðin af valda-
bröskurum, sem hafa svælt und-
ir sig flokkinn og halda honum
í járngreipum fjármálaveldis SIS.
Út á við reyna þeir allir að
halda hópinn, en inn á við logar
allt í fjandskap og tortryggni.
Ekiki aðeins vegna viðleitni
sumra til að fá flokkinn til að
meta málin málefnanna vegna,
heldur og sökum sífeldrar valda
togstreitu hinna.
Almennur léttir
Lítt pólitískur maður, sem
sökum starfa síns ferðaðist víðs-
vegar um landið skömmu eftir
kosningar, hafði orð á því við
kuningja sinn, að hvarvetna sem
hann hefði komið hefði verið
létt yfir mönnum sökum únslita
kosninganna. Honum þótti engin
furða, þótt svo væri um Sjálf-
stæðismenn og Alþýðuflokks-
menn. Hitt þótti honum eftirtekt-
arverðara, að sami hugur ríkti
hjá ótrúlega mörgnm, sem greitt
höfðu stjórnarandstæðingum at-
kvæði. Þeir höfðu að vísu ekki
brugðið fylgi sínu við þá flokka,
sem þeir áður höfðu fyllt, en
þeir létu uppi við hinn ópólitíska
mann, að þjóðinni væri fyrir
beztu að hafa örugga, samhenta
stjórn. Glundroðinn og óvissan
hlyti að bitna á öllum. Víst má
segja, að slíkur hugsunarhátbur
lýsi tvískinnungi. Atkvæðið ræð-
ur úrslitum og vel hefði mátt
svo fara, að menn hefðu kosið
yfir sig það, sem þeir sizt vildu.
En stjórnmálin eru aukaatriði
í hugum margra og ýmislegt kem
ur til greina, þegar ákvörðun
skal tekin. Of margir hugsa sem
svo, að allt muni fara vel, þó að
þeir sjálfir breyti ekki til og
velji annan flokk en áður. Þess-
um ’mönnum varð samt nú að
ósk sinni. Stjórnin hlaut yfir-
gnæfandi og vaxandi fylgi.
Framsókn situr
með sárt ennið
Þrátt fyrir digurbarkaleg læti,
skilur Framsókn samt, að hún er
stödd á vegamótum Forystu-
menn hennar settu allt inn á að
koma sér í þá aðstöðu, að án
þeirra yrði ekki stjórnað. Glæfra
leikurinn mistókst og gagnrýni
innan flokksins fer óðum vax-
andi. Þess vegna reyna Fram-
sóknarbroddarnir nú að friða
fylgismenn sína með því, að þeir
muni engu að síður komast í rík-
isstjórn áður en langt um líður.
Samkvæmt fyrri reynslu mundu
þeir ekki svífast margháttaðra
skemmdarverka til að koma
þeim vilja sínum fram. En kjós-
endur hafa ákveðið allt annað.
Þeir vilja halda Fram-
sókn utan stjórnar vegna þess
að þeir vita, að tilkoma hennar
mundi leiða til spillingar og ýf-
inga, sem torvelda hlytu heil-
brigða stjórnarhætti. Nú er það
stjórnarflokkanna að sýna, að
þeir séu verðir trausts þjóðar-
innar. Margháttaðir erfiðleikar
eru framundan eins og oft áður,
en á þeim má sigrast með ein-
beittum vilja og stefnufestu.