Morgunblaðið - 22.08.1963, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 22. ágúst 1963.
Otgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík. •
Framkvaemdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðs.lstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakib.

UTAN ÚR HEIMI
FRAMSOKN
MEÐGENGUR
¥ gær birtist í Tímanum for-
ystugrein undir nafninu:
„Orsakir dýrtíðarinnar“. Þar
er reynt með venjulegum
Framsóknarrökum að sýna
fram á, að Framsóknarflokk-
urinn hafi aldrei komið ná-
lægt neinni dýrtíð á íslandi,
hún sé öll meira og minna
runnin undan rifjum Sjálf-
stæðisflokksins. Tíminn segir,
að orsakir þeirrar dýrtíðar-
þenslu, sem nú er glímt við,
séu m. a. þær, að gengisfell-
ingar hafi komið af stað verð-
bólgu í landinu.
Aldrei þessu vant eru full-
yrðingar Tímans ekki alveg
út í hött. En vert er að líta
nánar á þetta mál. Genginu
hefur verið breytt tvisvar í
tíð núverandi stjórnarflokka,
þ.e. í febrúar 1960 og ágúst
1961. Þegar núverandi ríkis-
stjórn hafði tekið við völd-
um, fékk hún sérfræðinga til
að gera athuganir á styrk-
leika vinstristjórnar krónunn
ar, og að þeirri athugun lok-
inni töldu þeir, að hún væri
ekki meira virði en svo, að
nauðsyn bæri til að lækka
gengi hennar í 40 eða 42 krón-
ur fyrir hvern Bandaríkjadal.
En ríkisstjórnin vildi, þrátt
fyrir þessar leiðbeiningar sér-
fræðinganna, halda í íslenzku
krónum í dollar. Þessar ráð-
ákvað því að lækka hana ekki
meira en svo, að næmi 38
krónum í dollar. Þessar ráð-
stafanir voru einungis gerð-
ar í því skyni að rétta við það
sem aflaga hafði farið í tíð
vinstri stjórnarinnar. Eins og
allir vita voru efnahagsmál
landsins í rúst, þegar núver-
andi viðreisnarstjórn tók við
og bar brýna nauðsyn til að
byggja nýja borg á þeim rúst-
um, sem fyrir voru. Sú verð-
hækkun, sem af þessu hefur
leitt, er því arfur frá vinstri
stjórninni og sú staðreynd, að
verðbólgan og verðlagið urðu
ekki hærri en raun ber vitni.
á rætur sínar að rekja til
þess, hversu fljótt var við
brugðizt og af hve mikilli ár-
vekni og ábyrgðartilfinningu
núverandi ríkisstjórn skarst í
leikinn og kom í veg fyrir
frekari og alvarlegri skerð-
ingar.
Ástæðan til þess að ríkis-
stjórnin var knúin til að
breyta gengi íslenzkrar krónu
í ágúst 1961 var sú, að Fram-
sóknarflokkurinn gerði sam-
særi með kommúnistum og
lét SÍS svíkja samstarf við
aðra atvinnurekendur í land-
inu og samdi um kauphækk-
anir, sem allir vissu að voru
meiri en greiðsluþol atvinnu-
veganna. Framsóknarmenn
létu sér þá, ekki frekar en nú,
allt fyrir brjósti brenna. Þeir
voru staðráðnir í því að fórna
hagsmunum íslands fyrir
valdabrask sitt, þeir skyidu
komast í ríkisstjórn með
hvaða brögðum, sem tiltæk
voru. En ævintýri þeirra fór
sem betur fer út um þúfur.
Fólkið sá að nokkru leyti í
gegnum blekkingarvefinn,
eins og kosningaúrslitin
sýndu, og á væntanlega eftir
að sjá betur í gegnum hann
á því kjörtímabili sem nú er
nýhafið.
Eftir svikasamninga SÍS
hækkaði kaupgjald um allt
að 15%, að því að talið er. Þá
vissu þó allir, að atvinnuveg-
irnir stóðu höllum fæti og
þoldu ekki slíka hækkun.
Þessir samningar voru því
ekki samningar um bætt kjör
fólksins, heldur um það eitt,
að fella krónuna, ef það mætti
verða til þess að fella ríkis-
stjórnina um leið. En núver-
andi viðreisnarstjórn brást
eins vel við vandanum og
hægt var, eins og á stóð. Ef
hún hefði ekki þorað að horf-
ast í augu við þá erfiðleika,
sem framundan blöstu í efna-
hags- og atvinnulífi þjóðar-
innar, væri ástandið í landinu
nú öðru vísi en raun ber
vitni.
Það er því rangt sem Tím-
inn segir, að það hafi verið
gengisfellingarnar, sem hafi
•orsakað dýrtíðarþensluna. Or
sakirnar voru fyrst og fremst
óstjórn Framsóknarflokksins
í tíð vinstri stjórnarinnar og
óþjóðleg samvinna hans við
kommúnistaflokkinn. Dýrtíð-
in er því fyrst og fremst arf-
ur sem þjóðin hefur tekið frá
Framsóknarflokknum. Hún
er eitt af afkvæmum þeirrar
„þjóðlegu stefnu“ sem Tím-
inn boðar.
HVALFJÖRÐUR
OG TÍMINN
Fins og menn muna gerði
^ Tíminn mikið veður út af
svonefndu Hvalfjarðarmáli
og hneykslaðist ósköpin öll
á því, að þar skyldi- eiga að
fara fram rannsókn á því,
hvort ekki væri ástæða til að
auka birgðageymslur Atlants
hafsbandalagsins í firðin-
um. Gekk Tíminn svo langt
í blekkingum sínum um mál
þetta, að almenningur var
agndofa og er þó ýmsu vaft-
ur úr þeim herbúðum.
Tíminn þóttist auðvitað
vera að gæta hagsmuna ís-
Helandermálið gengur aftur
ER Helander biskup sekur
um níðskrif, eða hefur hann
verið dæmdur frá embætti fyr
ir verknað, sem hann hefur
ekki framið? Þessari spurn-
ingu hafa margir Svíar verið
að velta fyrir sér í meira en
tíu ár. Um Helandermálið hef-
ur verið meir rætt og ritað en
nokkurt annað sænskt mál á
þessari - öld, auk blaðaskrifa
hafa langar ritgerðir verið
birtar um það, og meira að
segja hefur leikrit verið sam-
ið um það (A. Kielland: „Herr
ann og þjónar hans“). Dick
Helander hefur jafnan neitað
sekt sinni og eftir að dómur
féll á hann fyrst í undirrétti
og svo í Svea Hovratt, sem er
yfirdómur, safnaði hann nýj-
um gögnum og krafðist þess
að málið yrði tekið upp að
nýju. En hæstiréttur neitaði
þessu lengi vel, eða þangað til
í júlí 1961. Þá hafði Helander
gefið út varnarrit sitt,
„Oskyldig dömd“ og lagt fram
fjölda nýrra gagna, sakleysi
sínu til sönnunar.
Af því að mál þetta er nú
orðið 11 ára gamalt, er rétt að
rifja upp aðalatriði þess: — í
Strangnasbiskupsdæmi skyldi
nýr biskup kosinn í maí 1952.
Meðal umsækjenda var Dick
Helander, þáverandi guðfræði
prófessor í Uppsölum, 56 ára.
Hann var kosinn. En fyrir
kosninguna höfðu margir
þeirra, sem atkvæðisrétt
höfðu, fengið nafnlaus bréf,
með níði um ýmsa hinna um-
sækjendanna. Yfir tiu mis-
munandi útgáfur af þessum
níðbréfum hafa komið fram,
og spunnust sögur um hver
höfundurinn mundi vera og
var m.a. tilnefndur presturinn
Eric Segelberg.
Helander var skipaður bisk-
up í desember 1952, en nokkru
áður hafði Segelberg kært til
lögreglunnar út af níðbréfun-
um og því, að orðrómurinn
hafði bendlað hann við þau,
En þegar lögreglan fór að
Helander
rannsaka málið komst hún
bráðlega á þá skoðun, að níð-
höfundurinn væri enginn ann-
ar en hinn nýkjörni biskup,
Helander. Rökstuddi hún
þetta með fingraförum, sem
fundust á sumum bréfunum,
og einkennum á ritvélaletri,
sem þótti mega rekja til rit-
vélar er Helander notaði. Mál-
ið kom fyrir dóm haustið 1953,
og í desember dæmdi undir-
rétturinn í Uppsölum Heland-
er sekan, og í apríl 1954 stað-
festi Svea Hovratt þann dóm
og dæmdi Helander frá emb-
ætti. Hann skaut málinu til
hæstaréttar, sem neitaði um
leyfi til þess að málið yrði tek
ið upp að nýju.
En áður en hér var komið
sögu höfðu miklar deilur haf-
izt meðal lögfræðinga í Sví-
þjóð um dóm þenna, og héldu
margir því fram, að líkurnar
sem Helander var dæmdur á,
væri svo veikar, að óforsvar-
anlegt væri að byggja sektar-
dóm á þeim. Er það einsdæmi
að nokkur dómur hafi sætt
jafn mikilli gagnrýni í Sví-
þjóð.
Helander og meðhaldsmenn
hans héldu áfram að safna
gögnum í málinu og vorið
1957 gaf hann út áðurgreint
varnarrit sitt, og bað hæsta-
rétt aftur um að málið yrði
tekið upp á ný. Og árið eftir
sendi hann ný gögn. Hæstirétt
ur leitaði álits saksóknara rík-
isins, sem ráðlagði að beiðn-
inni yrði neitað. En loks komst
hæstiréttur að þeirri niður-
stöðu í júlí 1961, að rétt væri
að málið yrði tekið upp aftur
og fengið Svea Hovrátt til
meðferðar þá um haustið. En
síðan hefur frestur komið eft-
ir frest, sumpart vegna veik-
inda Helanders en sumpart
vegna nýrra gagna, sem fram
hafa komið og rétturinn hefur
þurft tíma til að rannsaka.
Meðal þeirra má nefna stað-
hæfingar um, að lögreglan og
ákæruvaldið hafi farið grun-
samlega með níðbréfin og
stungið skjölum undir stól.
- Loks þótti tímabært að taka
málið fyrir 19. marz í vor sem
leið, en þá heimtaði opinberi
ákærandinn enn frest til þess
að kanna ný plögg í málinu.
Var því þá frestað til 23. apríl
en vegna nýrra kæruatriða
milli aðila var málinu enn
frestað til 20. ágúst.
En nú er ekkert talið að
vanbúnaði lengur. Þetta verð-
ur umfangsmikið mál, því að
það eru um 14.000 ummæli,
dómsforsendur, blaðagreinar
og fleira, sem rétturinn á að
Framh. á bls. 23

lenzku þjóðarinnar, ekki síð-
ur en kommúnistar, og kenpt-
ist um að slá ryki í augu fólks.
En allar fullyrðingar blaðs-
ins um það, að nú ætti að
koma ‘upp flota- og kafbáta-
stöð í Keflavík, voru auðvit-
að staðlausir stafir. Og í frétt
frá AP sem Morgunblaðið
birti sl. laugardag er sagt, að
talsmenn Bandaríkjastjórnar
hafi lýst því yfir, að fregnin
um fyrirhugaða kjarnorku-
kafbátastöð í Hvalfirði hafi
við engin rök að styðjast.
Hvalfjörður mundi vera á-
fram, eins og hingað til, olíu-
birgðastöð fyrir Atlantshafs-
bandalagið.
Tíminn veit líka upp á sig
skömmina. Nú þegir hann
þunnu hljóði og þorir varla
að minnast á „rosafréttina“
um Hvalfjörð. Ástæðan mun
ekki sízt vera sú, að almenn-
ingur er farinn að gera sér
grein fyrir því hver muni
vera hin raunverulega ástæða
þessa öldugjálfurs í „bænda-
blaðinu“. Olíufélagið á olíu-
geymana í Hvalfirði og hefur,
að því er upplýst hefur verið,
þénað á þeim marga milljóna-
tugi. Þegar svo er ráðgert að
fjölga olíugeymum í Hval-
firði er komið við peninga-
kaunin á Framsóknarbrodd-
unum. Þeir óttast um sinn
hag. Þeir eru hræddir um að
missa spón úr sínum olíuaski.
En til að hyljast reykskýi
blekkinganna, er málinu sleg-
ið upp á forsíðu Tímans sem
„íslenzkri stefnu“ eða „þjóð-
legri stefnu.“
Þó að Þjóðviljinn hafi séð,
hver er raunveruleg ástæða
til afstöðu Tímans í máli
þessu, á hann í gær ekki orð
til að lýsa hrifningu sinni. á
frammistöðu Framsóknar.
Segir hann meðal annars, að
hinni raunverulegu herleið-
ingu Framsóknarflokksins
kunni loksins að vera lokið,
ef Framsóknarflokkurinn
heldur fast fram þeirri stefnu,
sem hann nú síðast hefur
markað um utanríkismál með
Hvalf j arðarmálinu.
ÍSLAND
í UNESCO
Tll'orgunblaðinu hefur borizt
í hendur fyrsta bindi af
stórmerku riti, sem gefið er
út á vegum UNESCO, eða
Vísinda- og menningarstofn-
unar Sameinuðu þjóðanna.
Er hér um að ræða fyrsta
bindi af bokaflokki um menn-
ingarsöguna frá upphafi vega.
Hafa verið til kvaddir hinir
merkustu rithöfundar og
fræðimenn frá ýmsum lönd-
um heims og munu þeir sjá
um ritverk þetta, sem verður
í allmörgum stórum bindum.
Vísinda- og menningarstofn
unin hefur unnið margt þarft
verk á sínu sviði. Meðal ann-
ars gefur hún út þýðingar á
bókmenntum aðildarþjóð-
anna og hefur þannig stór-
aukið kynni á menningu
þeirra, en fátt er betur til
þess fallið að auka skilning
þjóða í milli.
ísland á enga aðild að hinu
mikla menningarsögulega rit-
verki, sem nú er unnið að.
Ástæðan er sú, að ísland hef-
ur, af einhverjum ástæðum,
ekki gerzt meðlimur í UN
ESCO. Þeir eru margir sem
segja, a^.við eigum ekki að
eyða stórfé í aðild að alla
konar samtökum og má það
stundum rétt vera. En þegar
stórmerk nytjastofnun eins
og UNESCO á í hlut, er óskilj-
anlegt, hvers vegna ísland á
ekki aðild að þeirri stofnun.
Það mundi aðeins kosta ó-
verulegar upphæðir, sem
þjóðin getur fengið margfald-
lega ávaxtaðar í því merka
starfi, sem unnið er á vegum
þessarar stofnunar.