Morgunblaðið - 04.12.1963, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLADID
Miðvikudagur 4. des. 1963
— Orkunotkun
Framh. af bls. 13
gert, að um 3 þúsund þeirra
bætist í hópinn á árunum 1963
til 1964.
Raforkuvinnslan á síðastliðnu
áiri var 620 milijónir kílówatt-
stundir eða 620 GWh, sem sam-
svarar nær 3400 kílówattstund-
um á hvert mannrbarn í landinu,
og var um 9?% hennar unnin í
vatnsorkuverum. Er fróðlegt að
bera. þetta saman við vinnslu
þeirra þjóða, sem lengst eru
komnar á þessu sviði, og kemur
þá í ljós, að ísland er fimrnta
landið í röðinni í Fh rópu og það
sjöunda í öilum heiminum í
hlutfallslegri raíorkunotkun á
eftir Noregi, Svíþjóð, Luxem-
borg og Sinss, Kanada og Banda-
ríkjunum. I aðalatriðum skiptist
raforku vinns! an þannig eftir
notkun:
J
Skipting
raforkuvinnslunnar 1962.
Iðnaður .................. 43%
Almenn heimilisnotkun . 23%
Húsahitun ................ 16%
Verzlunar- og götulýs-
ing, ýmislegt ......... 11%
Kaflavíkurflugvöllur .. 7 %
100%
Eftirtektarvert er, hve þáttur
iðnaðarins er orðinn stór, og
veldur Áburðarverksmiðjan
mestu þar um, því rúm 50%
iðnaðarvinnslunnar eru hennar
vegna, enn sem komið er.
Uppsett afl í lok þessa árs verð
ur 166 þúsund kílówött eða 166
MW (megawött), þegar með eru
talin 19 MW í einkarafstöðvum,
sem árlega vinna nú um 15 GWh,
og falla 126 MW á vatnsafls-
stöðvar en 40 MW á eldsneytis-
stöðvar. Þó þser síðamefndu séu
þannig 24% af heildinni í afli,
unnu þær á síðasta ári aðeins
3% af arkunni, enda er þeim
mest megnis ætlað það hlutverk
að vena varastöðvar og topp-
stöðvar í samvinnu við vatns-
aflsstöðvamar, sem á þann hátt
nýtast betur. Stærstu vatnsvirkj-
animar eru Sogsvirkjun, samtals
87,5 MW í þremur stöðvum, eft-
ir að lokið er niðursetningu nýrr
ar 15,5 MW vélasamstæðu í íra-
fossstöð, sem nú er unnið að, og
Laxárvirkjun, samtals 12,5 MW
í tveimur stöðvum.
Yfirleitt er það svo, að því
stænri sem orkuverin eru því
ódýnari verður okueiningin. —
Þróunin í hinum ýmsu löndum
hefur því orðið sú, að einangr-
aðar arkuveitur hafa verið
tengdar saman í stærri og stærri
heildir og markaðuirinn, er þjóna
skyldi þannig aukinn, sem aftur
hefur skapað grundvöll fyrir
stærri orkuverum. En ástæðurn-
ar fyrir þessari þróun eru fleiri.
Val á staðsetningu orkuvera
verður minni takmörkunum
háð, orkuverin geta aðstoðað
hvort annað, þegar bilanir eða
vatnsskortur steðjar að, grund-
völlur myndast fyrir hagstæðri
samvinnu miðlunarstöðva,
rennslisstöðva og eldneytis-
stöðva, sameiginleg átök hinna
mörgu em auðveldari en átök
hinna fáu og fleira mætti telja.
Hin stærstu kerfi eiga að vísu
sín tæknilegu vandamál, en jafn-
vel þó allt vatnsafl landsiris og
jarðvarmi væri virkjaður til raf-
orkuvinnslu og orkuverm tengd
saman í eina heild, íæri fjarri
því að þau mundu valda erfið-
leikum vegna stærðar kerfisins.
Við íslendingar erum skemmra
á veg komnir á þessu sviði en
margar þróaðar þjóðir, sem ekki
hafa aðeins tengt allar heiztu
arkuveitur sínar satnan í eina
heild, heldur og heiidarkerfi
hvarrar annarrar. Við erurn þó
komnir all langt í þessu efni og
eru nú fimm myndarieg kerfi í
landinu, eitt á Suðvasturlandi,
annað á Vestfjörðum, þriðja á
Norðvesturlandi, fjórða á Mið-
norðurlandi og það finunta á
Austfjörðum. Á 2. mynd eru
þessi kerfi ásamt aflstöðvum og
minni veitum sýnd. Hæsta spenn-
an er 138 þúsund voit og sam-
anlögð lengd háspennulína tæp-
ir 4 þúsund kílómetrar. 2. mynd
sýnir einnig vöxt raforkuvinnsl -
unnar á undanfömum áratugum.
Er hann næsta ævintýrategur og
virðist lítið lát vera á, eins og
síðar verður vikið að.
verið unnar til þessara þarfa á
árinu. Allur grunnflötur gróð-
urhúsa mun nú vera um 100
þúsund fermetrar, og árleg
vinnsla til þeima um 230 GWh.
Samanlögð jarðvarmavinnsla ár-
ið 1962 var þannig um 970 GWh.
Þær holur sem boraðar hafa
verið í landinu skila eða geta
t.frrynS.. /tafifltyf J latantt ’f96$
metrar. Tveir stórir borar eru
til í landinu, hinn svokallaði
Gufubor og Norðuriandsborinn,
en auk þess fjöldi minni bora.
Dýpstu holumar eru um 2200
metnar og geta þá verið allt að
250 mm víðar, en með breyttum
búnaði má með Gufubornum
komast í um 3000 metra dýpi
Jarðvarmi.
Enn sem komið eir, er jarð-
varminn nær eingöngu notaður
til ylræktar og húsaiiunar og
nær allur fenginn úr borholum.
Varmaveitur eru í Reykjavik,
Hveragerði, Selfossi, Sauðár-
króki og Ólafsfirði, og naðu þær
á síðastliðnu ári til um 46 þús.
manns. Mun láta nærri að 640
þúsund Goal eða 740 GWh haíi
Dettifoss
skilað mikið meiri varma en
þeim, sem til neyzlu fer og hér
að framan er nefndur unninn
varmi, og eru þar holurnar í
Hveragerði þyngstar á metun-
um. Borholurnar eru á fjölmörg-
um stöðum, en þó fynst og
fremst í Reykjavík, Mosfells-
sveit og Hveragerði og mun nú
samanlögð dýpt allra jarðvarma-
borhola vera orðin um 70 þús.
vír'hjt.i'. þjý’'S'>r vii
nærri að um 110 þúsund tonn
hafi farið í húahitun, um 230
þúsund tonn í vöruíramleiðslu
og um 120 þúsund tonn til sam-
gangna. Umreiknað svarar þetta
til þess að við höfurn á árinu
1962 flutt inn um 5300 GWh i
eldsneyti.
Orkunotkun í he>Id.
Samkvæmt framansögðu unnu
íslendingar á síðastliðnu ári 600
GWh úr fallvötnum, um 970
GWh úr jarðhitasvæðum og
fluttu inn um 5300 GWh í elds-
neyti. Samtals tnru þetta 6900
GWh, sem samsvarar 37 þúsund
kilbwattstundum á mann. Þessi
verga orkrmotkim eða hráorku-
notkun, nýtist hins vegar ekki
nærri öll og tapast 10-20% af
raforkunni, um 50% af jairðvarm
anum, eins og hann er notaður
nú, um 80% af eldsneytinu, þeg-
ar það er notað á bifreiðir, um
40% þegar það er notað á heim-
ilum, í kaupsýslu og þjónustu
o.s.frv. Séu þessi arkutöp dreg-
in frá hráorkunni, fæst sú orka
sem nýtist og nefnist hún not-
orka. Má áætla að á árinu 1962
hafi hún verið þeisisi:
Notorka íslendinga 1962
í miUjónum kilowattstunda
(GWh)
Húshitun ......................
Alm. heimilisnotkuin, kaupsýsla
og þjónusta .................
Vöruframleiðsla í landbúhaði,
fiskveiðum og iðnaði ........
Samgöngur: bifreiðir, farskip,
flugvélar ...................
Keflavíkurflugvöllur ..........
Vatns- Jarð- Elds- Alls- %
orka 80 varmi 370 neyti 800 1250 42,1
175 — 5 180 6,1
210 115 810 1135 38,3
365 365 12,3
35 — — 35 L2
500 485 1980 2965 100,0
með mjóni holur. Bartími 1000
metra djúprar holu með þessum
bor er um eða innan við einn
mánuð, og er það mikill munur
frá því sem áður var, þegar
borun niður á 750 metra dýpi
tók eitt til tvö ár. Nú er unnið
markvisst að borunum eftir
heitu vatni í námunda við kaup-
staði og kauptún víðs vegar á
landinu, og verið er að auka
Hitaveitu Reykjavíkur þannig
að hún nái til nær allra borgar-
búa innan fárra ára.
Eldsneyti.
Innlenda eldsneytið, mór og
surtarbrandur, er lítið sem ekk-
ert notað. Allt okkar eldsneyU
er því innflutt og munum við
á síðastliðnu ári hafa notað um
460 þúsund tonn af olíum og
benzíni, ef með eru talin tæp 20
þúsund tonn af kolum og koksi
og það umreiknað í olíu, og
einnig eldsneyti flugvéla og
skipa áfyllt erlendis. Mun láta
Notorkan er þannig nú um 3000
GWh alls eða um 43% af hrá-
orkunni. Um 67% hennar fæst
úr erlendu eldsneytá, en um 33%
frá innlendum orkugöfum og fell
ur sá hluiti nær jafnt á vatns-
órku og jarðvarma. Nánari at-
hugun sýnir, að þetta nægi til
þess að við séum m+.ðal fremstu
þjóða í hlutfails) ^gn. orkunotk-
un.
Árin framundan
Innlendu orkugjafarnir verða
ekki nýttir svo máli sk pti í
fiskveiðum og samgöngum i
fyrirsjáan’.egri framt’ð Á þessu
sviði munun við þvl halda á-
fram að nota erlent eltísneyti
og hefur verið áætlað að það
muni aukxst um 60% á þessum
áratug, sem e.t.v. er nokkuð hátt
reiknað miðað við óbreyttar að-
stæður. Hvernig framhaldið verð
Ur fer mjög eftir pví, hvort við
tökum upp siglingar að hætti
Norðmanna eða þá aukum flug-
þjónustu okkar við aðrar þjóð-