Morgunblaðið - 02.08.1964, Qupperneq 15

Sunnudagur 2. Sgöst 1984
MORGU MBLAÐIÐ

Viðhorfin í vcrzl-
unarmálum
* Á hinum árlega frídegi verzlun
arraanna er ekki aðeins tími og
tækifæri til J>ess að þúsundir
manna leiti út úr borgum og kaup
túnum til fagurra staða víðsveg-
ar um land. Þá er einnig rétt
og gagnlegt að menn litist um og
geri sér ljóst, hvernig ástand
verzlunar og viðskipta er í land
inu.
' f dag má segja að verzlunin á
íslandi sé í stórum dráttum frjáls.
Um 20% innflutningsins er að
vísu bundinn við jafnvirðiskaupa
löndin til þess að tryggja þar
sölu íslenzkra útflutningsafurða.
En innflutnings- og gjaldeyris-
höft setja ekki lengur svip sinn
á viðskiptalífið eins og alltof oft
áður í okkar landi. Meðan Fram
sóknarflokkurinn var voldugur
og áhrifaríkur í íslenzkum stjórn-
málum, voru höftin ævinlega
það úrræði, sem leiðtogum hans
var nærtækast. Þeir trúðu því,
eð með gjaldeyrishöftum og inn
flutningshömlum væri hægt að
skapa jafnvægi í þjóðarbúskap-
inn. En reynslan sýndi að þetta
var ómögulegt. í staðinn fyrir
heilbrigt efnahagsástand og jafn
vægi, sköpuðu höftin margskon-
ar spillingu og misrétti, sem bitn
aði á öllum almenningL
1 Viðreisnarstjórnin trúði ekki á
gildi haftanna. Hún lagði megin
áherzlu á aukningu framleiðsl-
unnar og viðskiptafrelsi í skjóli
vaxandi arðs af starfi lands-
manna. Henni hefir tekizt að
tryggja nokkurn vegin frjálsan
innflutning og stór bætt ástand i
gjaldeyris- og viðskiptamálum
þjóðarinnar. Allar verzlanir á ís
landi eru í dag fullar af vörum
og vöruúrval er hér nú meira
en nokkru sinni fyrr. Almenning
ur á íslandi á í dag kost á því að
kaupa nokkurnveginn sömu vör
ur og fást í búðum nágranna-
þjóðanna.
Þetta er geysi þýðingarmikil
staðreynd, sem felur í sér bætta
aðstöðu alls almennings á marga
lund. Hinu spillta haftakerfi hef
ir verið útrýmfog því ranglæti,
sem ævinlega fylgdi í kjölfar
þess.
Yfir þessu er vissulega ástæða
til að gleðjast, þegar íslenzkir
verzlunarmenn halda hátíð og
minnast stéttar sinnar og langrar
og harðrar baráttu fyrir verzlun
arfrelsi til handa þessari þjóð,
sem verzlunareinokun hafði nær
riðið að fullu fyrr á öldum.
Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra, með hjónunum á Stað á Reykjanesi, Snæbirni Jónssyni og
Unni Guðmundsdóttur. Gamla kirkjan á Stað i baksýn. Ný kirkja og glæsileg hefur nú verið reist
á Reykhólum en gömlu kirkjunni á Stað mun samt verða haldið við. Hefur farið frani viðgerð' á
henni i sumar. Staðarkirkja er nú 100 ára gömui og hafa vinir kirkjunnar efnt til fjársöfnunar til
þess að halda henni við. — Snæbjörn á Stað býr þar stórbúi, hefur yfir 400 fjár og 7 kýr. — Mynd-
in hér að ofan var tekin sl. sunnudag.
REYKJAVÍKURBRÉF
Til þess eru vítin
að varast þau
Til þess eru vítin að varast
þau, segir gamalt máltæki. Á und
anförnum árum hefir það alloft
hent að drykkjuskaparæði
og óregla hefir sett svip sinn á
einstaka hátíðisdaga, þegar fólks
fjöldi hefir safnazt saman á fögr
um stöðum viðsvegar um land.
Þórsmörk, Þjórsárdalur, Hreða-
vatn og jafnvel Þingvellir hafa
orðið fyrir barði ósómans og
það í svo ríkum mæli að þjóðar
skömm hefir verið að.
Nú er svo komið, að almenn-
ur áhugi virðist verað að skapast
á því, að koma í veg fyrir að
stíkir atburðir endurtaki sig. All
ur almenningur finnur að það ber
þrosxa þjóðarinnar og manndómi
lélegt vitni, ef það sannazt að
hún getur ekki haldið upp á
ekistaka hátíðisdaga án þess að
þúsundir manna ærist og skeyti
hvorki um skömm né heiður.
Vonandi £ar* því hátíðahöld
Laugard. 1. dgúst
verzlunarmannahelgarinnar að
þessu sinni fram vel og friðsam
lega, hvort sem samkomustaðirn
ir eru í hinum fagra fjallafaðmi
ístenzkrar náttúru eða í samkomu
húsum borga og sveita. Tilgang
ur verzlunarmannafrídagsins er
m.a. sá, að gefa fjölda fólks, sem
vinnur störf sín inn á skrifstof
um og verzlunum megin hluta
ársins, tækifæri til þess að
njóta titbreytingar og heilbrigðr
ar skemmtunar úti í náttúrunm,
fjarri dagsins önn. Það er sorg-
legt þegar slíkir dagar leiða slys
eða vanvirðu yfir þá, sem þarfn-
ast tilbreytingar og hressandi úti
veru með vinum og starfsfélög-
um á lengi þráðum frídegL
Fegurð við Breiða-
f jörð
fctand er fagurt og stórbrotið
iand. Það er ekki aðeins skoðun
okkar, sem byggjum það heldur
flestra þeirra, sem sækja það
heim. í öllutu byggðum íslands
og ekki síður í óbyggðum þess
getur að líta dásamlega staði,
töfrandi náttúrufegurð og hrika-
legan mikilleik. Meðal þeirra
landshluta, sem tvímælalaust má
telja í tölu hinna svipmestu og
fegurstu eru héruðin í kringum
Breiðafjörð. Að þessum mikla
flóa, sem skerst inn í vestur
strönd landsins liggja 3 sýslur,
Snæfellsnessýsla, Dalasýsla og
Barðastrandarsýsla. Strandlengja
þeirra er geysilöng, vogskorin og
fjöibreytt að öllu landslagi. Þar
standa „risar á verði við sjón-
deildarhring“, Snæfellsjökull í
suðri og Látrabjarg í norðri. I
faðmi þessa mikla flóa, fljóta þús
undir eyja og hólma, iðandi af
lífi og baráttu. Fuglar og selir
sveima þar allt um kring. Þegar
farið er frá landi út í eyjar,
lækka fjötlin að baki og eyjarn-
ar, sem áður sýndust eins og
furðuskip í ævintýri, verða að
veruleika. Þær svífa fram hjá
eins og litkvikmynd á stórbrotnu
breiðtjaldi.
Af Breiðafjarðareyjum eru.nú
aðeins örfáar byggðar. Svipti-
byljir þjóðlífsbreytinganna hafa
leikið eyjabyggðirnar hart. En
þar eru ennþá margvísleg hlunn
indi, sem kostar mikia vinnu og
erfiði að nytja.
Þegar Mbl. var statt vestur á
Reykhólum og Stað á Reykja-
nesi um síðustu helgi, skein sól
yfir Breiðafirði. Snæfellsjökull
var þó hulinn móðu, en Skorin
teygði sig lengst í vestri, fram í
bláan og sólfáðan flóann. Hinn
mikli fjöldi eyja og hólma mynd
aði samfellda perlufesti við hafs
brún.
Slíkar myndir af fegurð ís-
lands, eru svo sterkar og hreinar
að þær hljóba að geymast í hug-
anum og skapa yi í sálirwa löngu
eftir að hríðar og él eru tekin að
leika um fjöll og byggðir þessa
fagra lands.
Útbreiðsla blaða
og sjóiivarps
í árbók Sameinuðu þjóðanna
á síðasta ári getur m.a. að líta
margvíslegan fróðieik um út-
breiðslu dagblaða og sjónvarps
í heiminum. Þar kemur það t.d.
í ljós, að í Svíþjóð og Stóra-Bret-
landi var útbreiðsia dagblaða
mest að tiltöiu við fólks-
fjöida á árinu 1962. Þar komu
á þessu ári 490 eixitök
btaða A hverja 1000 íbúa.
Meðal annarra Landa, sem talin
eru hafa mikla útbreiðslu dag
blaða eru Luxemburg með 445
eíntök á hverja 1000 íbúa, fsland
422, Ástralía 375, Svissland 368,
Finnland 359, Danmörk 347 og
Bandaríkt Norður Ameríku með
321 eintak á hverja 1000 íbúa.
í árslok 1962 voru talin 120
milljónir sjónvarpstækja í
heiminum. Þar af voru 66 millj-
ónir sjónvarpstækja í Norður
Ameríku, 45 milljónir í Evrópu
(að Sovétríkjunum meðtöldum),
13 milljónir í Asíu, 3 milljónir
í Suður Améríku, 1,6 milljón í
Ástralíu og nokkur þúsund í
Afríku.
í árslok 1962 voru 60 milljón-
ir sjónvarpstækja í Bandaríkj-
unum, 12,6 milljónir í Japan o-g
12,2 milljónir á Stóra Bretlandi.
Onnur lönd, sem höfðu mikla
útbreiðslu sjónvarps, í árslolc
1962, voru þessi: Sovétríkin 8j3
miiljónir, Vestur-Þýzkaland 7,2
milljónir, Canada 4,4 milljómr,
Ítalía 3,5 milljónir, Frakkland
3,4 milljónir, Svíþjóð 1,6 milljón
ir, Austur-Þýzkaland 1,6 míltjón
ir, Brasilía 1,4 milljónir, Tékkó-
slóvakía 1,3 milljónir og Holland
1,3 miiijónir. Ástæða er til að
veita því athygU að sjónvarpið
virðist enn sem komið er alis
ekki vera farið að draga úr út-
gáfu dagblaða. Bókaútgáfa vtrð
ist einnig fara vaxandi í fjöl-
mörgum löndum, þrátt fyrir
hina miklu sókn sjónvarpsins.
Skoðanakannanir
oj; kosningaspár
Skoðanakannanir og kosninga-
spár eru þegar komnar í fullaa
g’ang í kosningabaráttunni, sem
hafin er fyrir forsetakosningarn-
ar í Bandaríkjunum. Herma nýj-
ustu skoðanakannanir að 6 kjós-
endur af hverjum 10 fylgi Lyn-
don B. Johnson forseta, en 4
styðji Barry Goldwater, fram-
bjóðanda Republikana. í kosn-
ingaspá, sem eitt af víðlesnustu
tímaritum Bandaríkjanna birtl
nýlega, og byggir á upplýsingum
stjórnmálafréttaritara sinna í
öllum hinum 50 fylkjum Banda-
ríkjanna er niðurstaðan þessi:
Johnson forseti, er talinn öi>
uggur, eða nokkurnveginn örugg
ur, með kosningu 277 kjörmannia
en Goldwater með 102. Atkvæði
142 kjörmanna éru hinsvegar
talinn óviss. Til þess að ná kosn-
ingu þarf frambjóðandi að fá a8
minnsta kosti 270 kjörmanna afc-
kvæði.
Kosningaspár og skoðanakarm
anir eru því á þessu stigi máls-
ins Johnson forseta mjög í vil,
Barry Goldwater byggir nú
vonir sínar mjög á miklu fylgi
Suðurríkjanna. Þau hafa lengst-
um stutt Demokrata öfluglega,
t. d. fékk Franklin Rosewelt
hvorki meira né minna en 80,76'
atkvæða í 11 Suðurríkjum, í fot
setakosningunum árin 1932 o.
1936. En síðan hefir fylgi Demo
krata minnkað þar verulega.
forsetakosningunum 1956 fékl
Adlai Stevenson t. d. aðeins
47,8% atkvæða í Suðurríkjuuum
og John F. Kennedy fékk þar
rétt rúm 50% í síðustu forseta-
kosningum.
Barry Goldwater grp’^^i eins
og kunnugt er atkvæði gegn
jafnréttisfrumvarpi Kennedys
forseta og byggir nú miklar von-
ir á því að sú afstaða hans reyn-
ist honum drjúg til fylgis í Suð-
urríkjunum, þar sem misréttið
er ennþá mest í kynþáttamál-
unum.
Stórveldisdrauip
ar de Gaulle
Á blaðamannafundi sem de
Gaulle Frakklandsforseti hétt
23. júlí s.l., lét hann liggja að
því að Frakkland væri nú orðið
forysturíki Evrópu og kvað hana
ekki lengur neina ástæðu vem
til þess að Evrópa „lyti forsjá
Bandaríkjanna!‘.
Þessi ummæli hins aldna ag
mikilhæfa forseta hafa að sjálf-
sögðu vakið mikla athygli víðft
Framh. á bls. 16