Morgunblaðið - 04.09.1964, Qupperneq 19

Föstudagur 4. sept. 1964
MORGUNBLAOIÐ
19
— Finnbogi
Framh. af bls. 6
ast fyrst og fremst á því, að þess
ir þrír síldarstofnar fara þang-
að á sumrin til þess að afla sér
setis, sem oft er mikið af á þeim
Blóðum. Það er því einkennandi
fyrir þessa sumarsíldarvertíð, að
þessi mikli afli, sem fengist hef-
ur, er nær eingöngu úr norska
stofninum, en íslenzku stofnarn-
ir lítið sem ekkert komið á Norð
ur- eða Austurlandsmiðin. Nú er
það talið víst af fróðustu mönn-
um, að íslenzku síldarstofnarn-
ir séu frekar í vexti nú en hnign
un. Það eru því verulegar lík
ur til þess að við eigum eftir
að veiða mikla síld síðari hluta
þessa árs og á næstu árum, af
okkar nú vaxandi síldarstofnum,
sem alltaf eru stórir og oft mjög
stórir. Það yrðu t.d. engir smá-
tnunir sem við gætum veitt af
E.íld hér við Suð-Vesturlandið
með þeim skipastól og tækni
sem við höfum, ef við fengjum
hingað að ströndinni eitthvað á-
móta síldargöngur og við feng-
um hingað á árunum 1935-1986
og 1947, 1948 og 1955, svo nokk-
ur ár séu nefnd, sem ég minnist
mikillar síldargengdar. Reyndar
gæti ég talið upp fjölda mörg
önnur ár, sem síld var hér við
Suð-Vesturlandið í mjög miklu
magni. Þá yrðu það engir smá-
munir, sem hægt væri að veiða
með þeim tækjum og tækni, sem
nú er tiltæk ef síldargengd kæmi
aftur að Norðurlandi, eins og
var á árunum 1938 og 1940-1944,
fið báðum árunum meðtöldum.
(Það sem hér er að framan
skráð var skrifað 16. ágúst
s.l. og síðan hefur það gerzt að
jþað er alveg eins og íslenzku
cíldárstofnarnir séu að þakka
sneð það traust, sem ég ber til
þeirra með því að gera vart við
sig verulega: Á Strandagrunni,
inni í ísafjarðardjúpi, á Halamið
um, út af Snæfellsnesi, í Faxa-
llóa og víða út af Suðurlandi til
viðbótar við það, sem hún hefur
veiðst á takmörkuðu svæði í
verulegu magni svo að segja í
allt sumar við Vestmannaeyjar.
Auk þess er mjög mikil aukin
síldveiði úr íslenzku stofnunum
í þeirri miklu veiði, sem hefur
verið undanfama daga út af Aust
fjörðum og djúpt út af Langa
nesi).
Þorskurlnn: Hann er sú fisk
tegund, sem við veiðum og hag-
nýtum í ríkustum mæli. Á nokkr
um undanförnum árum hefur
þorskaflinn orðið nokkuð mikill,
Þó hefur þorskgengdin við land-
ið verið með minna móti nú um
nokkurra ára bil, ef borið er sam
an við önnur ár aftur í tímann.
En nú á síðustu þorskvertíð varð
jnun meiri þorskgengd á miðin
er; verið hefur mörg undanfarin
ár. Mér finnst ýmislegt benda til
þess að þorskgengdin á síðastlið-
snni vertíð hafi á ýmsan hátt svip
•ð mjög til þess sem var á ver-
tíðinni 1929. En það ár var byrj-
«n á nokkrUm árum með mjög
íterkar þorskgöngur eða árin
1930-1935, að báðum árum með
töldum. Ef við fengju-m 4-6 ár
með svipaða þorskgengd og var
á þeim árum, yrði hér um mik-
inn þorskafla að ræða með þeim
tfiskiflota og tækjum, sem við ráð
um nú yfir. Þessar miklu þorsk'
göngur á hrygningarstöðvarnar
hér við ísland á árunum 19i29
1935 byggðust á tvennu, það er að
cvenjumikið af þorski £rá Græu
iandi kom á okkar fiskislóðir til
hrygningar og á sama tíma var
okkar þorskastofn mjög stór um
þetta leyti. Það kom fram í blaði
í vetur, að óvenju mikið af þorski
tfrá -Grænlandi hefði veiðst á
okkar fiskimiðum á síðastliðinni
vertíð, og virðist mér það benda
til þess, að svipað sé að gerast
nú og geti orðið framhald á því
næstu ár. Hvers við megum
vænta af okkar eigin þorskstofni
á næstu árum, hvort hann fari
vaxandi eða minnkandi, hefi ég
ekki getað aflað mér upplýsinga
til að byggja á. Ef við mættum
gera okkur vonir um að þeir
verði svipaðir og verið hefur og
•ukinn þorskgengd kæmi frá
Grænlandi, er ekki óeðlilegt að
við gætum búist við eitthvað
auknum þorskafla á næstu áruhn.
Sérstaklega ef gert er ráð fyrir
aukinni sókn á miðin af okkar
stöðugt vaxandi fiskibátaflota og
aiikinni veiðitækni, en á sama
tíma hefur veiði útlendinga far-
íð minnkandi með ári hverju
síðan þeir voru neyddir til þess
að hverfa af beztu fiskimiðunum
vegna útfærzlu landhelginnar.
Um aðrar fisktegundir, sem við
nýtum að nokkru ráði, sé ég
ekki ástæðu til að ræða verulega
um, en vil þó segja það, að ýsu-
stofninn við landið fer ört vax-
andi og einnig ýmsar kolateg-
undir vegna langvarandi friðun-
ar.
anna á vertíðumnum 1962 til. Mismunurinn á kjarasamning-
1963. Og nokkrum bátum tókst ™ um síldveiðar með not ann-
að ná það góðum árangri um ars vegar og þorskveiðar með
tímabil á þessum tveim undan- Ibiu og netum hins vegar er
fömum vertíðum, að aukinnar tujbg mikill eða svo> 1
bjartsýni fór að gæta um þessa tilfellinu fær öll skipshöfnin
veiðiaðferð við þorskinn. Ýnmr | 50% afoo^lan^>t
skipstjórar, sem höfðu náð góð-
um árangri við síldveiðar í næt-
ur, 'bæði sumar og vetur, og
voru því orðnir leiknir í því að
ná síld í nætur eftir fiskileitar-
Síffastliðin þorskvertíff og
auknar þorskveiffar í nót.
Fyrri hluta síðastliðinnar ver-
tíðar varð aflinn mjög rýr. Ástæð
ur til þess voru þær, að tíðar-
farið var mjög óhagstætt og
fiskigengd í lakara lagi. Einnig
var sókn á miðin með minna
móti vegna þess, að afkomumögu
leikar útvegsmanna og sjómanna
höfðu raskast til hins verra
hlutfalli við aðra, þar sem fisk-
verðið til útvegsmanna og sjó
.nanna hafði svo til staðið í stað,
þrátt fyrir mjög miklar kaup-
gjalds- og verðlagshækkanir al-
niennt í landinu á síðastliðnu
ári. Menn voru því eðlilega mjög
áhyggjufullir, sérstaklega þegar
kom fram í febrúar, og ótíð og
aflaleysi hélzt óbreytt. En þegar
kom fram í marz urðu á þessu
miklar breytingar, fiskigengd á
miðin jókst þá mjög ört og tíðar
farið fór batnandi. Um miðjan
marz voru komnar miklar þorsk-
og ýsugöngur á flest fiskimið vél
bátaflotans, og hélzt það og fór
jafnvel vaxandi það sem eftir
var vertíðar, eða fram í maí.
Einnig hjálpaði það til, að þessar
fiskigöngur nýttust vel, að ein-
muna veðurblíða var svo til all-
an tímann.
síðara tilfellinu 38% samtals.
Nú hefur sú þróun orðið mjög
ör á síðari árum, að útvegsmenn
hafa með ári hverju lagt til
stærri og fullkomnari skip ásamt
. , . ...... __. , ,_-__ | mjög auknum tækjum og tækja
tækjum. þott hun væn^hnopp-l^.^ ^
hefur átt mestan þátt í stóraukn
um eða torfum djúpt undir yfir-
Porðinu, fengu vaxandi trú á , um tekjum sjómanna. Þetta hef-
þvi að þorskur og ysa hnoppuðu uj. eðmeg& aukjð mjög útg,erðar
sig emmg J?a^° | kostnað skipaeigendanna. Fram-
lag þeirra hefur því aukizt ár
frá ári. En hins vegar hetfur auk
in tækni við veiðarnar sparað
skipshöfnunum vinnu, og þá sér
stakléga við veiðar í nót.
í sjónum, að hægt myndi einnig
að ná þeim í nætur, ef til þess
væru notaðar heppilegar gerð-
Nú var það svo, að engir samn
íngar voru til um þessar veiðar,
þar sem ekki hafði verið gert
ráð fyrir þeim að neinu ráði,
þegar samningar voru gerðir síð
ast um þorskveiðar, og var því
aðeins samið um kjör við
þorskveiðar með þeim veði-
aðferðum, sem þá voru
stundaðar, en það er lína,
1 þorskanet, botnvarpa og drag-
nót. í sambandi við þær til-
raunaveiðar, sem áttu sér stað á
undanfömum árum, haíði verið
gert upp etftir þeim kjörum
sem voru við þær veiðar, sem
hafnar voru þegar breytt var og
nótin var tekin, enda haldið
átfram við þær veiðar þegar til-
raunúm var hætt. En í ýmsum
tilfellum var um það að ræða,
að bátar sem voru að síldveið-
um með nót Og voru þá með
skipshöfn skráða samkvæmt
þeim samningum, skiftu um og
tóku þorskanót í staðinn, höfðu
þá skiphöfn skráða samkvæmt
þeim veiðum,
Auk þess sem veiðar á línu og
í net urðu með afbrigðum góðar
siðari hluta vertíðarinnar vegna
einmuna tíðarfars og sterkra
fiskigangna á fiskimið bátaflot
ans, varð þessi mikla veðurblíða
og hagstæðu fiskigöngur til þess
að mjög góður árangur náðist
með að veiða þorsk og ýsu í næt
ur, sen tilraunir höfðu verið
gerðar með nokkrar undanfam-
ar vertíðar án verulegs árangurs.
Þorskveiðarnar í nót urðu á
kafla vertíðarinnar svo stórkost-
lega árangursríkar, að slíkri mok
veiði verður varla jafnað við
neitt, sem áður hefur átt sér
stað í fiskveiðisögunni. Það sem
belzt gæti komizt næst þessu til
samanburðar væri mokafli togar
anna á 3. tug aldarinnr, en þá
var einnig mokveiði af þorski hjá
þeim á svipuðum slóðum og þessi
rnikli nótaafli fékkst í vetur.
Þessi mikli afli, sem tiltölu-
lega margir bátar gátu aflað sér
veiðarfæra til að taka þátt í,
bættist við mjög góðan afla hjá
bátunum, sem veiddu með línu
og þorskanetum allan blíðviðris-
kaflann síðari hluta vertíðarinn-
ar og varð til þess, að heildar-
vertíðarafli vélbátaflotans varð
meiri en nokkru sinni áður,
Deilurnar um kjörin viff
þorsknótaveiffarnar
Þorskveiðar í nót hafa verið
reyndar lítilsháttar nokkur und-
anfarin ár, en ekki gefið veru-
lega góða raun fyrr en nú á þess
ari vertíð. Það má því segja, að
um veiðitilraunir hafi verið að
ræða. Tiltölulega fáir útvegs-
menn höfðu aflað sér nóta til
þessara tilrauna, oftast stóðu
þessar tilraunir yfir í stuttan
tíma í einu og næturnar mis-
munandi heppilegar, oftast gaml
ar síldarnætur með ýmsum lag-
færingum og breytingum. Veiðar
þessar hafa því fram að þessu
verið á algjöru tilraunastigi og
útvegsmenn ekki kostað til
þeirra verulega, meðan allt var
í óvissu um árangur. Þó höfðu
einstaka menn haft svo mikla trú
á þessari veiðiaðferð við þorsk'
inn, að þeir keyptu dýrar og full
lcomnar þorskanætur til tilraun-
Svo sem fyrr er sagt höfðu
bátar náð viðunandi árangri
um stutt tímabil á vertíðunum
1962 og 1963. Var því vaxandi
áhugi fyrir þessum veiðum nú
í byrjun þessarar vertíðar.
Stjórn L.I.Ú. var ijóst að vand-
ræði gætu hlotist af því, að
þorskveiðar í nót yrðu auknar
verulega án þess að samið yrði
um kjör á þeim sérstaklega.
Stjóm L.Í.Ú. fór því þess á
leit við samtök sjómanna,
snemma á þessu ári, að teknir
yrðu upp samningar um þorsk-
veiðar í nætur. Þetta var gert
í þéirri von að samningar yrðu
fyrir hendi þegar aðstæður yrðu
fyrir hendi um þá veiðiaðferð,
en gert var ráð fyrir að það
yrði seint í marz, samkvæmt
reynslu undanfarinna ára. Sam-
tök sjómanna sinntu ekki þess-
um óskum L.Í.Ú., og varð raun
in því sú, að engir samningar
voru til þegar þorsk-
veiðar I nót hófust 1 ár, sem
varð með fyrra móti og í aukn-
um mæli, og með betri árangri
en áður hafði þekkst, svo sem
áður er sagt. Til þess að sem
mest samræmi yrðu um kjörin
við þorskanótaveiðamar, ráð-
lagði stjórn L.Í.Ú. útvegs-
mönnum að hefja því aðeins
þorskveiðar í nót, ef skips-
hafnir þeirra féllust á að láta
skrá sig upp á sömu samninga,
er voru í gildi um þorskveiðar
með línu og þorskanet. Margir
útvegsmenn fóru að þessum ráð-
um, en nokkrir sem voru með
báta sína á síldveiðum með nót,
skiptu um nætur og hófu þorsk-
veiðar án þess að umskrá upp
á nýtt. Reynslan varð því sú,
að ruglingur og árekstrar urðu
víða um hvernig gera ætti upp í
lok vertíðarinnar. Reyndin mun
hafa orðið sú, að þeir útvegs-
menn sem skráðu samkvæmt til-
lögum L.Í.Ú. um samninga við
línu- og þorskanetaveiðar hafa
gert upp samkvæmt þeim samn
ingum. Nokkrir útvegssmenn,
sem voru með skip sín á síld-
Leggst veiffi meff línu og netum
niffur, eða minnkar til muna?
Eins og áður er að vikið, er
ekki ljóst hver skiptakjör
munu gilda í framtíðinni á veið
um með þorskanót, og ljóst er,
að sjómenn munu mjög sækjas*
eftir að skip verði almennt
gerð út á þær veiðar. Kemur
þar margt til, og þá sérstaklega
léttari vinna, meiri aflamögu-
leikar og léttari sjósókn, vegna
þess að ekki er unnt að stunda
veiðar í nót í eins slæmum
veðrum og veiðar með línu og
þorskanet. Allar líkur benda til
þess, að skipafjöldi sá, sem þess
ar veiðar stunduðu á s.l. vetrar-
vertíð en hann mun hafa verið
um 80, muni meira en tvö-
faldast á næstu vetrarvertíð, og
verða það sérstaklega stærri
skipin og aflaskipöhafnirnar,
sem munu taka þátt í veiðun-
um. Þessa þróun líta margir
þeirra, sem bera velferð sjávar-
útvegsins fyrir brjósti, og þar
með þjóðarinnar, óhýru auga.
Stafar sá ótti ekki af því, að
óæskilegt sé að mikið aflist,
nema síður sé, heldur hinu, að
útilokað sé að svo mörg skip
geti náð hliðstæðum árangri við
það, sem gerðist á síðustu vetr-
arvertíð vegna þess, að þá voru
veiðarnar stundaðar á mjög litlu
svæði. Einnig er ólíklegt að fiski
göngur og veðrátta verði jafn
hagstæð nótaveiðumum og varð
á síðustu vetrarvertíð. Hvað
myndi t.d. gerast ef veður yrðu
válynd á næstu vetrarvertíð og
öll nýju og stóru skipin yrðu
bundin við land á aðalbjarg-
ræðistíma þjóðarinnar? Þeirri
spurningu treysti ég mér ekki
til að svara, en ljóst er, að hér
er við erifitt viðfangisetfni að
glíma.
Byggð hafa verið mörg mjög
svo glæsileg frystihús með mik-
illi afkastagetu og einnig salt-
fisk- og skreiðarverkunarstöðv-
ar. Þessi starfsemi er öll byggð
á því að hráefni berist nokk-
umveginn jöfnum höndum í
verkunarstöðvarnar. Fjöldi
starfsfólks hefur verið ráð-
mn til þess að vinna, að
aflanum. Með þeirri breytingu,
sem nú virðist stefnt að, með
tilkomu þorskanótarinnar, mun
afiinn berast að landi í gífurleg-
um aflahrotum, sem enginn að-
staða er til að nýta. Þess gerð-
ust dæmi á s.l. vertíð, að svo
mikið barst að landi, að ekki
var hægt að nýta aflann, og
hluti hans fór til mjölvinnslu.
Einnig munu koma tímabil, mis
munandi löng, sem enginn afli
berst að landi vegna slæmra
veðurskilyrða. Það eru margir
dagar á hveri vertíð, sem hægt
er að afla fiskjar úr sjó á línu
eða í net, þótt ekki sé hægt að
fá hann í nót.
Sjómenn ættu að gera sér
Ijóst, að þeir bæta ekki launa-
kjör sín með því að krefjast
hærri skiptakjara á veiðum með
þorskanót en nú gilda á veiðum
ófyrirsjáanlegt tjón af \in að
eldri veiðiaðferðimar leggðust
niður, því .víða hagar svo til að
ekki er hægt að stunda veiðar
með þorskanót.
Vonandi er sá ótti, sem hér er
settur fram við stórfelldar
breytingar á veiðiaðferðum
ástæðulaus, en f f viðtölum við
marga útvegsmenn og sjómenn,
virðast ótrúlega margir vera
mér sammála um, að hér sé mik
ið vandamál á ferðinni.
Þessar ábendingar um þau
vandamál, sem gætu myndast ef
of mikið yrði treyst á þorsk-
Veiðar með nót, eru vegna þess
að um óvenjulega miklar upp-
gripatekjur gæti verið að ræða
á stuttum tíma, eins og varð
hjá ýmsum sjómönnum, sem
voru á síldveiðikjörum við
þorskanótaveiðar, og urðu svo
heppnir að fá uppgripaafla, og
höfðu aðgang að óvenju góðum
afsetningarmöguleikum. Það er
skoðun mín, að við getum ekki
búizt við jafn góðum og lang-
varandi hagstæðum aðstæðum
til þorskanótaveiða eins Og varð
á síðastliðinni vertíð, og það
jafnvel þótt um miklar þorsk-
göngur á miðin verði að ræða.
Sérstaklega er ólíklegt að svip-
aðar aðstæður myndist á veru-
lega stórum svæðum þannig, að
ef um mjög aukinn bátaflota
yrði að ræða, mætti gera ráð
fyrir að bátarnir trufluðu veið-
arnar hver fyrh öðrum, og. ár-
angurinn yrði misjafn og yfir-
leitt rýr. Það verður því að
finna leiðir til þess að ekki
verði lögð svo mikil áherzla á
þorskanótaveiðarnar, að veruleg
ur samdráttur eigi sér stað um
aðrar veiðiaðferðir. Hinsvegar
er æskilegt að nota til hins ýtr-
asta aðstæður, sem kunna að
myndast á komandi vertíðum
með það mörgum bátum, sem að
stæður mynduðust fyrir llverju
sinni. En þar sem hér er um
mikið vandamál að rasða, og
auk þess viðkvæmt hagsmuna-
mál, væri æskilegt að samtök
útvegsmanna og sjómanna
veldu fulltrúa til þess að ræða
um þau og reyna að finna við-
unandi lausn um hagnýtingu
fiskimiðanna þannig, að heildar
hagsmundir yrðu sem bezt
tryggðir.
veiðum með nót, létu til viðbót- með línu °8 netum, ef það þýð-
___j.__ , I ^ „
ar nætur, sem heppilegar voru
til þorskveiða, án þess að
gera um það sérstaka samn-
inga eða skrá á ný á
skipin. Þessi skip hófu því þorsk
veiðar með nót með skipshafnir
skráðar samkvæmt síldveiðum
með nót. Þeir útejvegsmenn, sem
þannig höguðu sér, urðu því að
gera upp samkvæmt þeim kjör-
um, sem sú skráning ákvað um.
ir að sjómenn fáist ekki til þess
að stunda veiðar með línu og
netum, en almennt er viður-
kennt, að ekki sé hægt að greiða
hærri hlutaskipta en nú gilda,
enda verður að telja eðlilegt,
að kjarabætur sjómanna komi í I
hækkuðu fiskverði, verðmeiri
og betri afla, en ekki í stærri
hluta af því sem skipið aflar.
Mörg byggöarlög munu bíða
— Sunnudagur
Framhald á bls. 19.
son sér um þjálfun yngstu
strákanna í F.H., en í þessum
þrem félögum sem keppa 1
mótinu, eru langflestir strák
arnir F.H.-ingar. Við vildum
kanna þetta frekar og snérum
okkur að einum minnsta
áhorandanum, og spurðum
hann hvort hann væri í
Spyrnir. „Nei“ sagði snáðinn
ákveðinn. „Ég er sko aðeins
í einu félagi. Ég er í F.H.“—
Málið var þar með útrætt og
þóttumst við hafa fengið
vissu fyrir því að Hamarinn,
Kinnarnar, Blokkirnar, Öldu-
gatan, Tjarnarbrautin og Arn
arhraunið væru F.H. svæði
ef svo mætti kalla.
Meðan þessu fór fram
börðust Spyrnir og Sparta
kappsfullri baráttu á vellin-
um. Spyrnismönnum veittist
betur í fyrri hálfleik og voru
þar formaðurinn og varafor-
maðurinn fremstir í flokki
að getu og dugnaði. Spyrnir
skoraði 4 mörk í fyrri hálf-
leik,Spörtu menn sóttu sig
mjög í þeim síðari, með Pét-
ur Stephensen sem bezta
mann, en tókst þó ekki að
skora og lauk leiknum 4:0
fyrir Spyrnir.—
Ingvar vallarvörður stóð
við hlið okkar er leiknum
lauk og við heyrðum hann
segja eins og við sjálfan sig:
,.Það hefði verið gaman að
sjá 4:0 á markatöflunni".—
Er hann tók eftir því að við
horfðum á hann, hélt hann
áfram. „Já, við höfðum
markatöflu hérna, en hún var
brotin fyrir okkur. Það getur
sko ekkert verið í friði fyrir
þessum smástrákum“.