Morgunblaðið - 23.10.1964, Blaðsíða 2

2
MORGU N BLAÐIÐ
Föstudagur 23. okt. 1964
— Sartre
Framh. af bls. 1
því hafi hann gert grein fyrir
afstöðu sinni. „Á þessu stigi
máisins var mér ekki kunn-
ugt um, að verðlaunaúthlutun
in fer fram án þess að nokkurt
samráð sé haft við þann, sem
fyrir valinu verður“, sagði
Sartre.
í viðtalinu við sænsku
blaðamenhina, sem fram fór
í sænska sendiráðinu í
París kvaðst Sartre
skilja það mæta vel, að úr
því að sænska akademían hafi
tekið ákvörðun, gæti hún að
sjálfsögðu ekki hreytt henni
„Synjun mín hefur ekkert
með akademiuna eða Nóbels-
verðlaunin sjálf að gera“,
sagði Sartre. „Þetta tók ég
einnig fram í bréfi mínu,“
bætti hann við.
Sartre kvaðst aldrei taka
við opinberum viðurkenning-
um. „1945 hafnaði ég t.d.
frönsku heiðursfylkingunni“,
sagði hann. „Þetta stendur
einnig í sambandi við stöðu
rithöfunda. Rithöfundur, sem
fylgir ákveðinni stjómmála-
legri, félagslegri eða bók-
menntalegri stefnu, á aðeins
að notfæra sér þau tæki, sem
eru hans sjálfs þæ.a-S.
hið ritaða orð. Sér-
hver viðurkenning, sem rit-
höfundur hiýtur, setur lesend
ur hans í ákveðna þvingu, og
það tel ég óæskilegt. Það er
ekki sama hvort ég skrifa mig
Jean-Paul Sartre eða Jean-
Paul Sartre, Nóbelsverðlauna
hafi“, sagði hann.
Sartre sagði, að ef rithöfund-
ur veitti viðtöku viðurkenn-
ingu á borð við þessa, mundi
hann jafnframt hagnýta sér
sfcofnunina, sem hefði heiðrað
hann. Hann vitnaði sem dæmi
til stuðnimgs síns við málstað
uppreisnarmanna í Venezuela
og sagði, að stuðningur sinn við
skæruliða þar kynni að varpa
skugga efasemda á Nobelsverð-
launin sem slík ef hann veitti
þeim viðtöku. „Rithöfundur ætti
þannig ekki að leyfa sér að
breytast í stofnun, jafnvel' þó
það gerðist á hinn virðulegasta
hátt, líkt er um þetta mál,“
sagði hann.
Sartre sagði, að hlutleysisá-
stæður sínar fyrir því, að ta.ka
ekki við verðlaununum væru
þær að sú eina menningarbar-
átta, sem heitið gæti að stæði í
heiminum í dag væri fyrir frið-
samlega sambúð menninga aust-
urs og vesturs. „Þessi baratta
ætti að éiga sér stað miili manna
og menninga, án íhlutunar stofn-
ana.“
„Samúð mín er óneitanlega
með sósíalismanum og því, sem
nefnt hefur verið „austurblokk-
in“. En ég er fæddur og uppal-
inn í efnaðri millistéttarfjöl-
skyldu. Þetta gerir mér kleift
að leitast við að starfa með
þeim, sem vinna að því að færa
menningarnar saman. Að sjálf-
sögðu vona ég, að „sú betri“
verði ofan á. Það er sósíaiism-
inn.“
„f»að er vegna þessa, sem ég
get ekki veitt viðtöku nokkurri
viðurkenningu frá æðri mennta-
stofnunum, hvort heldur sem er
í austri eða vestri, jafnvel þó
svo að ég skilji tilveru þeirra
mæta vel“, sagði Sartre. Hann
bætti því við, að af þessum á-
stæðum mundi hann heldur ekki
gefca tekið við Lenínorðunni, ef
hún yrði veitt sér.
Fréttaritari brezka útvarps
ins í París sagði í gær, að skýr
ingar manna þar á viðbrögð-
um Sartre við verðlaunaveit-
ingunni séu allt frá þeim, að
hann vilji ekki, vegna vinstri
sinnaðra skoðanna sinna,
þiggja vedðlaun úr sjóði stofn
uðum af sprengiefnaframleið-
anda, til þeirra að Sartre, sem
nú er 59 ára gamall, vilji ekki
að honum verði þrengt í þá
stöðu að verða „grand old
man“ bókmenntaheimsins.
Úr því Sartre tekur ekki
á móti verðlaununum, mun
peningaupphæðin renna aftur
í Nóbelssjóðinn. Bókmennta-
verðlaun Nóbels nema í ár
iVfaría IVfaack heiðruð
SAMSÆTI var haldið í Sjálf-
stæðishúsinu í fyrrakvöld til
að hylla Maríu Maack, sém
varð 75 ára þann dag. Hvert
sæti í húsinu var skipað og
komust miklu færri en vildu
\il samsætisins. Fjölmargir
urðu frá að hverfa.
Margar ræður voru fluttar
til að þakka afmælisbarninu
störf liennar og stuðning við
hin ýmsu félagasamtök, sem
hún hefur borið fyrir brjósti,
m.a. þakka'ði Bjarni Bene-
diktsson, forsætisráðherra,
Maríu ötult starf í þágu Sjálf
stæðisflokksins.
Myndin er frá háborðinu í
heiðurssamsætinu og eru á
henni, talið frá vinstri: Sig-
ríður Björnsdóttir, forsætís-
ráðherrafrú, Bjarni Benedikts
son, forsætisráðherra, fröken
María Maack, frú Auður Auð
uns, frú Vala Thoroddsen, og
Gunnar Thoroddsen, fjármála
ráðherra.
‘273,000 sænskum krónum eða
nær 2,3 millj. íslenzkra króna.
Hjá forlaginu Gallimard,
sem gefur út bækur Sartre,
var sagt a'ð útgefandinn sjálf-
ur, Claude Gallimard, hafi
fyrr í dag gert allt, sem í
valdi hans stóð til að reyna
að telja Sartre á að veita verð
laununum viðtöku.
Einn meðlima akademíunn-
ar, Jean Rostand, var um-
kringdur af blaðamönnum er
hann kom í dag að húsi fyrr-
greinds forlags. „Ég dáist að
þeim stórhug, sem birtist í
því að hafna verðlaunum,
sem svo mi'kils eru virði“,
sagði hann við blaðamenn, en
bætti við: „Ég get hinsvegar
ekki sagt að mér geðjist pær-
sónulega að Sartre. Ég get
ekki fyrirgefið honum bókina
„Saint-Genet“.
Rithöfundurinn Francois
Mauriac, sem einnig er Nóbels
skáld og meðlimur í frönsku
akademíunni, hafði eftirfar-
andi að segja um ákvörðun
sænska akademíunnar:
„Að minni hyggju er Jean-
Paul Sartre e.t.v. sá rithöf-
undur þessarar kynslóðar,
sem mesta þýðingu hefur, og i
sem rithöfundur hefur hann
haft mikil áhrif. Hann átti
þessi verðlaun öllum ö’ðrum
fremur skilið“.
André Maurois, sem einnig
er meðlimur frönsku akademí
unnar, sagði í dag að hann
væri sammála verðlaunaveit-
ingunni. „Jean-Paul Sartre
hefur unnið mi'kið starf,”
sar’ði hann m.a.
Juies Romain, einnig aka-
demíumeðlimur, taldi að veit
ing Nóbelsverðlauna í bók-
menntun hefði áður verið
krýningarhátíð bókmenntanna
en nú væri þetta nokkuð
breytt. Um Sartre sagði Rom-
ain að hann væri einn af 20
rithöfundum, sem hefðu getað
fengið verðlaunin.
Hinn íhaldissami rithöfundur
Henri Massis taldi að það
væri óvinsamlegt í garð
sænsku akademíunnar að
neita að taka við verðlaunun-
um.
Jean Rostand, sem áður er
minnst á, kvaðst ekki hissa:
„Mér er ekki ókunnugt um að
hann er maður örlátur. Auk
þess er hann ekki í peninga-
vandræðum.“
Ríthöíundurinn Marcel Jou-
handeau sagði, að hið fegursta
af öllu væri að hafna. „Það er
með því að ha.fna, sem menn
þroskast“, sagði hann. „Ég er
Sartre aLgjörlega sammála. Ég
er sjátfur vanur að hafna.
Þess vegna held ég að hvorki
sænska sendiráðið né sænska
akademían geti tekið ákvörð-
un Sartre iLla upp. Upphæðin
sjálf getur runnið til einlhvers
sem þarfnast hennar.“
Gabriel Marcel, lefðbogi
hins kristilega arms existensi-
alista sagði að hann ætti erf-
itt með að tjá sig um ákvörð
un Sartre. „Verk hans hafa
að sj'álfsögðu mikið að segja.
Þau eru meira „central“ en
mörg verk fyrri Nóbelsritlhöf
unda“, sagði hann. „En jafn-
framt er hægt að deila á val
Sartre frá aimennari sjónar-
mi'ðum, sem eiga ekkert skyit
við bókmenntaleig sjónarmið.
Sartre hefur um nokkurt skei'ð
farið algjörlega villtur vegar,
og hefur æ meira dregist inn
í stjórnmál. En eins og leik-
dómendurnir, vil ég segja að
hann hefur skapað merkileg
verk fyrir leikhúsin“, saigði
Marcel.
Sartre er 11. Frakkinn, sem
hlýtur bókmenntaverðlaun
Nóbels. Hinir eru Sully Prud
homime 1901, Fredric Mistral
1904, Romain Rollond 1905.
Anatole France 1921, Hepri
Bergson 1927, Martin du
Gard 1937, André Gide 1947,
Francois Mauriac 1952, Al-
bert Camus 1957, og 1960
Saint-John Perse.
Nóbelsverðlaunahafar í bók-
menntum sl. 10 ár hafa verið
þessir:
1963 Giorgos Seferiades,
Grikklandi.
1962 John Steinbeck, USA.
1961 Ivo Andric, Júgóslavíu.
1960 Saint-John Perse, Frakkl
1959 Salvatore Quasimodo,
Ítalíu.
1958 Boris Pasternak, Sovét-
ríkjunum (látinn).
1957 Albert Camus, Frakkl.
1956 Juan Ramon Jimenez,
spánskfæddur,
frá Puerto Rico.
1955 Halldór Kiljan Laxness,
Islandi.
1954 Ernest Hemingway, USA
Dcatgur S. Þ. á laugardag
FÉLAG Sameinuðu þjóðanna á
íslandi kallaði saman blaðamenn
á Hótel Borg í gærdag í tilefni af
degi SÞ, sem verður á morgun,
24. okt. og vegna komu Mr. Hugh
Williams frá Nýja-Sjálandi, en
hann veitir forstöðu upplýsinga-
skrifstofu SÞ í Kaupmannahöfn.
Formaður Félags SÞ á íslandi,
háskólarektor Ármann Snævarr
kynnti Mr. Williams fyrir blaða-
mönnum. Gat hann þess m. a., að
þetta væri í fjórða skipti, sem
Mr. Williams kæmi til íslands, til
skrafs og ráðagerða vjg Félag
SÞ og til að hafa samband við
blöð, útvarp og fleiri aðila.
Mr. Williams hefur um 19 ára
skeið verið. starfsmaður SÞ og
starfað þar við upplýsingaþjón-
ustuna. M. a. hefur hann verið
senaur í erindagjörðum SÞ til
Kongó, þar sem hann dvaldist í 2
mánuði og Kýpur, þar sem hann
starfaði um 6 mánaða skeið.
Prófessor Ármann Snævarr gat
þess, að hlutverk Félags SÞ væri
það helzt að vera tengiliður milli
upplýsingadeilda SÞ annars veg-
ar, blaða, útvarps og skóla o. fl.
aðila hins vegar. Einnig að sjá
um dag SÞ hér á landi. Formað-
urinn gat þess, að Jón Magnús-
son, lögfræðingur, léti nú af störf
um sem ritari Félags SÞ, en hann
hefur gengt þvi frá 1957. Við
starfi Jóns tekur nú frú Guðrún
Erlendsdóttir, lögfræðingur.
Mr. H. Williams ræddi um upp
Armann Snævarr, haskolarektor kynnir Mr. H. Williams fyrir
blaðamönnum.
lýsingastarfsemi SÞ og um þá
áherzlu, sem SÞ legðu á hana,
m. a. með því að komast í sam-
band við yngri kynslóðirnar.
Blaðamenn spurðu Mr. Willi-
ams mjög um Kongó og Kýpur-
málin og leysti hann úr spurn-
ingum þeirra eftir getu.
Síðari hluta dags í gær áttu
þeir Mr. Williams og Jón Magnús
son fund með fræðslustjóra Jón-
asi B. Jónssynl ásamt öllum skóla
stjórum barna- og gagnfræðaskól
anna í Reykjavík.
Skólastjórarnir fögnuðu því
sérstaklega, að ísland skuli nú
vera þátttakandi í UNBSCO.
Mr. Hugh Williams mun í dag
flytja ávarp í Menntaskólanum
í Reykjavík og Kennaraskólan-
um og einnig verður dags S>f»
minnzt í öðrum skólum.
EINS og blaðið hefnr áður
skýrt frá mun Dronning
Alexandrine hætta íslands-
ferðum 3. apríl n.k. pg Sam-
einaða Gufuskipaféiagið þá
taka í notkup á leiðinni til
Reykjavíkur Kronprins Olav.
Mun skipið fara í fyrstu ferð-
ina 8. apríL n.k.
Kronprins Olav var áður í
förum milli Óslóar og Kaup-
mannahafnar og tekur nærri
helmingi fleiri farþega en
Drottningin, sem verið hefur
i íslandsferðum frá 1927, —
og bíla að auki.
Hér birtist svo mynd af
Kronprins Olav, sem er 3119
tonn og genigur 18 hnúta, en
Drottningin tgengur 12>/4 hnút
og er 1870 tonn að stærð.