Morgunblaðið - 23.12.1964, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLADIÐ
Miðvikudagur 23. des. 1964
Niðurgreiðslur nauðsynlegar til að
hindra verðbdlgu
Úrræði ríkisstjornarinnar
eina færa leiðin
r 0
Ulvarpsræða Gunnars Thorrodd-
sen fjármálaráðherra í Nd. í
fyrrakvöld
Gunnar Thoroddsen, íjármálaráðherra.
Herra forseti.
í þeim ræðum. sem hér
hafa vnrið haldnar af tveim hv.
þm. Framsóknarflokksins voru
mörg mishermi. Ég ætla að
láta nægja í upphafi þessa
máls míns að leiðrétta fjögur
þeirra.
Annar hv. þm. sagði, að ég
hefði upplýst, að tekjuskattur
yrði í ár a.m.k. millj. hærri en
fjárlög gerðu ráð fyrir. Þetta er
misskilningur. Fjárlögin gera
ráð fyrir, að tekju- og eignar-
•kattur nemi 2&5 millj. og það er
gert ráð fyrir, að hann verði
11—12 millj. hærri í reynd. í
öðru lagi, síðasti hv. ræðumaður
•agði, að ríkisstjórnin hefði gef-
ið vilyrði um að lækka hin
álögðu gjöld. tekjusk-att og út-
•var, á þessu ári. Þetta er ekki
rétt. >að hafa aldrei verið gefin
nein slík vilyrði. Að tillögu
ríkisstjórnarinnar var sett 4
manna nefnd í ágústmánuði, til
þess að kanna möguleika á slíku.
Alþýðusamband íslands tilnefndi
einn mann í þessa nefnd og
Bandalag opinberra stavfsmanna
•nnan. I þessari 4 manna nefnd
varð eftir rækilegar athuganir
sameiginleg niðurstaða, ágrein-
ingslaust. Hún gerði ékki tillögu
um lækkun á útsvörurn eða tekju
•katti, sem búið var að leggja á.
Hitt er svo annað mál, hvort
þessi tvö bandalög síðar hafa
viljað afneita þessum fulltrúum,
•em þau sjálf tilnefndu.
í þriðja lagi sagði hv. siðasti
ræðumaður. að stóreignaskatts-
greiðendum væri hlíft og jafnvel
endurgreitt. Þetta mál hefur
verið skýrt hér áður og þessar
•taðhæfingar hraktar. í rauninni
er það furðulegt, að framsóknar-
menn skuli sjá sóma sinn í því að
rifja upp þetta stóreignaskatts-
mál, annað eins hneyksli eins og
það er allt. Á tímum vinstri
•tjórnaririnar voru sett lög um
•vokallaðan stóreignaskatt, sem
þá var þegar Ijóst eða allar
líkur tiþ að ekki fengist staðizt
•amkv. stjórnarskrá landsins. Sú
varð líka raunin á. Álagður stór-
eignaskattur var í upphafi yfir
130 millj., en þegar dómstólar og
•kattayfirvöld höfðu fjallað um
•kattinn, var búið að ógilda meira
en helming af þessum skatti.
Hann á því algera sérstöðu hér og
er einsdæmi í íslenzkri skatta-
•ögu.
Varðandi innheimtu þessa
skatts, hefur hann ýmist verið
greiddur í reiðufé eða í skulda-
bréfum, eins og lögin sjálf igerðu
ráð fyrir. Lögtök hafa verið
gerð fyrir öllum eftirstöðv-
itm hans, þannig að ríkis-
ejóður er að fullu tryggður
varðandi þá hluta skattsins, sem
dómstólarnir að endingu telja, að
geti staðizt. Hitt vita svo allir, að
þar sem þessi skattur á að renna
m.a. til húsnæðismálastjórnar og
veðdeildar Búnaðarbankans og
lánaður þaðan út, er eogum
greiði gerður með því að inn-
heimta þann skatt, sem þyrfti
■vo' að endurgreiða kannske í
anir, eða þá aðilja, sem væru
búnar að fá þessar greiðslur. Hér
fer því fjarri. að einhverjum
hafi verið hlíft, heldur er inn-
heimta þessa skatts bein afleið-
ing og óhjákvæmileg af þeim
stjórnarskrárbrotum, sem vinstri
stjórnin stofnaði til með þessari
löggjöf.
I fjórða lagi er svo það mis-
hermi hjá hv. síðasta ræðumanni,
að opinber gjöld hafi í tíð þess-
arar stjórnar hækkað hlutfalls-
lega meira en þjóðartekj-
urnar. Þetta er ekki rétt. Ég
sýndi fram á það við 1. umr. fjárl.
að hluti opinberra gjalda eða
skatta af þjóðarframleiðslu og
þjóðartekjum eru lægri nú en áð-
ur en núv. ríkisstjórn tók til
starfa og ennfremur lægri en
í okkar nágrannalöndum.
Leiðréttingu á þessum 4 mis-
hermum læt ég nægja hér, þó að
af mörgu fleira væri að taka,
sem tími leyfir þó ekki að sinni.
Efni þess frv., sem hér ligigur
fyrir, er það að hækka söluskatt
úr 514 % í 714% og afla þannig
rikissjóði tekna, sem áætlað er,
að nemi 246 millj. kr. á næsta
ári. Þessar tekjur eru að áliti
ríkisstjórnarinnar nauðsynlegar,
til þess að standa á næsta ári
undir kostnaði við þær auknu
niðurgreiðslur á vöruverði, sem
ákveðnar voru fyrr á þessu ári
og til þess að mæta þeim út-
gjöldum, sem leiða af væntan-
legri 3% hækkun launa og al-
mannatrygginga snemma á næsta
ári. Þar sem niðurgreiðslur úr
ríkissjóði til lækknar á vöru-
verði, eru nú einn stærsti vandi
ríkisfjármálanna og aðalorsök
þessa frv., tel ég rétt að gera hér
nokkra grein fyrir niðurgreiðsl-
unum.
Hvaða vörur eru greiddar niður.
Nú eru greiddar niður þessar
vörur: Dilkakjöt, nýmjólk, smjör,
saltfiskur, nýr þorskur, ný ýsa.
Hvað kosta nú í smásölu þessar
vörur, hver er niðungreiðslan á
hverja einingu og hvað mundi
verðið á þessum vörum verða, ef
niðurgreiðslurnar væru felldar
niður? Ég vil taka það fram. að
ég rek þetta ekki vegna þess, að
nokkrar till. liggi fyrir um að
fella niðurgreiðslur riiður með
öllu, heldur til þess að sýna
myndina, því að einn ann-
rnarki á niðurgreiðslum á vöru-
verði er sá, að þær leyna og
fela fyrir almenningi, hvað
þessar vörur í raun og veru kosta,
þar sem fólkið borgar hluta
þessara vara óbeint með sköttum.
Hér þarf að hafa það í
huga, að hækkun á verði niður-
greiddra vörutegunda, mundi
verða meiri en svarar niður-
greiðslum í krónum og vöruein-
ingu, vegna þess að bæði smá-
söluálagning og söluskattur kem-
ur á hækkunina. Og að því er
snertir nýjan fisk, er þessi mis-
munur tiltölulega mikill vegna
mikillar rýrnunar fisksins hjá
smásala.
Dilkakjöt kostar nú 1 smá-
sölú 51.20 kr. kg. Það er
hækka I útsölu upp í 73,75 kr..
ef niðurgreiðslan væri felld
niður. Flöskumjólk kostar nú 6
kr. 1., niðurgreiðslan er 4,77 kr.
Ef niðurgreiðslan væri felld nið-
ur, mundi 1. hækka upp í 10,77
kr. Smjör kostar í útsölu 90 kr.
Niðurgreiðsla á hvert kg er
84,96 kr. Smjör kg. myndi hækka
upp í 190. kr., ef niðurgreiðsla
er niðurfelld. Smjörlíki kostar
17,80 kr. Niðungreiðslan er 9,15
kr. Það mundi hækka upp í 28,90
kr. Saltfiskur kostar 17 kr. kg.
niðurgreiðslan er 9,15 kr. Hann
mundi hækka upp í 29,50 kr. Nýr
þorskur kostar 5,60 kr kg. Niður-
greiðslan er 2.30., hann mundi
hækka í 9 kr. kg. Ný ýsa kostar
7,50 kr., niðurgreiðslan er 2 kr.,
mundi hækka í 11 kr., ef burt
væri felld niðurgreiðslan.
Hvað niðurgreiðslumar kosta.
Þetta er aðeins lítil mynd af
því, hversu þessar niðurgreiðslur
eru stór og þýðingarmikill liður
í_ verði þessara nauðsynjavara.
Árskostnaður við niðurgreiðslur
er nú samtals 543 millj. kr. Þar
af kosta hinar auknu niður-
greiðslur, sem hófust á þessu ári
í framhaldi af júní-samkomulag-
inu og sem ætlunin er að haldi
áfram á næsta ári, 207 millj. kr.
I heilt ár. Til þess að gera sér
grein fyrir áhrifum þessara nið-
urgreiðslna á vísitölu og kaup-
gjald í landinu má geta þess, að
væru allar niðurgreiðslur felld-
ar niður, mundi vísitalan
hækka um 19,4 stig og allt kaup
í landinu hækka af þeirri ástæðu
um tæp 12%. Ef hinsvegar hald-
ið væri hinum eldri niðurgreiðsl-
um, en aðeins hinar nýju eftir
júní-samkomulagið felldar
niður, mundi vísitalan þess
vegna hækka um 714 stig og
kaup um nær 5%. Af þessum
19,4 stigum, sem niðurgreiðsl-
urnar alls nema, eru 16 stig
vegna land'búnaðarvara.
5. júní sl.. var undirritað
samkomúlag milli ríkisstjórnar-
innar, A.S.Í., Vinnuveitenda-
sambandsins og Vinnumálasam-
bands samvinnufélaganna. Með
því var stefnt að stöðva verð-
bólgu og kjarabótum fyrir verka-
fólk. Samið var til eins árs.
Grunnkaup skyldi í meginatrið-
um óbreytt nema hækka nokkuð
til þeirra lægst launuðu. Verð-
trygging kaupgjalds skyldi upp
tekin að nýju þannig að kaup
skyldi breytast ársfjórðungslega,
ef vísitala hækkaði eða lækkaði
um 1 stig eða meira. Jafnframt
var ákveðið, að með niðurgreiðsl-
um úr ríkissjóði skyldi vísitöl-
unni haldið óbreyttri fyrst um
sinn fram á haust, er þing
kæmi saman. Það er gert ráð
fyrir, að þessar auknu niður-
greiðslur í ár kosti ríkissjóð um
68 millj. kr., en muni á árs-
grundvelli kosta 207 millj.
Júní-samkomulaginu var fagn-
að, enda mikilvætgt spor stigið
með eins árs samningi um vinnu-
frið. En það fól einnig í sér
vissar hættur, m.a. þá, að þyngja
injög byrðar ríkissjóðs vegna
aukinna niðurgreiðslna. Það
hlaut hverjum manni að vera
ljóst, sem eitthvað fylgdist með
þessum málum. að tekna yrði að
afla, ef ætti að halda þessum
niðurgreiðslum áfram eða í stað
tekjuöflunar skera niður út-
gjöld ríkisins sem þessum
kostnaði svarar. Það eru því
látalæti, þegar stjórnarandstæð-
ingar láta eins og þeim hafi
kortiið þetta frv. algerlega á
óvart.
Nú er því haldið fram af
stjórnarandstæðingum, að tekju-
öflun sé óþörf. Þessi staðhæf-
ing er rökstudd þannig, að árin
1962 og 1963 hafi tekjur ríkis-
ins farið laogt fram úr áætlun.
Þess vegna hljóti ríkistekjurnar
einnig að fara fram úr áætlun í
ár. Ríkisstjórnin hafi það fyrir
sið að áætla tekjurnar í fjárl.
miklu lægri en rétt er, til þess
að fá sem mestan greiðsluafgang.
Þessi er rökfærslan í stórum
dráttum. Við skulum nú athuga
hana nokkru nánar.
Tekjuáætlun fjárlaiga er þann-
ig undirbúin, að unnið er vand-
lega úr þeim gögnum. sem fyrir
hggja um afkomu ríkissjóðs á
yfirstandandi árum, horfum
framundan í atvinnu- og efna-
haigslífi. Tekjuáætlunin er byggð
á margvíslegum upplýsingum frá
Hagstofu, ríkisskattstjóra, Efna-
hagsstofnun og Seðlabanka. Lang
stærsti tekjuliður ríkissjóðs er
aðflutningsgjöld eða tollar, en
upphæð þeirra veltur á því. hve
innflutningurinn verður mikill á
næsta ári. í megin atriðum er
stuðzt við innflutningsáætlun
Seðlabankans, en vitanlega get-
ur enginn fullyrt fyrirfram,
hvernig þróunin verði á næsta
ári. í tíð núv. ríkisstj. hefur tekju
áætlun fjárl. verið gerð af sam-
vizkusemi og meiri nákvæmni
en áður. Til glöggvunar og því
til sönnunar, er rétt að líta
yfir það, hvernig tekjuáætl-
anir fjárl. hafa staðizt und-
anfarinn hálfan annan áratug.
Síðustu 5 ár eða frá 1959-1963 að
báðum meðtöldum hafa tekjur
reynzt fyrsta árið 3% umfram
fjárlög, annað árið 1% undir
áætlun fjárl., þriðja árið 5% yfir,
4. árið 18% yfir, 5. árið 15% yfir
áætlun fjárl. Ef við tökum meðal
tal þessara 5 ára er útkoman sú.
að tekjurnar hafa farið til jafn-
aðar um 9% umfram áætlun
fjárl. Berum þetta nú saman við
reynsluna frá 1950-1958 eða þau
nær 9 ár, sem núv. formaður
Framsfl. fór með fjármálastjórn
ríkisins. Þau árin fóru tekjur
fram úr áætlun f járl. eitt árið um
5%, þrjú ár milli 14-17%, þrjú ár
20-27%, eitt árið 47% og eitt ár-
ið 96% fram úr áætlun fjárl. Og
ef við tökum meðaltal þess-
ara ára, fóru tekjur 24% fram
úr áætlun fjárl. að meðaltali, en
undanfarin 5 ár 9% að meðaltali.
Ef sú staðhæfing Framsfl. er rétt
að tekjur séu oft áætlaðar of lág-
ar af ráðnum hug, hefur hv. 1.
þm. Austf., Eysteinn Jónsson, ver
ið mér miklu slynigari í þeirri
íþrótt.
Ástæðan til þess, að tekjur
fóru svo verulega fram úr áætl-
un fjárl. árin 1962 og 1963, var
fyrst og frernst sú, að innflutn-
ingur var bæði árin talsvert
miklu meiri heldur en hinar opm
beru stofnanir höfðu gert ráð
fyrir og áætlað, og skilaði þvl
meiri tolltekjum í ríkissjóði ei»
reiknað hafði verið með. Þessi
tvö ár varð greíðsluafgangur hji
ríkissjóði samtals nær 300 millj.
kr. Nú er deilt á ríkisstj. fyrir
þennan greiðsluafgang. í fyrsta
lagi, að tekjurnar hafi verið af
ráðnum hug áætlaðar allt of
lágt, til þess að hafa nægum pen
ingum úr að spila. Ég hef þegar
svarað þessu. I öðru lagi er þvl
haldið fram, að það sé óforsvar-
anlegt og í rauninni fordæman-
legt að hafa greiðsluafgang, sen»
einhverju nemi, það sé skattpin-
ing af versta tagi. Rí'kisstj. er
þeirrar skoðunar, að þegar mikil
þensla er í efnahagslífinu og
hætta á verðbólgu sé það háska-
legt, ef ríkissjóður væri rekinn
með halla og í slíkum tilfellum
væri æskilegra, að hann hefði
greiðsluafgang, til þess að vinna
á móti verðbólguhættunni. En
það er ekki aðeins ríkisstj. og
þeir hagfræðingar og aðrir sér-
fræðingar, sem hún hefur sér til
ráðuneytis, sem halda þessu
fram. Ég vildi gjarnan leiða hér
til vitnis fyrrv. fjármálaráðherra
Eystein Jónsson. í fjárlagaræðu
sinni 15. okt. 1954. fyrir um það
bil 10 árum, ræddi hann sérstak-
lega um nauðsyn þess, að ríkis-
sjóður hefði greiðsluafgang og
segir svo orðrétt með leyfi hæstv.
forseta í fjárlagaræðu í B-deild
stjórnartíðinda 1954, bls. 174.
„Það verður að teljast mjög
mikilsvert, að ríkissjóður hafði
greiðsluafgang á þessu ári.
Er augljóst að slikt vegur
nokkuð á móti þeirri miklu
þenslu ,sem nú er í öllu
fjármálaltfi landsins og dregur
úr þeirri hættu, að verðbólga
myndist og ný verðhækkunar-
alda skelli yfir. Síðan heldur
hann áfram.
Þá er ekki síður ánægjulegt
og þýðingarmikið, ef ríkissjóður
gæti í slí'ku góðæri, sem nú er,
eignazt einhverja fjármuni, sem
hægt væri að leggja til hliðar
og nota til nauðsynlegra fram-
kvæmda síðar, þegar þörf væri á
ráðstöfunum af hendi þess opin-
bera til þess að halda uppi nægi-
legri atvinnu í landinu. Verður
áreiðanlega seint metinn til fulls
sá hagur, sern þjóðinni gæti af
því orðið, ef ríkissjóður gæti
haft greiðsluafgang í góðærum,
sem nota mætti, þegar á móti
blési, til þess að koma þá í veg
fyrir samdrátt verklegra fram-
kvæmda og til þess beinlínis að
auka þær verklegar framkvæmd-
ir ríkisins og tryggja sem jafn-
asta atvinnu fyrir landsmenn.
Fjármálastefna, sem á þessu
væri byggð, mundi eirtnig að
sjálfsögðu reynast öflugt tæki til
Fnamhaild á bls. 23.
•tórum stíl. Mundi það skap>a
uikinn rand* fyrir þessar stofn- niðurgréitt um 1750 kr. og mundi