Morgunblaðið - 23.12.1964, Blaðsíða 23

Miðvikudagur 23. des. 1964
MORGUNBLADIÐ
23
— Ræða
— fjármálaráðherra
M Frarmhald aflC ftls. 10.
þess að viðhallda jafnvæginu í
t>jóðarbúskapnum, tryggja stöð-
ugt verðlag, auka sparnaðinn og
verða á allan hátt örvandi fyrir
framkvæmdir og framleiðslu-
«tarfsemi“.
Svo hljóða orð Eysteins Jóns
•onar frá 1954.
Nú er mér ánægja að taka
það fram, að ég er alveg sam-
mála Eysteini Jónssyni fjmrh.
érsins 1954 um þetta efni. En
tnanni rennur til rifja, að maður,
lem lýsti svo vel og skynsamlega
þýðingu greiðsluáfgangs ríkis-
•jóðs á verðþenslutímum og
nauðsyn þess að leggja til hliðar
fé til að geyma til erfiðu áranna,
•kuii nú prédika skaðsemi þeirra
ráðstafana, sem hann vegsamaði
áður.
Af þessum nær 300 millj.
kr. greiðsluafgangi áranna 1983-
1964, hefur meginhlutanuim þeg-
•r verið ráðstafað. 100 millj.
voru lagðar í jöfnunarsjóð ríkis-
ins sarnkv. 30 ára gömlum lög-
um, sem aldrei höfðu verið not-
uð í tíð hv. 1, þm. Austf., þótt
alltaf væru Iþau í gildi. Þetta fé
var lagt fyrir einmitt með hlið-
•jón af því að geyma frá góð-
•erinu nokkurt fé til notkunar á
*rfiðum árum síðar. Auk þessara
100 millj. voru tæpar 40 millj.
notaðar til að greiða gamla skuld
vegna togara við Seðlabanka ís-
lands. 40 millj. voru notaðar til
* f>ess að létta á vangoldnum fram-
lögum ríkisins til sjúkrahúsa og
hafnargerða. I>arna eru komnar
um 180 millj., en rúmar 100
millj. af þessum greiðsluafgangi
•tanda inni í ríkissjóði sem
rekstrarfé. I>rátt fyrir það er
•kuld ríkissjóðs við Seðlabank-
•nn nú hærri heldur en undan-
farin ár á þessum tímum.
Og hvernig eru horfur um af-
komu ríkissjóðs nú í ár? Má bú-
•st við verulegum greiðsluaf-
gangi, eirvs og hv. stjórnarand-
■tæðingar telja öruggt? >ví mið-
ur horfir það ekki svo. Afkoma
ríkissjóðs í ár verður allt önnur
•n tvö undanfarin ár og
ber þar margt til. í fyrsta lagi,
•ð umframtekjur ríkisins verða
tiltölulega mjög litlar í ár og
•tafar það af því fyrst og fremst,
•ð innflutningur og þar með
tolltekjur hefur í ár aukizt miklu
minna heldur en 2 ár næst á
undan. Talið er að tekjuskattur-
inn muni reynast 11-—12 millj.
umfram það, sem áætlað er í
fjárl. og sumir tekjustofnar rík-
isins virðast ekki ætla að ná
éætlun. f síðustu áætlun, sem
Efnahagsstofnunin hefur gert um
þetta efni telur hún, að tekjur
ríkissjóðs í ár, í heild, muni að-
«ins fara sáralitið fram úr tekju
éætlunum ársins. Á hinn bóginn
hafa í ár fallið verulegar umfram
greiðslur á rí'kissjóð umfram
éætlun fjárlaga, og eru þar
•tærstu upphæðirnar hinar
•uknu niðurgreiðslur, sem á-
kveðnar voru í framhaldi af
júnísamkomulaginu um 68 millj.
og hitt, að útflutningsuppbætur
é landbúnaðarafurðir verða vænt
•nlega 40 millj. meiri en áætlað
var í fjárl. Til viðbótar má svo
bæta því við, að íþegar athugaðar
eru tekjur og gjöld ríkissjóðs
fyrstu 11 mánuði ársins í ár og
borið saman við árið í fyrra, kem
ur í ljós, að afkoma ríkissjóðs er
nær 300 millj. kr. lakari en
í nóvemberlok i ár en í fyrra
gagrwart Seðlabankanuim. Þegar
allar þessar aðstæður eru at-
hugaðar, er óvarlegt að reikna
með greiðsluafgangi á þessu ári
og má það kallast það heppni
mikil, ef tekst að ná jöfnuði á
ríkisbúskapnum í ár.
í sambandi við þetta mál er
því haldið fram af þm. stjórnar-
•ndstöðunnar, að söluskatturinn
•é óhæft og ranglátt skattform.
Einn hv. þm. Frams.fl. hefur
•agt í þessum umr., að þetta sé
ákaflega óheppileg tekjuöflunar
leið að dómi framsóknarmanna.
Annar hefur sagt, að skatturinn
»é bæði óskynsamlegur og rang-
látur- og lítt innheimtanlegur,
•vo að í lagi sé. Nú skyldu menn
•f umr. og ummælum hér í þingi,
fyrirbæri og í rauninni uppfinn-
ing þessara vondu stjórnarherra,
sem nú sitja í ríkisstj.. En svo er
nú ekki. Söluskattur hefur verið
á íslandi í nær 20 ár. Hann hef-
ur verið með ýmsu formi. Fyrsta
tilraunin var veltuskattur. Hann
var fjölstigaskattur með öllum
þeim ókostum, sem slíkum skatti
fylgja. Hann reyndist enfiður og
stundum ósanngjarn í fram-
kvæmd. Á næstu árum voru gerð
ar ýmsar breytingar, sumar til
bóta, aðrar vafasamar. Eftir 3 ár
var skatturinn t.d. afrnuiminn í
heildsölu, en í þess stað lagður
á innflutningssöluskattur, sem
væri í rauniruni ekkert annað en
viðbótarverðtollur og hafði sömu
áhrif. Árið 1956 var söluskattur
af smásölu felldur niður, en sölu
skattur á iðnaðarframleiðslu og
þjónustu hélzt og hækkaði upp
í 9%. Af þessari breytingu leiddi
m.a., að fyrirtæki reyndu að
breyta rekstri sínum, til þess að
komast hjá skattinum. Og allt
eftirlit var miklu erfiðara en
fyrr, misrétti og undanþágur í
stórum stíl. Þegar núverandi
stjórn tók við störfum, var strax
hafin endurskoðun á þessum mál
um með frambúðarlausn fyrir
augum. f>að var ljóst að með sölu
skatti í einhverju formi yrði að
afla tekna, iþví að ríkisstj. haioi
ákveðið að beita sér fyrir tollum
og tekjuskatti. Upp úr þessari
rækilegu athugun kom 3%
smásöluskatturinn, sem í janúar
s.l. var hækkaður í 5í4 % og nú
er lagt til að hækka í 714 %.
Þessi smásöluskattur er byggður
upp með svipuðum hætti eins og
er í Svíþjóð og Noregi. Norska
ríkisstj. er ekki hræddari en svo
við 'þennan söluskatt, að hún
hefur nýlega fengið hann hækk-
aðan úr 10% upp í 12%.
En ef söluskattur er svo óheppi
leg, óskynsamleg og óhæfil. tekju
öflunarleið að áliti Framsóknar-
fl., er ástæða til þess að spyrja,
hvaða tekjuöflunarleið mundi
hann fara, til þess að tryggja
hag ríkissjóðs, ef sá flokkur kæm
ist í Iþá aðstöðu að ráða aftur í
þessu landi? Engum manni dett-
ur í hug, og miða ég við reynsl-
una af 'till. Framsfl. í sambandi
við fjárlög og önnur mál hér á
þingi, að ríkisútgjöldin í heild
myndu lækka við tilkvámu Fram
s.fl. Þvert á móti eru líkur til, að
þær myndu hækka verulega. Til
þess benda allar till. þeirra. En ef
þeir viilja fela niður sötluskatt-
inn sem er nú helzt að heyra, er
varla annað fyrir hendi en það
yrði annað hvort að hækka aftur
tollaina eða tekjuskattinn.
Eftir því að dæma, sem hér
liggur fyrir á þessu þingi, er af-
staða Framsfl. í stórum dráttum
iþessi: Hann hefur flutt till. um
að hækka útgjöld ríkisins um
rúmar 200 millj. í sambandi við
fjárlög. Hann hefur engair tilL
lagt fram til sparnaðar eða niður
færslu á útgjöldum. Hann hefur
flutt frv. um það að gefa eftir
7 þús. kr: tekjuskatt hjá öllum
gjaldendum, og ennfremur 20%
af álögðum útsvörum. En þetta á
ríkissj. að borga í ár og mundi
þetta frv. léiða af sér útgjöld
fyrir ríkissjóð, sem nemur um
270 millj. kr. á þessu ári. Þannig
mætti lengi telj'a og í rauninni
er ekki annað að skilja en þessi
flokkur vilji halda áfram þeim
niðurgreiðslum, sem nú eru, og
jafnvel auka þær, til þess að
visitalan ekki hækki.
í rauninnni ber hér allt að
sama brunni. Þetta minnir vissu-
lega á ummæli í nýút-
kominni bók eftir hinn reynda og
greinda drengskaparmann, Bern-
harð Stefánsson, í II bindi ævi-
minninga hans. Hann lítur þar
yfir farinn veg og talar um stjórr.
arandstöðu ,ekki aðeins andstæð-
irnga hans ,heldur stjórnarand-
stöðu yfirleitt og segir svo:
„Verst hefur mér likað það við
stjórnarandstöðuna. að hún hefur
oftast gert fyllstu fjárkröfur á
hendur ríkissjóði til ýmissa fram
kvæmda, en jafnframt barizt á
móti því að afla ríkissjóði tekna,
til að standast útgjöldin af því.“
Ég ætla að þessi orð geti
ekki sízt átt við afstöðu Framsfl.
í dag. Þeigar maður lítur yfir af-
stöðu þess flokks í fjármálum og
efnahagsmáhim nú, dettur manni
stjórnmálaflokki, sem nú er raun
ar dauður. Það var einhvern tíma
spurt um það, hver væri stefnu-
skrá þess flokks, og kunnugur
maður svaraði: „Það eru mjög
fáir, sem vita það, og þeir fáu,
sem vita það, geta ekki útskýrt
það“. Hér ber allt að sama
brunni. Það virðist enginn vita,
hvað flokkurinn vill og allra sízt
leiðtogarnir sjálfir.
í umr. um þetta mál hér í þingi.
hefur verið spurzt fyrir um,
hvernig framkvæmt væri eftirlit
með söluskatti. Eftirlit með sölu-
skatti og yfirumsjón þess er í
höndum skattstjórans í Reykja-
vík, og hefur hann látið mér í té
greinargerð um það, sem ég vil
lesa hér nokkurn kafla úr. Hann
segir þar:
Segja má, að eftirlit með á-
lagningu söluskatts sé með fernu
móti. 1. Reyna að tryggja, að
allir, sem söluskattsskyldir eru,
komist á söluskattskrá. Reynt
hefur verið af öllum skattstjór-
um að veita sterkt aðhald í þessu
erfni. 2. Hinar ársfjórðúmgsfegu
skýrslur eru yfirfarnar af skatt-
stofum jafnóðum, áætlaðar við-
bætur þær, þar sem efni standa
til og skattur áætlaður hjá þeim,
sem ekki telja fram. Skattstof-
an í Reykjavík héfur hlutazt til
um, að sem mest samræmi geti
orðið milli einstakra skattum-
dæma. 3. í þriðja lagi er rann-
sókn á heildarsöluskattskýrslum
eftir árið. Er þar fyrst um að
ræða saimanburð á söluskatts-
skýrslum og söluskattsframtali,
ellegar samanburður við árs-
reikninga, sem ekki eru taldir
skattskyldir .Sérstakra sundur-
liðana er krafizt, einkum hjá
þeim aðilum. þar sem hluti heild-
ar veltunnar er undanþeginn sölu
skatti eða atvinnureksturinn
margþættur. 4. Sá þáttur eftirlits
ins, sem mesta þýðingu hefur,
er bókihaildrannsóknir. Þær haifa
verið framkvæmdar árlega í flest
um skattumdæmum landsins, að-
allega af mönnum, sem skattstof
an í Reykjavík hefur lánað skatt-
stjórum á þeim árstíma, sem hún
hefur helzt mátt sjá af starfsliði.
Þetta hefur borið áranigur og
skapað verulegt aðhald og ýmiss
misferli komið í ljós. Þessa starf-
semi verður þó að auka verulega.
Það verður að senda fleiri menn
og þeir þurfa að vera lengur á
hverjum stað en unnt hefur ver-
ið.
Þessi voru ummæli skattstjór-
ans í Reykjavík, sem heflur um
margra ára skeið, viist flrá upp-
ha.fi vega frá því að söluskattur
var fyrst logleiddur, haft unv-
sjón með og eftirlit með álagn-
ingu söliuskattsins.
Þessu til viðbótar vil ég geta
þess, að vitanlega má vænta þess,
að af hækkun söluskatts hverju
sinni geti leitt aukna viðleitni til
að komast framhjá skattgreiðsl-
um með einuim eða öðrum hætti.
Þetta er skattyfirvöldum og
ráðun. að sjálfsögðu ljóst. Þess-
ari fyrirhuguðu hækkun sölu-
skattsins verður því að fylgja
sterkara aðhald með framkvæmd
1. og í öllum þáttum eftirlitsins
jafnt, hvað varðar tímabundin
söluskattsskil og hvers konar
rannsóknir á rekstri og bókhaldi
söluskattsgreiðenda almennt. Nú
hefur verið undanfarið til sér-
stakrar athugunar í ráðun. og hjá
skattyfirvöldum, hverjar ráðstaf-
anir eða hugsanlegar skipulags-
breytingar gætu bezt tryggt ör-
ugga skattheimtu. Verður sjálf-
sagt óhjákvæmilegt að fjölga því
starfsiiði, sem beinlínis vinnur að
rft'rliti með söluskattinum. í
ambandi má geta þess, að
lum frá síðasta þingi var
i rannsóknardeild hjá ríkis
1 j., sem m.a. á að hafa eftir-
j rannsóknir varðandi sölu-
skatt með höndum. Nágranna-
þjóðir okkar eru nú í æ ríkara
mæli að flytja skattbyrðina yfir í
söluskattsform og hafa öðlazt
margháttaða reynslu um fram-
kvæmd þessara mála. Verður sér
staklega lögð áherzla á það, að
notað sé sem bezt það, og eftir
því, sem við á hér þær aðferðir,
sem hjá þessum þjóðum hafa bezt
gefizt, til þess að söluskatturinn
innheimtist eins og lög standa til.
Herra forseti. Tími minn er
ná á enda. Skal ég fara að ljúka
máii mínu. Því er haldið fram, að
þessar fyrirætlanir ríkisstj., sem
hér eru til umr„ muni valda verð
bólgu. Hér er málinu svo ger-
samlega snúið við. Ef till. stjórn-
arandstæðinga væri fylgt, er
tvennt tiL Annað hvort að lækka
stórlega niðurgreiðslur, sem
þýddi mikla hækkun á mjólk,
kjöti, íiski og öðrum nauðsynj-
um, sem niú eru niðurgreiddar og
vísitalan mundi hækka verulega
og kaupið einnig, eða hin leiðin
að reka ríkissjóð með stórfelld-
um halila á næs.ta ári, sækja þá
peninga í Seðla'bankann og dæla
honum þaðan út í viðskiptalíf-
ið, sem er örugg leið til að auka
verðbólgunal
Eins og málum er nú háttað, er
engin leið fær önnur en sú, sem
ríkisstj. hefur lagt til, að faria
verði.
Ég vil svo ljúka máli mínu með
því að óska öllum hlustendum
gleðilegra jóla og farsæls nýj-
ætla, að sóluskatturinn se nytt
helzt í hug saga.,.af donskum
JGLAVORUR
ROIMSOIM-gaskveík jarar
í fjölbreyttu úrvali.
FEUDOR-ZIM-POPPEL
gaskveikjarar — verð frá kr. 170.—
REYKJARPÍPUR
allar helztu tegundir.
V
TÓBAKS- og PÍPUVESKI
í miklu úrvali.
JÓLAVINDLAR
allar tegundir — stórir og smáir.
KON FEKTK ASSAR
við allra hæfi í sérlega
fallegum umbúðum.
SALTAÐAR HNETUR
amerískar.
AVEXTIR
nýir og niðursoðnir.
SÆLGÆTI
JUICE - SPIL - KEX
SEDLAVESKI
stórkostlegt úrval.
HJARTARBIJÐ
Lækjargötu 2.