Morgunblaðið - 16.03.1965, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 16. marz 1965
9
MQRCU NSLAÐID
<j
ENGLENDINGURINN Sir
John Xomas Stanley kom
með leiðangur til - íslands
árið 1789 og ferðaðist um
landið. Nýlega voru Þjóð-
minjasafninu gefnar mynd-
ir, sem málarinn Edward
Dayes gerði eftir frumteikn-
ingum úr þeirri för. En ekki
hefur verið talið að til væri
neitt rit um ferð Stanleys og
félaga hans, utan kafli sem
annar ferðabókarhöfundur,
Barrow, tók upp og svo tvö
bréf frá Staniey — þar til nú
að handritið af dagbók þeirra
er fundið. Það er í eigu Jón
Vestdals, framkvæmdastjóra
Sementsverkjunnar. Hann
keypti þetta handrit í forn-
bókaverzlun í Danmörku fyrir
nokkrum árum og hefur nú
lánað okkur það. Munu birtir
nokkrir kaflar úr því í isl.
þýðingu í Lesbók Mbl. innan
skamms með leyfi Jóns Vest-
dals, þ.á.m. lýsingar á Bessa-
stöð.um og Skálaholti.
Handrit þetta er mjög
merkilegt, enda voru ekki
Jón Vestdal með innbundið handrit sitt af ferðabók
Stanleys frá 1789.
Dagbókin úr Islandsför
Stanleys 1789 til á íslandi
eigu Jóns Vestdals
Handritið til í
margir erlendir ferðamenn á
íslandi á 18. öld. Handritið
er 540 síður, innbundið í
skinn og er skjaldarmerki
Alderley ættarinnar innan á
spjaldi, en Stanley varð síðar
lávarður af Alderley. Mun
handritið hafa verið í eigu
ættarinnar þar til fyrir nokk-
uð mörgum árum að það var
selt á uppboði í London. Jón
Vestdal keypti það svo í Dan-
mörku. Dagbókin er skrifuð
af kortagerðarmanni leiðang-
ursins, D. Raine, og færð dag-
lega, frá því byrjað er að und-
irbúa ferðina í Leith 24. maí
1789, og þar til leiðangurs-
menn fara frá íslands 30.
ágúst.
>ó dagbókin hefjist á fyrir-
sögninni: Dagbók úr ferð til
íslands, Noregsstranda, Dan-
merkur o.s.frv., þá nær þessi
dagbók aðeins yfir förina til
Orkneyja, Færeyja og íslands.
í upphafi er frá því skýrt, að
ferðin sé farin í leit að þekk-
ingu um sjó og náttúru og
getið um þá sem stjórnuðu
skipinu, en þeir voru John
Pierie, foringi úr konunglega
brezka sjóhernum, John Graw
ford skipstjóri og einn af eig-
endum skipsins, Grieve stýri-
maður og 12 manna áhöfn.
Siglt var á 150 lesta skipi, sem
búið var 2 fallbyssum.
Daglegar frásagnir
af ferðalögum á íslandi
í upphafi er lýst undirbún-
ingi ferðarinnar og komið til
Akranesi, 15. marz.
6100 TUNNUR af loðnu bárust
hingað um helgina. Aflahæstur
var Haraldur með 2000 tunnur,
íem hann fékk á laugardag. Á
sunnudag iönduðu 3 bátar loðnu:
Orkneyja á bls. 42 í handrit-
inu. Þá er á 33 síðum frásagn-
ir af dvölinni á Orkneyjum,
og því næst sagt frá viðkomu
í Færeyjum á bls. 88—216.
Þaðan er siglt til íslands og
á bls. 220 hefst frásögnin af
ferðum á íslandi og nær út
bókina eða yfir 220 síður.
Jón-Vestdal, sem hefur lesið
handritið, segir að það sé
mjög skemmtilegt aflestrar,
ferðamennirnir séu oft stór-
hrifnir af Jandinu og fólki
sem þeir hitta. T. d. verða þeir
mjög hrifnir af frúnni á Bessa
stöðum. Leiðangurinn kom
að landi í Hafnarfirði og
koma ferðamennirnir fyrst að
Bessastöðum og hitta yfirvald
staðarins.
Leiðangursmenn ferðast
víða um land og fara ríðandi.
Þeir lýsa landslagi og hraun-
um, klífa Snæfellsjökul og
Heklu, heimsækja Skálholt
og lýsa dómkirkjunni þar og
koma til Þingvalla, þar sem
þeim er synjað.um að sofa
í kirkjunni, svo þeir verða að
hafast við í kirkjugarðinum
um nóttina. Á ferðum sínum
gera þeir landmælingar og
hæðarmælingar á fjöllum og
eru útreikningar þeirra í hand
ritinu.
Þegar til Reykjavíkur kem
ur, kaupir Stanley 8 bækur af
apotekaranum í Reykjavík,
gamla biblíu, íslendingabók
Ara fróða, Danmerkursögu
Saxa, rit Arngríms lærða,
Höfrungur III. 1350 tunnum, Har
aldur 1250 og Heimaskagi 500.
í Síldar- og fiskimjölsverksmiðj-
unni er unnið af fullum krafti
allan sólarhringinn.
Aflahæstur í þorskanetin á
forna íslenzka lögbók, fornar
sögur íslenzkra, fágæta útgáfu
laugardaginn var Sólfari með 32
tonn, þá Haukur RE 23 tonn; —
Höfrungur 1. 21; Sigurborg 20
Fiskaskagi 14 og Ásmundur 7
tonn. í gær, sunnudag, fiskaði
Sigurborg 24 tonn, Sólfari 16 og
Ann 10,5 t
Sextíu '<í þorski komu
hingað á á sunnudag frá
af Nýja testamentinu á ís-
lenzku og Grallarann.
Aldrei útgefið samhang-
andi rit um ferðina
Auðséð er að staðið hefur
til að gefa ferðasöguna út, því
búið er að krossa í textanum
yfir útreikninga og annað,
sem ekki skiptir máli í sam-
bandi við útgáfu, en af henni
hefur aldrei orðið. í Land-
fræðisögu sinni segir Þorvald
ur Thoroddsen: „Sautján ár-
um seinna gjörði Sir John
Stanley út skip til íslands og
voru með honum ýmsir enskir
fræðimenn, Wright, Baine
o.f .1 Þeir skoðuðu hverina hjá
Reykjum í Ölfusi og Geysi og
gengu á Heklu; þeir fóru
einnig vestur á Snæfellsnes
og gengu á Heklu; þeir fóru
síðan upp á Snæfellsjökul. Mr.
Wright hefir lýst þeirri ferð;
þeir skoðuðu og teiknuðu
stuðlabergshellana hjá Stapa
og mældu hæð Snæfellsjökuls
og tókst það vel. Englending-
urinn John Barrow fékk síð-
an dagbækur þeirra til um-
ráða og hefir prentað kafla úr
þeim um Snæfell í ferðabók
sinni um ísland. Ekki voru
þeir Stanley jafnvel látnir á
.íslandi eins og Joseph Banks
og hefir mönnum legið heldur
illa orð* til þeirra. Á Örfirsey
hlóðu þeir Georg konungi 3ja
og sjálfum sér minnisvarða og
settu þar koparplötu með nöfn
um sínum og var henni síðar
stolið. Ekki gáfu þeir Stanley
út neitt samhangandi rit um
ferðina, en Stanley ritaði tvö
bréf til Dr. Jos. Blacks um
hverina hjá Reykjum og um
Geysi og voru þau prentuð.
Bréf þessi eru vel skrifuð og
í þeim margar góðar athuga-
semdir.......“
Nú eru dagbækurnar úr
ferð sir John Tomas Stanleys
til íslands árið 1789, þær hin-
ar sömu sem Barrow fékk lán
aðar á sínum tíma, til á vísum
stað á íslandi og í heilu lagi,
vel og skilmerkilega skrifað-
ar. Er þá ekki tími til kominn
að þær verði þýddar og gefnar
Óiafsvík til Haraldar Böðvarsson
ar og Co. Fiskurinn er ísaður á
bílana og vel frá honum gengið.
Áður voru komin hingað frá
Ólafsvík 38 tonn ú 5 bílum.
M.s. Jarlinn kom hingað í nótt.
Liggur hann við sementsbryggj-
una og lestar 620 tonn af sementi
er hann flytur á Austfjarðah
8TAKSTEINAR
Vinstri stjórnin
sprakk
á verðbólgunni
í ritstjórnargrein Alþýðublaðs
ins sl. sunnudag er rætt um hin-
ar furðulegu kenningar Tímans,
að ástandið í efnahagsmálum
þjóðarinnar hafi aldrei verið
betra en á dögum vinstri stjóm-
arinnar. Þar segir m.a.:
„Með reglulegu millibili má
lesa í málgagni Framsóknar-
manna lof og prís um allar gjörð-
ir vinstri stjórnarinnar og að
aldrei hafi ástandið í efnahags-
málum þjóðarinnar verið jafn-
gott og þá. Ævinlega er þó látið
undir höfuð leggjast að rökstyðja
sleggjudómana, enda mundi það
erfitt.
Framsóknarmenn eru hins veg
ar fátalaðir um endalok vinstri
stjórnarinnar og minnast aldrei
á, að hún sprakk á verðbólgunni
eins og flestir fyrirrennarar
hennar.
Nú telja þeir sig hins vegar
hafa tilbúna lausn á verðbólgu-
vandanum, og ef þeim væri fal-
in stjórn landsins mundi hann úr
sögunni. Þessi svokallaða lausn
Framsóknarmanna gengur í ber-
högg við allt, sem aðrar þjóðir
eru nú að gera til að reyna að
hemja verðbólgu. Nægir þar að
minna á, að Danir hafa nýlega
tekið upp innlánabindingu eins
og hér tíðkast og hyggjast af-
greiða næstu fjárlög með 1200
milljón króna greiðsluafgangi.
Hvorttveggja er gert til að
hamla gegn verðbólgunni.
Væri farið að ráðleggingum
Framsóknarmanna mundi verð-
bólgan fyrst magnast verulega.
Það hefur því sannazt, að þeir
hafa engin úrræði tiltæk fremur
en endranær, en með tali sínu
og tillöguflutningi eru þeir að-
eins að freista þess að blekkja
fólk til fylgis við málstað sinn,
en sú iðja þeirra ber ekki ríku-
legan ávöxt.“
Glórulaust ofstæki
Sl. sunnudag ritar Austri grein
í Þjóðviljann og ræðir þar m.a.
væntanlega stórvirkjun við Búr-
fell. Kveður þar við sami tónn
og áður, að nú sé verið að leiða
„útlent auðvald" til úrslitaáhrifa
um efnahag landsmanna. Haldið
er áfram að tyggja sömu fals-
anir og áður hafa fram komið í
Þjóðviljanum um þessi mál, eini
sannleikur, sem sagður er, er
aðeins hálfsannleikur eins og
venjulega. Skrif sín endar Austri
á þessari klausu, sem vel sýnir,
hversu ofstæki kommúnista er
glórulaust og rök þeirra léttvæg:
„Það má vel vera að hinir ný-
riku valdhafar yrðu eitthvað á
sig að leggja í fáein ár, ef ís-
lendingar framkvæmdu stór-
virkjun algerlega af eigin ramm-
leik eins og þeim er í lófa lagið,
en þeir mættu einnig minnast
þess að stétt sem skortir siðferði-
legt þrek til þess að leggja eitt-
hvað á sig í þágu framtíðarinn-
ar er þess ekki megnug að
stjórna þjóðfélagi. Enda er al-
þjóðabankanum, alúmínhringn-
um og hernámsliðinu nú ætlað
það hlutverk í vaxandi mæli.“
út?
/7
, ^ A
’of ct ifa/C/M /(
• 9ef/cmd jáe, (p&tJi <d
ÁrorrvwuJQ)£)i marj ^

(icö catct/i /tfdout.
fvt
a \eyaje. (o /(7 cct c / /ea-ia£c/~
/cvtZtrt'cdt eimtc a \ CU.c /l c er/ < e cf.Y-*
~(Á/ /Uyt_£y /tvytei - *■ ((»
yjJckyc (/aaja?i,ct.\^/iaitesu CtneC ccnct
6L- Ch? (tee/jrl
v./l ClneC (J^lcrr/erC, _______
J JJuju ti Jc/éetC i/njfuu CUryrft.Ji fcOf Ch
^ - jt A--

/Wl/lfV.
/y-ýJxJD CineC /éL fa jtejoo anjLj
*//'(e/cae/eu/Cs/uélji & eC*/fc>rj
ef íiéj (JnjCi . /Zíf' (ijtcyjíai. &■} /S(l Jpyi'i eZHSt J /J
■/14 f'fr, focHtu <£///*.'Z-n/ft Cfet J ()
Fyrsta síðan í dagbókinni úr ferð sir Johns Xomasar Stan-
leys til íslands.
RiU Rkranessbáta
V
I