Morgunblaðið - 05.05.1965, Blaðsíða 23

Miðvikudagur 5. maí 1965
MORCU N BLAÐIÐ
23
Tæknin í þágu síldarútvegsins,
en ekki nöldur bæjarsijóranna í
Neskoupsíað og Seyðisfirði
HRÓLFUR Ingólfsson, bæjar-
etjóri, Seyðisfirði, skrifar grein í
Tímann um síldarflutninga frá
; Austfjörðum, sem á að vera í
senn saga síldarinnar og hug-
myndir hans og útreikningar um,
að nú eigi að hlunnfara Austfirð-
i inga og flytja af Austfjarðamið-
um síld til fjarlægra landshluta
til tjóns fyrir Austfirðinga.
Ekki verður mælt með því í
þessari grein, að svo verði gert.
I En ég tel ástæðu til að fara
nokkrum orðum um grein Hrólfs
og leiðrétta þar missagnir og
t fyrrur, sem úir og grúir af og því
ámæli, sem grein þessi kann að
i valda, í garð okkar Austfirð-
inga.
I Grein Hrólfs er raunar eftir-
prentun á grein Bjarna Þórðar-
Í6onar í Austurlandi 12. marz sl.
Þegar ég nefni Hrólf og grein
hans, þá á ég við þá báða. Enda
eru þeir orðnir samvaxnir og
| ítanda nú með krepptan hnefann
i gegn því, að síld verði flutt af
Austfjarðamiðum. Hún verði
veidd og hagnýtt eftir þeirra for-
ekrift
Hverju þjónar slíkur málflutn-
ingur. Ég tala ekki um, ef þessir
menn fengju að ráða. Það þjón-
er því hlutverki, að stór veiði-
. floti Rússa og annara þjóða, sem
l veiða í hafinu út af Austfjörð-
! um, geta haft betra næði til að
i veiða síldina, sem þeir Hrólfur
©g Bjarni banna að flutt verði af
i miðunum í verksmiðjur á Norð-
| urlandi og Vestfjörðum, á meðan
j bátafloti íslendinga lagi inn á
! öllum fjörðum á Austurlandi og
biði eftir löndun þar.
! Það vinnst því tvennt við það,
ef Bjarni og Hrólfur réðu. Lönd-
unarbiðin mundi stórlama út-
gerðarmenn og sjómenn og verka
Íþví sem bein rýrnun á tekjur
þeirra. Það er bein kauplækkun.
Og verksmiðjurnar á Nroður-
í landi stæðu ónotaðar, til stór-
1 tjóns fyrir alla aðila, sem yrði
Btórkostleg rýrnun á þjóðartekj-
unum. Það er furðulegt, að
nokkrir menn, og ég tala nú ekki
um bæjarstjóra, skuli láta sér
detta slítk í hug, því síður að
eetja slíkt eftir sig á prent. Að
þeir séu á móti því að huga að
nýrri tækni, sem gæti að ein-
hverju leiti leyst það vandamál
oð draga úr löndunarbið eða
leysa það spursmál, sem er meg-
inmálið til að gera sildarútveg-
inn öruggari og tryggja með þeim
hætti afkomu útgerðarmanna og
sjómanna og mótttökustöðvanna í
landi, sem mundi auka að mikl-
um mun þjóðartekjurnar.
Það er því verðugt hlutverk,
eem þeir Bjarni og Hrólfur taka
*ér fyrir hendur að vera úrtölu-
tnenn með tali sínu, um leið Og
þeir skáka sér á bekk sem svört-
ustu afturhaldsmenn, sem nokkru
einni hafa skotið upp kollinum í
þessu landi, sem birtist í því, að
iþeir vilja ekki nota nútíma vinnu
brögð í síldveiðum.
Bjarni Þórðarson segir una sild-
erflutningana, að tvær verk-
emiðjur að norðan og vestan hafi
verið fluttar austur og þær mal-
eð þjóðinni gull, í stað þess að
grotna niður og síðan segir orð-
rétt:
„Hvers vegna ekki að halda
þessu áfram? Hrjósi mönnum
hugur við að reisa nýjar verk-
emiðjur, er sjálfsagt að ljá máls
6 því að flytja austur fleiri að-
gerðarlausar verksmiðjur að
norðan og vestan, í stað þess að
íleygja tugum eða hundruðum
milljóna í kaup og útgerð flota
ef tankskipum með tilheyrandi
ÚtbúnaðL**
Þetta er hagfræði Bjarna. Það
kostar ekkkert að rífa verksmiðj
ur og flytja þær austur á land
og vinna að því um leið að leggja
heil byggðarlög í eyði. Vill Bjarni
láta rífa verksmiðjuna í Neskaup
stað, ef síldarleysi yrði hér á
Austurlandi um nokkur ár. Ég
skora á hann að gefa það skrif-
legt, svo Norðfirðingar viti um
stefnu hans í því máli. Til dæm-
is að hún yrði reist á Dagverðar-
eyri, þegar sild glæddist þar. —
Þannig birtist sósíalisminn og al-
þýðustefnan hjá Bjarna Þórðar-
syni, að hann heimtar, að at-
vinnutæki 1 tveimur landsfjórð-
fjórðungum verði rifin og sett
niður hér á Austurlandi. En telur
tankskip til flutninga á síld í
verksmiðjur á milli fjórðunga eða
af fjarlægum miðum dragbit á
heilbrigða uppbyggingu síldar-
iðnaðarins. í staðinn fyrir tank-
skipin vill Bjarni vera á ferða-
lagi á miUi landshlutanna með
kinar U. Björnsson
verksmiðjurnar. Hefur nokkurn
tíma heyrzt önnur eins botnlaus
vitleysa og algjör fyrirlitning á
gildi atvinnulífs og mannlífs á
landi hér? Ekki er mér kunnugt
um það. Fyrirmyndirnar sækir
Bjarni til Austur-Berlínar, þar
sem múr er reistur til að varna
fólki að lifa eðlilegu og frjálsu
menningarlífi og að samskonar
manntegund og Bjarni Þórðarson
og fylgisveinn hans, Hrólfur
Xngólfsson, geti hömlulaust beitt
því siðleysi og ofbeldi, sem fram
kemur í skrifum þeirra. Þessir
niðurrifsmenn hafa því ekki gert
Austfirðingum greiða. Þeir hafa
samþykkt, að síldarverksmiðjur
á Austurlandi yrðu rifnar, ef síld
arleysi yrði einhvern tíma við-
varandi og fluttar þangað, sem
síldin þá værL
Þeir Bjarni og Hrólfur ættu því
að láta sér það að kenningu verða
næst, þegar þeir tala um at-
vinnumál, að það er ekki nóg að
hefja sig til flugs, en geta síðar
hvergi setzt.
Þess vegna svífa þeir eins og
gammar yfir atvinnulífi nefndra
landsfjórðunga til að reyna að
krækja klóm sínum í einhverja.
En finna, að griðastaðir eru fáir
og eyðast því upp í sínum eigin
ræildómi.
Hrólfi verður tíðrætt um síld-
arverksmiðjuna i Bolungarvík og
segir: „Engan hef ég fyrir hitt,
sem gefur mér skýringu á því
ævintýri, að byggja þar síldar-
verksmiðju.“ Það er engin von
til þess, að menn fari að ganga
fyrir Hrólf Ingólfsson að skýra
það fyrir honum. Hún stendur
þar. Er hún eitthvað fyrir Hrólfi?
í sömu málsgrein segir: „Má
segja ,að verksmiðja þessi hefði
verið betur sett á Fljótsdalshér-
aðL því að. síldarflutningar þang-
að yrðu ábyggilega ódrýari en
frá Austfjörðum til Bolungarvík-
ur.“
Hrólfur vill koma við í Bol-
ungarvík og taka með sér síldar-
verksmiðju Einars Guðfinnsson-
ar og skáka henni niður á Fljóts-
dalshéraði. Það er byggðastefn-
an að hlaupa með atvinnutækin
á milli byggðárlaga, svo enginn
sé öruggur um afkomu sína, sem
á að þjóna Hrólfi í atkvæðaveið-
um hans. Ég minnist ekki að hafa
heyrt annan eins þvætting og
þann, sem að framan greinir. En
það mun halda nafni Hrólfs á
lofti um ókomin ár. Svo bætir
H. I. því við, að tilraun Einars
Guðfinnssonar að dæla síldinni í
tankskip, hafi ekki gefizt vel.
Hún tókst eins og öllum er kunn-
ugt. Hver hefur upplýst Hrólf
um það eða beðið hann að standa
átorgi og hrópa ókvæðisorðum að
síldarverksmiðjunni í Bolungar-
vík og því framtaki að kanna
nýjar leiðir að ná síldinni með
auðveldari hætti úr síldveiði-
skipunum, en verið hefur? Er
þetta umbótastefnan, sem sam-
þykkt var á miðstjórnarfundi
Framsóknarflokksins að berjast
á móti nýjungum í atvinnulífi
þjóðarinnar og Hrólfur Ingólfs-
son síðan beðinn fyrir boðskap-
inn?
Telur Hrólfur það hættu fyrir
Austfirðinga, að eitt skip verði
í förum til verksmiðjunnar í Bol-
ungarvík með síld frá fjarlæg-
um miðum? Er eitthvað verra
bragð að því, þó að framtaks-
menn reyni eftir mætti að halda
uppi atvinnu í þeim byggðarlög-
um, sem þeir hafa haldið tryggð
við og verið atorkusamir atvinnu
rekendur? Hann ætti fremur að
taak sér slíkan manndóm til fyr-
irmyndar og reyna að glæða á-
huga hér heima á Seyðisfirði il
slíkrar atorku í einni eða ann-
ari mynd. K
Grein Hrólfs er furðuleg rit-
smíð. Annars vegar er ófullnægð
framagirni, sem engin takmörk
eru sett og fullkomin vanþekk-
ing á öllum hagnýtum hlutum í
atvinnulífinu samfara því að
vera ekki nútímamaður í hugs-
unarhætti.
Hins vegar er tilraun til að
reyna að koma því inn hjá Aust-
firðingum, að nú sé verið að und-
irbúa innrás annarra landshluta á
Austfjarðarmið til að rupla síld-
ina þaðan. Á sama tíma, sem
hann ætti að sjá í því bæjarfé-
lagi, sem hann er bæjarstjóri í,
að verið er að stórauka mögu-
leika með móttöku síldar með
stækkun síldarverksmiðja ríkis-
ins og byggingu nrrýar verk-
smiðju á vegum annara.
Síldveiðar íslendinga hafa tek-
ið miklum stakkaskiptum síðustu
ár með tilkomu fullkomnari og
stærri skipa, sem nú eru búin
tækjum, sem gera mögulegt að
veiða síld við allt aðrar aðstæð-
ur, en áður var. Það er því mögu-
legt að stunda veiðarnar á út-
hafinu.
Þetta hefur g jörbreytt öllum
aðstæðum og skapað gerbyltingu
í síldveiðum, sem gerir mögu-
legt að stunda þær fram á vetur
eða þar til síldin færir sig á
hrygningarsvæðin við Noregs-
strendur.
Þannig var þetta á siðastliðnu
ári og má þakka það meðal anb-
ars Jakobi Jakobssyni, fiskifræð-
ing, sem stappaði stálinu í út-
gerðarmenn og sjómenn að vera
þolinmóðir og halda síldveiðun-
um áfram fram eftir hausti. Þetta
tókst og jók aflamagn gífurlega,
svo skipti hundruðum milljóna
króna, og varð til þess að sölt-
unarstöðvarnar gátu náð sér upp
eftir heldur lélega söltun fram-
an af sumri. Súo varð einnig með
síldarverksmiðjur og frystihús.
Síldarvertíðin stóð frá miðjum
júní fram í janúar 1965. Þá lauk
lengstu síldarvertíð hér á lartdi.
í ágúst og september voru land-
legur vegna ógæfta. En þegar
veiðin var mest vantaði afsetn-
ingarmöguleika, sem rýrðu mjög
aflamagnið, eins og oft hefur ver
ið. Þess vegna er nú verið að
auka afkastagetu verksmiðja á
Austurlandi og byggja nýjar og
auka þróarrými. Því verður að<
halda áfram og styðja að auknu
framtaki heimamanna í þeirri
viðleitni eftir því sem verðleikar
og framtak segir til um.
Um það er ekki ágreiningur. En
jafnhliða verður að koma aflan-
um, sem ekki er hægt að afsetja
hér í móttökustöðvar aninars stað
ar og nota þannig til hins ýtr-
asta alla möguleika, sem fyrir
hendi eru til að tryggja flotan-
um, að hann geti náð sem mest-
um afla á land.
Þetta verða Hrólfur og Bjarni
Þórðarson að skilja. En ekki að
stuðla að því, að maður vegi
mann og landsfjórðungur lands-
fjórðung. Slík iðja er óvinafagn-
aður.
Hrólfur segir orðrétt: „Það er
vitað, að þessi síldariðnaður á
Austfjörðum afkastar a.m.k. ,2
j milljónum mála og tunna af síld
j samanber það sem geriðst hér
' árið 1964.“
| Það gerðist, vegna þess að ver-
| tíðin dreifðist á langt tímabil
eins og áður greinir. Þessu gleym
ir Hrólfur. Það kemur því fram
j eins og víða í grein hans, að hann
hefir ekki verið að hugsa um
að ræða þeási mál með það fyrir
augum að vanda sig og verða
að liði með skrifum sínum. Miklu
frekar að stunda blekkingar og
j hagræða sannleikanum.
• Þeim Hrólfi og Bjarna hrýs
hugur við að leysa það spursmál
j fjárhagslega að flytja síldina í
I tankskipum af veiðisvæði eða úr
stórum geymum og flytja hana á
: milli staða og telja, að slíkt rýri
' tekjur útvegsmanna og sjómanna
og _alls síldariðnaðar. Vitanlega
verður að leysa það spursmál
I eins og önnur, sem hafa verið
■ leyst, bæði í sambandi við síld-
arútveginn sem og aðrar atvinnu
greinar. Það ætti ekki að vera
1 erfiðara spursmál að leysa fjár-
hagslega möguleika að flytja síld
ina á milli staða en leysa öll
spursmál, sem við nú höfum fyr-
ir augum okkar, svo sem síldar-
verksmiðjur, söltunarstöðvarnar
og annan þann útbúnað í landL
j sem við blasir. Þá hefur ekki
j síður orðið mikil framþróun í út-
• búnaði og stærð síldveiðiskip-
! anna og svo mörgu öðru. A
' hverju byggist þá öll þessi fram-
| þróun? Hún byggist fyrst og
• fremst á síldinni. Það er því ekki
", meira að leysa það spursmál fjár
hagslega að flytja síldina til á
milli staða í verksmiðjurnar og
af veiðisvæðinu, ef sú tilraun
verður jákvæð, svo að bátarnir
geti þá haft næði við veiðarnar,
en þurfi ekki allir að transporta
í land með aflann, sem stundum
getur kostað þá nokkra daga bjð.
Það virðist því allt mæla með
þvL að greiðar landanir úr veiði-
skipunum, sem þýddi mikið meiri
afla, yrði góður grunnur til að
leysa flutningaspursmálið sam-
eiginlega.
Vilji engir gera það, eins og
þeir Hrólfur og Bjarni ráðleggja
og allir oti sínum tota, eins og
nú hefur hrokkið óvart upp úr
hálsinum á þeim félögum, þá
verður það þeirra siðferði sem
gildir.
Það yrði því öllum til góðs að
finna lausn á þessu máli, vegna
þess að vegalengdir einar segja
ekki til um hagkvæmni í þess-
um efnum. Þá minnist Hrólfur á
það, að síldin hafi ekki verið flutt
austur, þegar hún var fyrír norð-
an.
Hvers vegns var það fyrst og
fremst? Af því að aðstaða var
ekki hér til að taka á móti henni.
Það hafði engin uppbygging farið
hér fram í þá daga og bátarnir
ekki þess megnugir að flytja síld-
ina langar leiðir.
Nú er öldin önnur. Hér er mik-
il uppbygging á Austurlandi, sem
hefur teygt sig frá Bakkafirði
suður á Djúpavog, og sennilegt,
að verksmiðja verði einnig reist
á Hornafirði, sem væri hag-
kvæmt fyrir veiði við Suðurland
til dæmis í Skeiðargrunni og
Meðallandsbugt.
Það verður að greiða fyrir upp-
byggingu í fjórðungnum, og
heimamenn þurfa líka að muna,
að verzzlunaraðstaða og öl fyr-
irgreiðsla fyrir flotann þarf að
batna, frá því sem nú er, og
ganga greiðlega fyrir sér. Það er
mikilsvert atriði fyrir alla aðila.
Það eina, sem gæti verulega spillt
fyrir eðlilegri þróun hér á Aust-
urlandi, er hið neikvæða nöldur
Hrólfs Ingólfssonar og Bjarna
Þórðarsonar. Það, sem mestu
skiptir um eðlilegt þróun og upp-
byggingu síldariðnaðar og mögu
leika á að gera móttöku síldar-
innar öruggari með einum eða
öðrum hætti, er algjör samstaða
í þeim landsfjórðungum, sem
liggja að síldarmiðunum.
Hrólfur Ingólfsson lætur sér
ekki nægja að hagræða stað-
reyndum, um leið og hann
skreytir grein sína með tölum,
sem eiga að reyna að telja fólki
trú um, að hann sé ekki aðeins
hinn útvaldi til að ræða um síld-
ariðnaðinn, heldur einnig hinn
mikli talnafræðingur, sem sanni
ágæti hans á því sviði sem öðru.
Hann ætlar einnig að taka að
sér að vera liðsforingi undir
stjórn Bjarna Þórðarsonar og
birtir því dagskipan sína, sem er
á þessa leið orðrétt: „Gagnráð-
stafanir eru auðveldar, ef sam-
staða næst um þær, en þær þurfa
að vera dálítið harkalegar. En
hvað skal gera, þegar flotinn
birtist til að taka síldina frá
vinnslustöðvunum hér og flytja
hana til fjarlægra staða? Það
jafngildir að taka frá okkur lífs-
björgina." Hér er ekki verið með
neina tæpitungu. H. I. hefur tekið
að sér að hafa fingurinn á gikkn-
um norðan Dalatanga. Bjarni sér
um hlutverkið sunnan Gerpis.
Sá andL sem birtist í grein
Hrólfs Ingólfssonar og Bjarna
Þórðarsonar til Norðlendinga og
\ estfirðinga er dæmigerður um
hvers landsbyggðin má vænta, ef
sjónarmið þeirra fá að ráða. Þeir
hika ekki við að lýsa yfir að Norð
lendingar og Vestfirðingar skuli
vera nýlendur, sem þeir geti haft
í hendi sinni og skuli beittir
þeirra kúgunarvaldi. Þetta hyggj
ast þeir gera í nafni okkar Aust-
firðinga, sem mundi þýða sömu
örlög fyrir okkur, ef síldin færði
sig um set til Norðlendinga og
einhverjir væru þá þar, sem
hefðu sama hugarfar. Þeir, sem
beita kúgun mega búast við þvl
að verða beittir henni, ef vopnin
snúast í hendi kúgarans. Ráðið til
að eyða slíkum öflum hér út á
landsbyggðinni er samstaða
landsbyggðarinnar um málefni
hennar, sem byggjast verður á
því að nota framleiðslumáttinn
á sjó og landi til að ná þeim á-
föngum í uppbyggingu atvinnu-
og menningarlífs, sem tryggja
verður með skjótum aðgerðum í
samgöngu- og rafmagnsmálum.
Engin ráð eru betri til þess en
að við, sem búum við hin feng-
sælu síldarmið, reynum að vinna
að skipulegum vinnubrögðum um
að ná sem hagfelldustum árangri
og ntýingu sildarinnar í áður-
nefndum landsfjórðungum. MeS
samstöðu er það hægt en ekki
öðru vísi.
Upphaf greinar H. I. er:
Alþingi ályktar--------, síðan
kemur öll greinin og niðurlags-
orð á þessa leið: „Alþingi álykt-
ar að' skora á ríkisstjórnina a8
hlutast til um það, að síld sú,
sem 'heldur sig á Austfjörðum,
flytji sig á miðin fyrir Norður-
landi hið fysta og eigi síðar en
1. júlí 1965.“ Upphaf greinar-
innar er vitni um það, að Hrólfur
minna lesandann á, að hann
kunni að forma þingályktunartil-
lögu. Venja er að byrja á tillög-
unum og láta síðan greinargerð
fylgja. Hrólfur fer öfugt að ein*
og flest það, sem í grein hans er
og endar síðan með þingsálykt-
unartillögu, sem hann hefur
sennilega samið niðri á hafsbotnL
þegar hann var að semja sína
grein, sem ekki á aðeins að skape
honum fylgi a landi heldur einn-
ig í sjó. Hvort kjördæmið verð-
ur þá fyrir valinu, Austurlands-
kjördæmi eða Norðurlandskjör-
dæmi. Það fer eftir því í hvoru
Framh. á b)s. 25.