Morgunblaðið - 03.07.1965, Blaðsíða 8

8
MORCUNBLADIÐ
Laugardagur 3. júlí 1965

Minningarsjóöur um
Stefán skólameistara
Línurnar skýrast í Alsír-
byltingunni
Ben Bella ætlaði að ryðja
Boumedienne úr vegi, en
hann varð fyrri til
EINS og komið hefur fram í
fréttum, stofnuðu 50 ára gagn-
fræðingar frá Akureyrarskóla
hinn 29. maí s.l. Minningarsjóð
um Stefán heitinn Stefánsson
skólameistara.
Var gjafabréfið, með 35,000,00
króna framlagi stofnendanna af-
hent Menntaskólanum á Akur-
Stefán Stefánsson.
eyri við skólaslit þar hinn 17.
júní s.l.
Höfðu þá þegar borizt gjafir
í viðbót frá þeim Huldu skóla-
stýru á Blönduósi, dóttur Stef-
áns, og sonardætrum hans, þeim
Helgu og Huldu Valtýsdætrum,
að upphæð samtals kr. 15,000,00.
Nú hefur menningarsjóður
Kaupfélags Eyfirðinga á Akur-
eyri bætt rausnarlegri gjöf við í
sjóðinn, kr. 50,000,00 svo sjóður-
inn er nú þegar orðinn Eitt
hundrað þúsund krónur.
Samkvæmt gjafabréfinu er það
ætlun stofnendanna, að hlutverk
sjóðsins verði einkum það að
efla áhuga nemenda Mennta-
skólans á Akureyri á náttúru-
fræðum og styrkja þá til fram-
haldsnáms og rannsókna í þeim
vísindum. Telja gefendurnir það
vera i beztu samræmi við vilja
og áhuga hins látna meistara.
Skipulagsskrá sjóðsins mun
skólameistari, Þórarinn Björns-
son, semja í samráði við nánustu
eettingja Stefáns skólameistara
og stofnendurna.
Nú eru það tilmæli stofnend-
anna til allra velunnara Stefáns
heitins skólameistara og sam-
kennara hans, svo og annarra
velvildarmanna Menntaskólans á
Akureyri, að þeir efli nú sjóðinn
með smærri eða stærri fjárfram-
lögum. Takmarkið er, að sjóður-
inn verði sem fyrst nokkur
hundruð þúsund krónur, svo
hann geti fljótlega tekið til
starfa að verulegu gagni.
>á væri það einnig vel viðeig-
andi þakklætisvottur þeirra, er
á næstu árum verða 50 ára gagn-
fræðingar frá Akureyrarskóla,
ef þeir minntust slíks afmælis
síns með nokkru fjárframlagi
hverju sinni.
Mbl veitir fúslega viðtöku
smærri sem stærri fjárframlöig-
um og kemur þeim áleiðis til
Þórarins Björnssonar skólameist-
ara á Akureyri.
>á má einnig snúa sér með
fjárframlög í Keykjavík til Frey-
móðs Jóhannssonar, Blönduhlíð
8, eða Guðmundar Jóhannessonar
Barmahlíð 55, en á Akureyri til
Jakobs Frímannssonar forstjóra
Kaupfélags Eyfirðinga, eða í>ór-
arins Björnssonar skólameistara.
Majór Bill F. Francis með módel
af tæki í geimfar, sem gera á
geimfaranum fært að lenda sjálf
ur, stjórna tækinu í lendingu og
velja lendingarstað, burt séð frá
hitanum í lendingunni, en fjöl-
margar tilraunir eru gerðar með
slik tæki.
París í júní.
HOUARI Boumedienne, of-
ursti, og menn hans ákváðu
að láta til skarar skríða gegn
Ben Bella, forseta til þess að
koma í veg fyrir að þeim yrði
rutt til hliðar af honum,
herma upplýsingar, sem hing
að bafa borizt frá Alsir.
Upplýsingarnar um þetta
voru veittar Georges Gorse,
sendiherra Frakka í Alsír af
Abdelaziz Bouteflika, utan-
ríkisráðherra Alsír, en hann
er einn af nánustu stuðnings-
mönnum Boumedienne ofursta
og gegnir lykilstöðu í hinni
nýju stjórn landsins.
Ben Bella hafði krafizt þess
nokkrum vikum fyrir byling-
una, að Bouteflika segði af
sér embætti. En forsetinn ætl
aði einnig að ryðja burt þrem
ur yfirmönnum hersins, sem
sæti áttu í ríkisstjórn Alsír,
til þess að koma dyggari
stuðningsmönnum sínum í ráð
herrastólana.
f>að fór þó fyrst að taka
í hnúkana, er Ben Bella ákvað
að losna við sjálfan Boume-
dienne, ofursta, en þetta
mundi hafa gert herinn valda
lausan með öllu í landinu.
Samkvæmt því, sem fransk-
ir sérfræðingar segja, trúði
Ben Bella Tahar Zbiri, ofursta
yfirmanni herforingjaráðsins
fyrir fyrirætlunum sínum.
Zbiri, ofursti, hafði áður átt
í hatrömmu persónulegu óvild
arstríði við Boumedienne, og
því mun Ben Bella hafa talið
hann vísan bandamann.
En þetta reyndust forsetan
um dýrkeypt mistök. Zbiri
ofursti fór rakleitt til Boume
dienne og sagði honum tíðind
in. Boumedienne tókst að
vinna Zbiri á band uppreisn
armanna og taldi hann á að
sjá sjálfur og persónulega um
handtöku Ben Bella.
Handtakan var gerð mögu-
leg, að því er heimildir segja,
vegna „föðurlandssvika“ ann-
ars herforingja, sem Ben
Bella bar fyllsta traust til,
Draia majórs, sem stjórnaði
hinum sérstöku öryggissveit-
um, sem gæta áttu öryggi for
setans.
Án samvinnu Draia majórs,
hefði hvorki handtakan né
byltingin verið möguleg. Ör-
yggissveitirnar voru í lykils-
stöðum umhverfis Villa Joly,
látlauss fjölbýlishúss sem
hefur gegnt hlutverki aðal-
stöðva og aðseturs Ben Bella
síðan hann tók völd í land-
inu fyrir tveimur og hálfu
ári.
Nokkru eftir kl. 2 aðfara-
nótt laugardags óku þeir
Zbiri ofursti og Draia majór
saman að byggingunni undir
verndarvæng sveita Draia, og
handtóku Ben Bella, segja
heimildirnar.
Talið er að tíminn, sem val-
inn var til byltingarinnar hafi
staðið í nánu sambandi við
hina yfirvofandi ráðstefnu
Asíu- og A.fríkuríkja, sem
hefjast átti 29. júní.
Sagt er að Boumedienne
Ofursti, hafi talið að eftir að
■:1
Ben Bella hefði verið í for- \
sæti á ráðstefnunni og verið 1
gjestgjafi ýmissa valdamestu §
manna hins svonefnda „hlut- |
lausa heims“, mundi virðing |
hans innanlands vera orðin \
slíic að ekki væri hægt að |
koma honum frá völdum.
Kaldhæðni örlaganna er að 1
Ben Bella virðist hafa haft 1
svípaðar skoðanir á þessu at- |
riði. Allt bendir til þess að I
hann hafi þegar verið farinn 1
að baða sig í þessari dýrð, 1
sem ráðstefnan átti að veita 3
honum, og að hann hafi orðið 1
of öruggur um sjálfan sig og i
of kærulaus gagnvart þeim |
mönnum, sem hann mátti 1
vita að voru að brugga hon- §
um launráð.
Einnig er álitið að Boume- |
dienne hafi talið að stunda- 1
glas sitt væri að tæmast sök- |
um þess að Ben Bella hafi |
haft í hyggju að auka enn á 1
virðingu sína með því að |
heimsækja de Gaulle, forseta, 1
í París.
Þar á ofan bætist að fyrir ■’
dyrum stóðu samningar um 1
olíufyrirtæki þau í Alsír, sem |
Frakkar höfðu byggt, og ber I
öllum fregnum saman um að |
samningar þessir mundu hafa \
orðið rýmilegri fyrir Alsír en |
nokkur annar samningur, sem §
olíufélög hafa gert við lönd |
í Austurlöndum nær. Þetta I
mundi einnig hafa aukið á I
virðingu og áhrif Ben Bella. |
Franskir sérfræðingar benda f
nú á að andstaðan gegn f
Boumedienne ofursta virðist f
fara vaxandi í Arabiska sam- 1
bandslýðveldinu, Júgóslavíu, |
í mörgum Afríkulöndum, og |
meðal evrópskra kommúnista. |
En sérfræðingarnir vara einn f
ig við því að langur vegur f
sé frá því að Boumedienne |
hafi markað skýra stefnu varð |
andi hugsjónamál sín. Þeir |
lýsa honum sem manni ráð- §
ríkum, en búast megi við að f
hægt sé að sveigja hann á f
ýmsa vegu, ef að honum er f
mikið lagt utanfrá.
Geimferðaviðfangsefni
taka mann alveg fanginn
Viðtal við majár B. F. Francis
Bráðlega koma til íslands
geirmfarar og geimvísindamenn,
til þjálfunar fyrir tunglferðir,
»vo sem frá hefur verið skýrt.
Allur slíkur undirbúningur und-
ir geimferðir er okkur hér mjög
framandi. En nýlega hittum við
mann, sem hefur sjálfur starfað
við slíkt. Það er bandarískur
majór af Keflavíkurflugvelli,
Bill F. Francis að nafni. Er við
hófum að spjalla við hann um
þetta efni, aðvaraði hann okkur
strax um að hans þekking á
þessum málum væri ársgömul
því svo lengi væri hann búinn
að vera á íslandi, og það væri
euimitt það stórkostlega við öll
geimvísindi nú á dögum, hve gíf
urlegur hraði væri á framförum
og þekkingu.
Okkur lék einkum hugur á að
vita eitthvað um hina miklu þjálf
un, sem geimfararnir fá, vegna
þess að angi af þvi þjálfunar-
prógrammi teygir sig nú hing-
að. Majór Francis sagði að sú
þjálíun yrði að vera á mjög
breiðum grundvelli, vegna þess
hve blint er í rauninni rennt
í sjóinn. Gera yrði ráð fyrir öllu
sem mannlegur heili gelur í-
myndað sér að komi fyrir. Ótt-
! inn við hið óþekkta gerði það
að verkum, að reynt væri að gera
geimfarana færa um að mæta
sem flestu og hafa sem fjöl-
breyttasta þekkingu. Þar inn í
kæmi sjálfsagt sú þjálfun, sem
á að fara fram á íslandi. Svo
lítið er vitað um yfirborð tungls
ins, að þeir sem þangað fara
verða að vera kunnugir öllu,
sem hugsanlega getur mætt
>þeim. Og til að geta vitað hvað
þeir eru að gera, þegar þangað
er komið og vísindaleg vinnu-
brögð hafin, verða þeir að hafa
þekkingu á hvers kyns jarð-
myndunum og hafa talsverða
menntun í jarðfræði. Majór
Francis kvaðst hafa hitt per-
sónulega ýmsa geimfarana. Lík-
amleg þjálfun þeirra væri mjög
ströng í rnörg ár og síðan hert
eftir að þeir hefðu verið valdir
til geimferða. Þeir þyrftu líka
að leysa af hendi mikið nám
í stærðfræðilegum greinum. Það
væri þeim nauðsynlegt, t.d. sem
undirstaða undir þjálfun í að
stjórna tækjum sínum við að
komast út úr gufuhvolfi jarðar
og inn á áhrifasvæði tunglsins.
Þá yrðu tunglfarar að ganga í
gegnum sérstaka þjálfun vegna
þess að þyngd hluta þar er ekki
nema % af því sem hún er á
jörðinni. Notkun á öllum tækj-
um og hreyfingar þeirra sjálfra
yrði að miðast við það. Sjálfur
kvaðst hann hafa fundið hvern-
ið þyngdarleysi verkar. T.d. ef
maður ætlar að snúa skrúfu með
skrúfjárni, þá snýst hann bara
sjálfur, því ekkert heldur við
hann, nema hann hafi handfang,
sem hægt er að halda sér í á
meðan. Öll tæki í geimferðum
eru mjög nákvæm og því skipt-
ir þetta miklu máli og krefst
þjálfunar mannsins á þessu
sviði, svo og stillingu tækjanna
í samræmi við það. Annars
kvaðst majór Francis eiga erf-
itt með að skýra frá slíku í
svo stuttu máli og lauslegu talL
Allar þessar fyrirætlanir væru
svo yfirgripsmiklar, stórkostleg-
ar, og heillandi að fylgjast með,
að þær krefðust átaks heillar
þjóðar, bæði með fjárhagslegu
framlagi og framlagi allrar
þekkingar, sem fyrir hendi er
meðal þjóðarinnar. Þessvegna
eigi allir sinn þátt í þeim á-
rangri sem næðist og því væri
þetta svo mikið metnaðarmáL
Sjálfur kvaðst major Francis
hafa sérhæft sig í „viðfangsefn-
inu „maðurinn í geimnum“, og
unnið við tilraunir með sérstaka
tegund eldflaugarhreyfla. Þessi
viðfangsefni taki mann alveg
fanginn, svo heillandi sem þau
séu, þó hver maður sem að þeim
vinni sé eins og agnarlítið hjól
í flókinni og geypistórri vél. Áð-
ur en hægt sé að lenda á tungl-
inu þurfi gífurlega vinnu. Fyrst
sé að lenda á einihverri af minni
stjörnunum í tilraunaskyni. Og
í gangi séu ótal aðferðir við
hvað eina, sem gerðar séu til-
raunir með Ein sé sú, að láta
geimfarið lenda og trjónu bora
Framhald á bls. 3)