Morgunblaðið - 03.07.1965, Blaðsíða 21

Laugardagur 3. júlí 1965
MORGUNBLAÐID
21
Sigurður Símonarson,
múrarameist. — Minning
ÞAÐ mikla framfara- og um-
bótatímabil í sögu þjóðar vorr-
ar sem hófst um síðustu aldamót
og færðist brátt í aukana á önd-
verðri þessarri öld á rætur í þjóð-
lífi voru, vitsmunum, menntun,
dugnaði, hugkvæmni og hygg-
indum fólksins, sem landið bygg-
ir. Vissulega höfum vér haft til
fyrirmyndar og eftirbreytni fjöl-
margt í fari annarra þjóða og
samrýmt það íslenzkum aðstæð-
um og háttum. En hitt er engan
veginn minna um vert sem sköp-
unarmáttur eigin hyggjuvits og
hugkvæmni hefir lagt af mörk-
um í þeirra nýbreyttni, félags-
samtökum og tækniþróun sem
farið hefir sigurför í lífi og starfi
þjóðar vorrar á þessarri öld. —
Reynsla vor í þessu efni hefir
staðfest sannleiksgildi þeirra
orða sem lengi hafa legið á tungu
þjóðarinnar, að sjálfs er höndin
hollust og hollt er heima hvað.
Tilefni þess að vikið er að
þessu hér, er að í dag er gerð
frá Akraneskirkju útför merks
manns, sem allt frá æskuskeiði
sparaði ekki hugleiðingar og
heilabrot um lífið og tilveruna
og margháttuð úrlausnarefni á
brautum vorum í daglegri önn og
sókn vorri til betra og innihalds-
ríkara lífs og bættra kjara. Þessi
maður er Sigurður Símonarson
múrarameistari á Akranesi, sem
lézt 26. f. mán. Það varð brátt
um andlát hans, enda hafði hann
ekki gengið heill til skógar hin
síðustu 'ár.
Sigurður Símonarson er Rangæ-
ingur að ætt og uppruna. Hann
var fæddur að Króki í hinum
forna Holtahreppi, sem nú hefir
verið skipt. Hann ólst upp að
Ási í sama hreppi. Átti hann sam
leið á uppvaxtarárunum með
Guðjóni Jónssyni, síðar bónda í
Ási, sem var nokkuð eldri og nú
er nýlega látinn í hárri elli. Var
Guðjón mjög athafnasamur og
farsæll forystumaður í framfara-
og félagsmálum í Rangárþingi
um sína daga. Hann var sá er
lengst lifði af stofnendum Slát-
urfélags Suðurlands og deildar-
stjóri þess félagsskapar í sínum
hreppi að heita mátti til dauða-
dags. Eigi er að efa að skoðanir
og lífsviðhorf þessara ungu
manna hafi á uppvaxtarárunum
fallið í einn og sama farveg og
að þar hafi verið rætt margt um
það sem í vændum var í þjóð-
lífi voru og þá þegar hafi blasað
við sjónum þessara æskumanna
heiður himinn bjartra vona um
farsæla framtíð þjóðar vorrar.
Vinátta og kynni þessara æsku
félaga hélzt til dauðadags. Báðir
hafa þeir nú kvatt lífið og séð
með eigin augum æskudrauma
sína rætast, svo sem vonir þeirra
og þrár stóðu frekast til.
Sigurður Símonarson fluttist
ungur að aldri til Akraness á síð-
ari hluta annars áratugar aldar-
innar. Þá rofaði fyrir degi mik-
illa framfara á Akranesi. Við
bætt hafnarskilyrði og siglingu
bátaflotans á fiskimiðin úr
heimahöfn voru stígin risaskref
í fiskveiða- og útgerðarmálum
staðarins.
Þróunin var ör. Þetta lyfti ekki
einasta undir líf og fjör og fram-
tak frumbyggja staðarins. Fiski-
sagan flaug. Hið mikla og vax-
ondi athafnalíf á Akranesi
kveikti í brjóti manna víðsvegar
um land löngun til þess að hraða
för sinni þangað og freista þar
gæfunnar. Á þessum árum barst
Akranesi mikill liðsauki víðsveg-
ar að. Það er ekki að efa að það
hefir verið af þessum rökum
runnið að hugur Sigurðar Sím-
onarsonar beindist að Akranesi.
Æskudraumar hans og athafna-
þrá beindi sporum hans þangað
sem mikið var færzt í fang og
verkefnin blöstu við. Nýbreyttni
margskonar í athafnaháttum, sem
mætti sjónum hans á Akranesi,
féll honum vel í geð og var hon-
um að skapi. Hann hafði með at-
hugunum sínum og gaumgæfni
leitt í ljós að því betur sem væri
i hendur fólksins búið því meiri
yrðu afköstin jafnframt því sem
'létta mætti erfiðið. Að þessu
beindist hugkvæmni hans og
skilningur í því hve verkhyggn-
in er þung á metunum. Hin nýja
tækniþróun, sem gjörbreytt hef-
ir á síðari árum að heita má
allri aðstöðu vorri í atvinnuhátt-
um er vaxin upp úr þessum jarð-
vegi. Sigurður lagði gjörva hönd
margt um dagana. Er hann
hvarf frá sjómennskunni gerðist
hann iðnaðarmaður. Voru það
byggingamálin, sem hugur hans
snerist að. Þau hafa lengi verið
mikið vandamál hér á landi. Ger-
ir það lega landsins. Hóf Sigurð-
ur þá og rak um skeið steina-
gerð til bygginga, sem þótti fram
för í þeim iðnaði. En reynsla Sig-
urðar af þessari byggingarað-
ferð varð sú að hann taldi að
enn yrði að leita nýrra úrræða
sem betur hentaði þörfum vor-
um í þessum efnum. Byggingar-
málin voru honum jafnan hug-
leikin, þótt starfsemi hans síðar
yrði tengd öðrum verkefnum.
Um þessar mundir reis upp
sterk hreyfing hjá bændum
svæðinu utan Skarðsheiðar að
efna til samtaka um að koma
fót mjólkursölu á Akranesi.
Ræddu bændur um þetta við
Sigurð Símonarson og leiddu
þær viðræður til þess að hann
tókst á hendur forstöðu þessara
félagssamtaka, sem hrundið var
í framkvæmd undir stjórn hans
Var með þessu lagður grund
völlur að þróun þeirri, sem orðið
hefir síðan í mjólkursölumálum
bænda hér á landi. Mjór er mik-
ils vísir. Nú er rekið á Akranesi
stórt og tæknigert mjólkurbú.
Sigurður Símonarson bar að
hætti hugsjónamanna víða niður
í hugleiðingum sínum um hag-
nýtingu íslenzkra náttúrugæða
og voru hugmyndir hans á því
sviði stórar í sniðum. Virkjun
fallvatnanna bar þar hæst. Það
er æði langt síðan honum var
mikið niðri fyrir um stórvirkj-
anir til framleiðslu á vörum til
gjaldeyrisauka. Það var honum
hugnæmt gleðiefni þegar hyllti
undir að þetta kæmist í fram-
kvæmd. Þá var það jarðhitinn.
Þetta vellandi hitamagn, sem
streymdi úr iðrum jarðarinnar
upp á yfirborðið. Þvílík auðæfi
voru nú ekki til þess að láta þau
fara forgörðum. Innanlandsnot
þessa fyrirbæris væru mörg og
margvísleg, en það nægði honum
ekki. Upp af hitanum yrði að
spretta útflutningsvara, skraut-
blóm, gulls ígildi, lyftistöng til bú
sældar. Eftir að daglegar flug-
ferðir til útlanda hófust taldi
hann að björninn hlyti að vera
unninn. Þá hafði Sigurður lengi
rætt um íslenzka sementsgerð,
áður en nokkuð hillti undir fram-
kvæmdir í því efni. Og ef efni til
sementsgerðar væri torfengið í
landi mætti sækja það á sjávar-
botninn. Sigurði höfðu borizt um
það fregnir að erlendis væri ýms-
um efnum úr sjávarbotni dælt
upp af þar til gerðum skipum.
Því mætti þá ekki eins gera þetta
hér. Nægur mundi sandurinn
vera, t.d. á Sviðinu. í Faxaflóa,
sagði hann. Þetta þótti, er hann
fyrst hóf máls á þessu, nokkuð
draumórakennt. En mikið gleði-
efni varð Sigurði það er skriður
komst á þetta mál.
Þeim, sem þessar línur ritar,
eru minnisstæð viðbrögð hans
þegar það kom til tals að stað-
setja Sementsverksmiðjuna á
Akranesi og var hann þá ekki í
miklum vafa um hvert aðalefnið
í sementið yrði sótt. Mjög virkan
þátt tók Sigurður í stofnsetningu
verksmiðjunnar. Réðst það svo,
að hann varð starfsmaður í skrif-
stofu verksmiðjunnar þegar í
byrjun og starfaði' þar til dauða-
dags.
Félagsmálaáhugi sá sem óx og
dafnaði hjá Sigurði á uppvaxtar-
árunum í Rangárþingi var ríkur
þáttur í lífi og starfi hans æ síð-
an. Lagði hann fram á Akranesi
ómældan skerf í þeim málum. Á
þessum vettvangi vann hann sem
endranær heilshugar. Hann var
hreppsnefndaroddviti á Akranesi
um nokkurt árabil. Var hann síð-
astur í röðinni margra mikil-
hæfra manna, sem frá öndverðu
höfðu gegnt þar oddvitastörfum.
Hafði Akraneskaupstaður þá
fengið bæjarréttindi og nýskipun
þessara mála gengið í garð. Frjó-
semi í andlegu lífi Sigurðar Sím-
onarsonar hefir víðar skotið upp
kollinum en í dægurmálastörfum
hans. Hann hefir og allmikið feng
izt við ljóðagerð, einkum eftir að
um hægðist hjá honum í dagleg-
um störfum. En hlédrægur var
hann með að flíka þessum þætti
síns andlega lífs. Sigurður var í
daglegri umgegni glaður og reif-
ur. Kunni hann vel að koma fyrir
sig orði. Létt gamansemi var hon-
um tiltæk og með henni kom
hann mönnum í gott skap.
Sigurður var hamingjusamur í
einkalífi sínu. Hann var kvæntur
ágætri og mikilhæfri konu, Val-
gerði Halldórsdóttur, ættaðri af
Eyrarbakka. Þau hjón hafa verið
mjög kynsæl. Þeim varð sjö
barna auðið, sem öll eru á lífi,
fjögurra sona og þriggja dætra
Þessi eru börn þeirra:
Guðleifur, múrarameistari á
Akranesi, kvæntur Sigurlínu Jó
hannsdóttur.
Guðrún, húsfreyja á Akranesi,
gift Gísla Pálssyni, rafvirkja-
meistara.
Halldór, löggiltur endurskoð-
andi í Reykjavik, kvæntur Krist-
rúnu Jóhannsdóttur.
Jakob, skrifstofuvélafræðingur
í Reykjavík, kvæntur Ingibjörgu
Pétursdóttur.
Halldóra, húsfreyja í Svíþjóð,
gift Róland Thor, rafvirkjameist-
ara.
Valgerður, húsfreyja á Akra
nesi, gift Jóni Ben. Ásmundssyni,
bæjarritara.
Línum þessum vil ég ljúka með
því að færa þessum látna vini
mínum hinztu kveðjur og kæra
þökk fyrir góð störf, víðsýni hans
og framtíðaróskir þjóð vorri til
handa.
Pétur Ottesen.
lærði ég að meta mannkosti
hans og óbilandi baráttuhug fyr
ír stefnu Sjálfstæðisflokksins.
Ég kom nokkrum sinnum á
heimili þeirra ágætu hjóna Sig-
urðar og Valgerðar Halldórsdótt
ur, og kynntist þar hvernig ís-
lenzk gestrisni er beztum kost-
um búin.
Það fellur í hlut annarra að
rekja æviferil Sigurðar Símon-
arsonar en mín, enda átti ég
þess ekki kost að kynnast hon-
um þegar æviferill hans stóð
með mestum blóma, þó ég hafi.
nokkra nasasjón þar af.
Þessi fáu og fátæklegu orð
eru því aðeins skráð til að flytja
þér kæri vinur, mínar beztu og
heillaríkustu þakkir fyrir það,
sem þú hefur verið mér frá því
að okkar kynni hófust.
Konu þinni, börnum og
tengdabörnum, svo og öllum af-
komendum, færi ég mínar inni-
legustu samúðarkveðjur.
Verði þér að trú þinni, þá er
þér og öðrum vel borgið.
Sigurður Halldórsson
Bðkasafnið í Skálholti
Ég átti því láni að fagna þeg-
ar ég kom á Akranes fyrir
nokkrum árum, að kynnast all
náið vini mí'ium Sigurði Sim
onarsyni, múrarrmeistara. Þau
kynni hafa skilið eftir hlýjar
og hugljúfar endurminningar,
sem ég mun seint gleyma.
Okkar fyrstu kynni voru að
eins tengd störfum okkar í Sem
entsverksmiðju ríkisins ,en þar
fannst okkur báðum gott að
vinna og mátum húsbændur
okkar eins og þeir höfðu til
unnið. Síðar kynntist ég nafna
mínum sem blaðanefndarmanni
við útgáfu Framtaks og þar
Þorsteinn sýslumaður og al- !
þingismaður Þorsteinsson var
þjóðfrægur maður, meðal ann-
ars af því að hann átti eitt hið
mesta og verðmætasta bókasafn
sem til var hér á landi í einka-
eign. Við Þorsteinn vorum lengi
kunningjar og síðar vinir, eða
allt frá því að hann var hér í
menntaskóla og háskóla til
dauðadags hans 1961. Þorsteinn
var þegar byrjaður að safna
bókum er har>n var í skóla. Hitt
umst við oft á bókauppboðum á
árunum 1907-1916, ég var þar
fyrir forvitnis sakir, því ég hef
aldrei safnað bókum. Eftir að
Þorsteinn fluttist hingað til
Reykjavíkur sá ég oft bóksafn
hans og skcðaði þar marga dýr
gripi. Það má með sanni segja,
að safnið var bæði mikið og verð
mætt og mér er kunnugt um að
flestar voru bækurnar í ágætu
standi og strðugt var eigandinn
að endurbæta þær, sem með
þurfti og bæta við betri eintök-
um er færi gafst til — og kaupa
nýjar bækar.
Eftir lát Þorsteins létu ætt-
ingjar og erfi.ngjar hans sr. Jón
Guðnason með aðstoð annara,
fara yfir safnið og athuga það.
Tók sú athugun lang-
an tima og má geta þess nærri
að slíkur fræðimaður og merkis
maður sem sr. Jón Guðnason
hefur ekki kastað til þess hönd-
um að athuga bækur þessar vand
lega og vel. Var svo bókasafnið
boðið til kaups, en erflngjar
Þorsteins mundu langhelzt hafa
óskað þess að það yrði ekki selt
úr landi. Varð það svo að lok-
um, að maður að nafni Kári
Borgfjörð Helgason, festi kaup
á þessu mikla og verðmæta
bókasafni, en hann átti að sögn
allmikið fyrir af bókum og tíma
ritum og var því léttara um vik
að bæta við í þau skörð sem
kunna að hafa verið í tímaritin
í safni Þorsteins. Kári mun hafa
fengið bækur Þorsteins fyrir til-
tölulega lágt verð. — í fyrstu
gerði hann, samkv. viðtölum
er hann atti við blöð, ráð fyrir
að eiga safnið og auka við það,
en brátt kom í ljós, að engin
alvara hefur verið í því áformi,
því hann tók að bjóða bækurn-
ar, ásamt því er hann hafði bætt
við þær, að sögn, til sölu innan-
lands og utan. — Og nú var verð
ið orðið miklu hærra en áður.
Nú var og sagt ,að við nánari
athugun hafi það komið upp úr
kafinu ,að safn Þorsteins, hafi
ekki verið f eins góðu ásigkomu
lagi og sagt hafði verið er sr.
Jón Guðnason athugaði það,
blöð vantað í bækur o.s.frv. _____
Auðvitað hafa verið bækur í
'þessu mikla safni, sem vantað
hefur í blöð en ég á bágt með
að trúa að mikið hafi verið um
slíka galla, sem þeir sr. Jón hafa
ekki tekið eftir, er þeir flettu
bókunum. Og það vissi ég, að
langmestur hluti hinna fágætu
bóka Þorsteins voru gallalausar
og í ágætu standi — áður en
Kári eignaðist þær. Að sjálf-
sogðu hefur Kári eitthvað látið
lagfæra og bætt inn í safnið og
ekki efast ég um, að bókasafn
Þorsteins hefur verið þesS virði
sem biskupinn, herra Sigurbjörn
Einarsson og fleiri góðir menn
keyptu það fyrir og björguðu
þar með ómetanlegum verðmæt-
um og dýrgripum frá því, að
verða seld úr landi.
Það er, að vísu, vafalaust, allt
of mikið gert úr því nú á tím-
um hversu auðug þjóð við Is-
lendingar séum. En svo er Guði
fyrir að þakka, að hagur þjóð-
arinnar er svo góður, að hana
munar ekkert um að leggja fram
þá upphæð sem bókasafn Þor-
steins kostar nú (ásamt viðbót-
inni frá Kára) og mynda þann-
ig vísi eða undirstöðu að bóka-
safni sem verðugt er nýja
menntasetrinu sem rísa mun á
hinum fornihelga stað Skálholti.
Þau háðulegu og ósæmilegu orð
sem nokkrir menn hafa haft um
framtak herra Sigurbjörns Ein-
arssonar og annara góðra manna
í þessu máli dæma sig sjálf. Smá
sálarskapurinn og nöldrið, útá-
setningar og eftirtölur er þjóð-
arlöstur íslendinga. Aldrei er
svo gott og þarft verk unnið til '
úrbóta, framfara og heilla að
ekki heyrist hjáróma raddir úr
horni. Á minni löngu ævi hef
ég aldrei vitað neitt þjóðþrifa-
mál koma fram án þess að ein-
hverjir menn hafi ekki mótmælt
og reynt að tefja fyrir, eftir þvi
sem mögulegt var. Þetta er þvf
miður, dagsatt, þótt til háborinn
ar skammar sé og leiðinda.
21. júní 1965.
Þorsteinn Jónsson
— Húseigendafél.
Framhald af bls. 6
Form. lýsti hinni bættu starfs-
aðstöðu félagsins, þar sem er hús
eignin að Grundarstíg 2A og
þáttaskilum þeim, sem urðu með
lagabreytingum, sem samþykktar
voru á aðalfundinum 1964 um að-
ild fjölbýlishúsa að félaginu. —
Hann kvað Reykjavík hafa al-
gjöra sérstöðu annarra borga
hvað snertir eignaraðild íbúa í
fjölbýlishúsum. Hvergi þekktist
þetta fyrhbæri eins og hér, að
hver íbúð í t.d. 28 íbúðahúsi væri
í séreign 28 aðila, sem hver um
sig gæti veðsett íbúð sína og selt
öðrum, eins og íbúðin væri ein-
býlishús og hvergi væru hlut-
fallslega jafnmargir húseiegndur,
miðað við tölu leigataka. Hús-
eigendafélag Reykjavíkur hlyti
að miða starf sitt við þessar stað
reyndir og vera almenn "brjóst-
vörn vegna hagsmuna sjálfsíbúða
eigenda, jafnframt því, sem pað
enn sem fyrr gætti hagsmuna
leigusala.
í stjórn voru kosnir: Páll S.
Pálsson, formaður, Friðrik Þor-
steinsson, varaform. og Alfreð
Guðmundsson. Aðrir í stjórn eru
Leifur Sveinsson og Jón Guð-
mundsson. — í varastjórn voru
kosnir: Ólafur Jóhannesson, Óli
M. ísaksson og Jens Guðbjörns-
son. Endurskoðendur voru kosn-
ir Jónas Jósteinsson og Sigurður
Hólmsteinn Jónsson, en til vara
Jón G. Jónsson.
Fundurinn samþykkti eftirfar-
andi yfirlýsingu:
„Aðalfundur Húseigendafélags
Reykjavíkur haldinn 26. apríl
1965 ítrekar áskorun stjórnar fé-
lagsins til Alþingis frá 6. apríl
1965 varðandi frumvarp til laga
um Húsnæðismálastofnun ríkis-
ins, um að fella framkomna breyt
ingu á frumvarpinu frá því sem
það var, þegar það var lagt fyr-
ir Alþingi, þess efnis, að við á-
kvörðun eignarskatts skuli gild-
andi fasteignamat í kaupstöðum
og kauptúnum þrefaldað til þess
að mæta útgjöldum til íbúðar-
lána“.