Morgunblaðið - 31.07.1965, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAblD
Laugardagur 31. júlí 1965

Útgefandi:
Framkvæmdasti ó.ri:
Bitstjórar:
Ritst j órnarf ulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
Áskriftargjald kr. 90.00
í lausasölu kr.
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.-
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson. o
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
á mánuði innanlands.
5.00 eintakið.
SKATTARNIR
rpvennt vekur sérstaka at-
hygli við álagningu út-
svara og aðstöðugjalds í
Reykjavík að þessu sinni. í
fyrsta lagi hefur reynzt unnt
að veita 4% afslátt frá út-
svarsstiganum, á sama tíma
og flest önnur bæjarfélög á
landinu, hafa orðið að bæta
verulega við. hann, og í öðru
lagi er heildarupphæð á-
' lagðra tekjuútsvara á ein-
staklinga nokkru lægri en í
fyrra.
Það er vissulega athyglis-
vert, að Reykjavíkurborg hef-
ur reynzt fært að veita 4%
afslátt af útsvörunum að
þessu sinni, jafnframt því sem
útsvör að upphæð kr. 1500 og
lægri eru felld niður. Útsvars-
stiginn er nú töluvert breytt-
ur frá því í fyrra, persónufrá-
dráttur hefur verið aukinn til
muna og skattþrepum fjölgað.
Önnur bæjarfélög hafa yfir
leitt orðið að leggja verulega
á útsvarsstigann við niður-
jöfnun útsvara, en ekkert bæj
arfélag mun standa fyrir jafn-
miklum framkvæmdum og
Reykjavíkurborg nú.
Þá vekur það einnig mikla
athygli, að heildarupphæð á-
lagðra tekjuútsvara er til
muna lægri en í fyrra og er
það mjög óvenjulegt, þar sem
heildarupphæð tekjuútsvara
hefur yfirleitt hækkað ár frá
ári. í fyrra nam þessi upp-
hæð 364,2 millj. en í ár er hún
357,4 millj.
Eignaútsvör hækka hins
vegar verulega og er skýringr
in sú, að nú er lagt á þrefallt
fasteignamat miðað við fyrri
ár. Þá er einnig ljóst, að félög
greiða nú mun hærri útsvör
og aðstöðugjöld en sl. ár.
Þau greiða nú í tekju- og
eignaútsvör samtals 94,7
millj. en greiddu í fyrra 61,9
millj.
Aðstöðugjöld hækka einnig
mikið frá því sl. ár. Heildar-
upphæð þeirra nú er 101,3
millj. en var í fyrra 83,8 millj.
Sú heildarmynd, sem við
fáum af álagningu opinberra
gjalda í Reykjavíkurborg í ár
er því sú, að greiðslubyrði
einstaklinga léttist nokkuð,
en félög og fyrirtæki greiða
nú töluvert hærri gjöld en
áður.
Næstu dagaú kemur svo í
ljós, hvernig menn taka skött-
um sínum, en þegar er þó
ljóst, að skattgreiðslur verða
auðveldari, það sem eftir er
ársins, en var sl. ár, þar sem
skattgreiðendur hafa greitt
fyrirfram upp í skatta, greiðsl
ur, sem miðaðar eru við skatta
fyrra árs.
Líklega verða menn alltaf
óánægðir með skattana sína
og er það ekki nema mann-
legt. Nútímaþjóðfélag krefst
þess þó, að þegnarnir leggi
fram nokkurt fé í sameigin-
legan sjóð til þess að standa
straum af kostnaði við sam-
eiginleg útgjöld og þannig
hlýtur það alltaf að verða.
Hitt er svo annað mál, að
skattheimtunni verður að
stilla í hóf, hún má ekki fara
yfir ákveðið hámark og jafn-
framt er mikilsvert, að skatt-
greiðendur sjái fé sínu varið
á skynsamlegan hátt og um
það munu menn sammála, að
svo er í Reykjavíkurborg nú.
FRÍDAGUR
VERZLUNAR-
MANNA
]\Tú fer í hönd verzlunar-
' mannahelgin og á n*ánu-
dag er frídagur verzlunar-
manna. Það er gömul venja,
að verzlunarmenn helgi sér.
frídag fyrstu helgina í ágúst
og raunar er verzlunarmanna
helgin orðin almenn ferða-
helgi á hverju sumri. Flestir
reyna þá að komast frá ysi og
þysi borgarinnar og aldrei er
meira um ferðalög en þá.
Verzlunarmannastéttin hef-
ur gegnt, og gegnir enn,
merku hlutverki í íslenzku
þjóðlífi. Um aldir var verzlun
hér á landi í höndum erlendra
manna, en upp úr aldamótun-
um hófu dugandi verzlunar-
menn, íslenzkir, að færa verzl
unina inn í landið og áhrif er-
lendra kaupmanna fóru dvín-
andi.
Verzlunin hér á landi átti
lengi erfitt uppdráttar vegna
hafta og banna stjórnarvalda,
en á síðustu árum hefur verzl
unarfrelsið verið aukið til
mikilla muna. Verzlanir hafa
nú á boðstólum fjölbreyttari
varning en áður og í kjölfar
þess hefur þjónusta þeirra við
neytendur batnað mikið.
Verzlunin hefur því tekið
miklum framförum frá því
fyrstu innlendu kaupmennirn
ir hófu viðskipti og á Morgun-
blaðið þá ósk bezta, verzlun-
arstéttinni til handa, að frjáls-
ræði í verzlun og viðskiptum
aukist enn á komandi árum.
ÁSTANDIÐ
í VÍETNAM
Á standið í Víetnam verður
æ ískyggilegra og styrjöld-
in þar harðnar stöðugt. Að
undangengnum víðtækum við
ræðum við ráðunauta sína hef
ur Johnson, Bandaríkjafor-
seti, nú ákveðið að auka til
muna herafla Bandaríkja-
manna í Suður-Víeínam.
Baráttan við eitursmyglarana
Norski lyfjafræðingurirm Olav
stofnunin i Genf
Brænden og UNO
HÖLLIN mikla, sem Al-
fþjóðabandalagið sáluga reisti
í Genéve fyrir 35 árum, er
ekki eyðibýli þó bandalagið
lognaðist útaf um leið og síð-
ari heimsstyrjöldin skall á.
UNO, erfinginn að heims-
vandamálunum, notar hana
óspart — bæði fyrir ýmsar
velferðarstofnanir sínar og
fyrir nefndir, sem sumar sitja
árum saman og hafa ekki
„lokið störfum“ enn, eins og
t.d. afvopnunarnefndin.
i En meðal fastastofnananna
1 í Geneve er ein, sem hér skal
sagt frá. Það er „Rannsókna-
stofa eiturlyfja", en henni
stjórnar norskur lyfjafræð-
ingur, Olav J. Brænden.
Hann er 45 ára, lauk lyfja-
fræðiprófi 1942 og gerðist þá
„provisor“ í lyfjabúð á
Hönefoss og var þar til 1947,
að undanteknu einu ári, sem
hann „sat inni“ á Grini. Síðan
fór hann til Ameríku og
stundaði nám í Minnesotahá-
skóla, tók doktorspróf í lyf-
efnafræði 1950 en réðst í þjón
ustu UNO árið eftir. Honum
var falið að fara til Geneve
og stofna þar áðurnefnda
rannsóknastofu árið 1955.
Hún átti að finna ráð til að
rekja uppruna smygleiturs til
heimalandsins, sem opíums-
valmúan er það kom úr
væri ræktuð í.
— Eitursmyglun og — notk
un er vandamál ýmsra þjóða,
ekki sízt hinna ríkustu. í
Bandaríkjunum er þetta orS-
ið landplága, og verður fyrir
sjáanlega verri, ef ekki tekst
að hefta smyglið. Á stríðsár-
unum dró talsvert úr því
vegna samgönguleysisins, en
síðan — sérstaklega með
auknum flugsamgöngum um
alla veröldina —• hefur bar-
áttan við smyglarana orðið
erfiðari en nokkru sinni.
— Hér vill UNO berjast
við hættulegan óvin, sem á
hverju ári gerir efnileg ung-
menni að aumingjum á sál
og líkama og gerir þeim lífið
að óbærilegri kvöl, nema rétt
þá stuttu stund sem þeir
lifa í s vímu eituráhrifanna.
Hlutverk UNO í þessu máli
er það að kanna leiðir smygl
varningsins og finna bófana,
sem þama eru að verki.
Það er peningagræðgin, von-
in um fljóttekin gróða, sem
stjórnar athöfnum smyglar-
anna. Kílóið- af ópíum kostar
rúmar 500 kr. á löglegum
markaði, þar sem það er fram
leitt, en' er því hefur verið
breytt í 100 gr. af heróíni er
hægt að selja fyrir 600 þús-
und kr. á leynimarkaði í New
York. Og eitt kíló af kokaíni,
sem kostar 6000 kr. frá fram-
leiðslustaðnum, getur komist
upp í 21 milljón þegar neyt-
endurnir borga það. Enda er
það sannað, að „milliliðirnir"
hafa oft efni á að styrkja
með ríflegum framlögum
stjórnarbyltingar og uppþot í
her landa sinna, — einkum í
Vestur-Asíu.
Olav J. Brænden var skip-
aður forstöðumaður rannsókn
arstofunnar í Geneve árið
1956 og falið að finna ráð til
þess, að ákveða upprúna ým-
iskonar eiturs ,sem lögreglu-
lið ýmsra landa og alþjóðalög
reglan Interpol í París komst
yfir. Fjöldi vsíindamanna í
ýmsum löndum hafði áður
spreytt sig á þessu verkefni,
án árangurs. Og Brænden var
vondaufur fyrst í stað. En að
fangadagskvöTd 1957, eftir að
hann hafði gert „vonbrigða-
tilráunir“ allan daginn — og
marga mámuði áður — kom
árangurinn eins og skrattinn
úr sauðarleggnum. Brænden
hafði, af tilviljun blandað ým
iskonar ópíumsdropum sam-
an við ferrosulfat-vökva, o«g
tók eftir ýmsum „litbrigðum“
á vökvanum. En það var ekki
fyrr en 2 árum síðar, sem
Brænden gat lagt sannanir
sínar undir dóm vísinda-
manna. Þá hafði honum tek-
izt að sýna fram á, að ópíum
veldur sex mismunandi lit-
brigðum í ferrósulfatvökvan-
um eftir því hvar þa ðer rækt
að. Fjögur sjást með berum
augum, en tvö eru í útfjólu-
bláu geislunum. Liturinn vott
ar hvar opíumsjurtin hefur
sprottið, og segir bæði til um,
hvernig loftslagið er þar, og
hve langan vaxtartíma jurtin
þarf. Þessi leiðbeining gefur
ómetanlegan vegvísi, er
rekja skal til upprunans.
Rannsóknarstofan hefur
aflað sér ópíums í uppruna-
legu formi frá ýmsum valmú
ulöndum. Þetta eru kögglar,
ekki ósvipaðir mókögglum,
en smærri og mórauðari á lit-
inn. Þeir eru storknaður safi
frá ópíumvalmúinni, og í
þeim er ca 10% morfín. Úr
þessu morfíni geta menn með
einföldu móti bruggað heró-
ín, sem er 3-falt sterkara en
Framh. á bls. 14
Dr. Olav Brænden og affstoðarkona hans, Esmé Lundén. —
Hún heldur á ópíums-köggli og hann á öðrum. En þeir eru
sinn úr hvorri áttinni og sýna ekki í sama lit.
1
/
Erfitt er að sjá, að önnur
leið hafi verið fær, en sú, sem
Bandaríkjastjórn hefur valið.
Forsetinn og helztu aðstoðar-
menn hans, hafa marglýst yf-
ir vilja sínum til að taka upp
samningaviðræður um lausn
Víetnam-málsins, en allar til-
raunir þeirra og annarra, t.d.
friðarnefndar samveldisland-
anna, hafa reynzt 'árangurs-
lausar, þar sem kommúnistar
hafa neitað öllum tilboðum
um viðræður.
Það verður því ekki sagt, að
Bandaríkjastjórn og banda-
menn hennar hafi engar til-
á í þessu þjáða landi, þar sem
styrjöld hefur ' geysað nær
linnulaust í aldarfjórðung.
í landi, sem Víetnam, er
styrjaldarrekstur mjög erfið-
ur, ekki sízt þar sem engar
fastar víglínur eru, heldur
stórir hópar skæruliða dreifð-
ir víðs vegar um landið, sem
gera árásir, þar sem andstæð-
ingarnir eru veikastir fyrir,
þeim að óvörum. Bretum
tókst þó að sigrast á slíkum
baráttuaðferðum kommúnista
á Malaya á sínum tíma, og
ástæðulaust er annað en vera
vongóður um, að takast muni
að hrekja kommúnista frá
Víetnam.
Það mun vafalaust taka
sinn tíma og meðan kommún-
istar halda áfram árásum og
hermdarverkastarfi, hljóta
Bandaríkjamenn og banda-
menn þeirra að mæta því af
fullri einbeitni. Vonandi verð-
ur þó samhliða aukningu her-
afla Bandaríkjamanna í Víet-
nam, leitast við að finna frið-
samlega lausn þessa máls.
raunir gert til að koma friði