Morgunblaðið - 31.07.1965, Blaðsíða 17

LaugardagfUT 31. JWT 1965
MORCUNBL AlifÐ
17
Ingólfur Davíðsson:
Sjdkddmar í matjurtum
GABÐYRKJUFÉLAG íslands
faefur ákveðið að' fá birta 5—7
Ktutta fræðsluþætti í dagblöð-
unum á tímabilinu ágnist —
október n.k.
Þetta er í samræmi við á-
kvörðun félagsins nýleg-a um
að auka fræðslustarfsemi fé-
lagsins til almennings. Reynt
verður að haga svo til, að
efni þáttanna komi á þeim
tíma, sem mest þörf er á við-
komandi efni.
Fyrsti þátturinn, sem hér
birtist, er um sjúkdóma í mat-
jurtum, en nú fer einmitt í
faönd rétti tíminn til að vera
á verði og meðhöndla vágest
þennan á réttan hátt. Er svo
ætlunin að birta nokkra
þætti, sem vonandi koma að
góðu gagni, og enda á þætti
sem fjallar um frágang skrúð
garða undir veturinn. Margir
af okkar hæfustu mönnum á
þessu sviði munu skrifa þessa
þætti.
Til að fyrirbyggja misskiln
Ing, skal það tekið fram, að
Garðyrtkjufélag íslands er
ekki atvinnumannafélag held
ur áhugamannafélag opið öll-
um, sem áhuga hafa á garð-
yrkju.
Kristinn Helgason v.form.
1) Kartöflumyglu verður vart
á hverju sumri í lágsveitum
eunnanlandis, en tíðarfar ræður
úrslitum hvort sýkin gerir mik-
inn eða lítinn skaða. Ef veður
er rakt og hlýtt seinni hluta júlí
— Þórsmörk
• Framhald af bls. 8
á leið sína og sjá meira í ferð-
inni. Er þá oft fylgt Slyppugili
að Tindafjallagili, en farið síðan
norðan Tindfjalla og suður yfir
slétturnar austan við þau og
komið beint niður að Búðar-
hamri. En einnig kemur til
greina að fara upp Stangarháls,
og er það styttra. Síðan er far-
ið um Krossáraura til baka.
Þeir, sem nauman tíma hafa
til umráða, láta sér gjarnan
nægja að fara í Stóraenda. Er
þá ýmist farið upp úr Slyppu-
gili og háhrygginn að Tindfjöll-
um, en síðan um dálítið skarð
niður í Stóraenda vestanverðan
og með ánni til baka — eða öf-
ugt. Mikill og sterklegur stein-
bogi er þama efst við skógar-
mörkin.
Góðan tíma þarf hins vegar
til að fara inn að Krossárjökli
og Tungnakvíslarjökli. Ekki er
ráðlegt að hætta sér langt upp
í skriðjöklana nema hafa sæmi-
legan tbúnað. Sjálfsagt er að
skoða Teigstungur í leiðinni, ef
tími vinnst til. Þar er margt að
sjá.
Heiðarhom blasir við frá sælu
húsinu. Leiðin þangað liggur
upp úr Strákagili neðarlega, síð-
an er stefnt á hvilftina vestan
við Heiðarhornið, og er þar
gott uppgöngu. Af Heiðarhorni
má svo halda ferðinni áfram um
Morinsheiði, Heljarkamb og
Bröttufönn að skála Fjalla-
manna á Fimmvörðuhálisi, en
það er töluverð viðbót.
Réttarfell og Útigönguhöfða
er bezt að ganga á úr Básum,
upp í skarðið milli þeirra, en
þaðan má ganga beint af aug-
um á fellið og höfðann og er
torfærulaust. Einnig er fært úr
Hvannárgili upp í Básaskarðið,
en eftir gilinu er skemmtileg
gönguleið.
Hátindar eru góður útsýnis-
staður. Leiðin þangað liggur upp
Stakk'.sholtið og er auðveldast að
fara rétt vestan við mynni Hvann
árgilsins. Hið efra taka við
grasbrekkur.
Jökullónin við Gígjökul og
Steinsholtsjökul svo og Stakk-
holtsgjá liggur bezt við að skoða
á leið í eða úr Mörkinni.enda
ltíill afkrókur þangað.
Gestur Guðfinsson
og í ágústmánuði, má búast við '
mikilli kartöflumyglu. Fyrstu ein .
kenni eru grágrænir blettir á
blaðjöðrum og sést ljós myglu- |
rönd í röndum blettanna neðan
á blöðunum, ef veður er rakt. I
Geta þá blettirnir dökknað og j
breiðzt ört út, unz mikið af blöð- j
unum verður svart og visið og
leggur af rotnunarlykt. Regn '
ber gró myglusveppsins niður j
a'ð kartöflunum, sem geta smit- j
azt og fengið blýgráa bletti er j
eta sig inn í þær í garðinum eða
j síðar í geymslu. Skemmdirnar
geta komið fram í geymslu, þótt
ekki sjái á kartöflunum við upp (
töku.
j Varnir. Úðun með varnarlyfj-
j um um mánaðarmótin júlí-ágúst
j er hagkvæm vátrygging gegn
myglunni. Úða skal í þurru veðri
vel og valddega og má nota kop-
arlyf, zineblyf o.fl. lyf, er fást
í Sölufélagi garðyrkjumanna.
Úðunarvökvinn læknar ekki
sýki, sem þegar er komin, en
myndar varnarhimnu gegn smit-
un. í ö’ðru lagi er mikilsvert að
tekið sé upp í þurru veðri.
2) Stönguteýki er varasamur
kartöflusjúkdómur, er oft veld-
ur miklum skemmdum á kart-
öflum í geymshi. Stönglar kart-
öflugrasanna verða svartir og
linir niðri við moldina,
þegar líður á sumarið. Oft krypl
ast blöðin í toppinn. Gerlar vaida
veikinni, sem er bráðsmitandi og
fylgir útsæðinu. Kartöflurnar
blotna og rotna. í hlýrri geymslu
getur veikin breiðst ört út og
skemrnt miklar birgðir á skömm
um tíma.
Varnir. Lítið eftir í gör’ðunum
grafið stöngulsjúk grös upp og
flytjið burt áður en tekið er upp,
svo að smitaðar kartöflur lendi
ekki saman við uppskeruna. Ef
tekið er upp með vélum, sær-
ast jafnan margar kartöflur og
getur þá orðið mikil smitun, ef
ekki er búið að fjarlægja sjúku
jurtirnar.
3) Tiglaveiki, (Virus), er al-
geng í guUaugnakartöflum- og
finnst í fleiri tegundum. Blöð
kartöflugrasanna fá gulleita, oft
upphleypta díla, en á milli eru
þau eðlilega græn. Þetta sézt
bezt ef blaðinu er haldið upp
á móti birtunni. Stundum verða
blöðin ennfremur hrukkótt og
oft mjög rýr. Veikin fylgir út-
sæði en smitun getur og farið
fram, ef sár koma á jurtina, t.d.
af verkfærum, eða ef blöðin slást
saman í stormi. Mikið getur
dregið úr uppskeru, en ekkert
sér á kartöflunum.
Varnir. Notkun heilbrigðs út-
sæðis og að gæta þess, að kart-
Friðmey Gubmunds-
dóttir — Minning
öflur undan sýktum grösum
lendi ekki saman við útsæði. Er
rétt að taka tiglasjúk grös upp
í tíma eins og stöngulsjúk grös.
4) Kartöfluhnúðormar mynda
örsmáa, en þó vel sýnilega, ljósa
I hnúða, sem festir eru á stilk á
j rætur kartöflugrasanna. Þessir
hnúðar eru bakhluti kvenorm-
anna fulilir af eggjum. Hnúðorm-
j arnir geta dregið mikið úr upp-
j skeru. Ef sýking er mikil verða
j kartöflugrösin gulleit og rýrðar-
ieg. Athugið ræturnar til að sjá
hvort ormahnúðar eru á þeim,
fljótlegast er að finna Þá með
, stækkunargleri. Skal grafa grös-
j in varlega upp ella geta orm-
j arnir hrunið af svo erfiðara er
að finna þá. Grunuð grös með
mold og rótum má senda At-
vinnudeild háskólans til skoð-
unar. Hnúðormarnir berast með
kartöflum og mold, verkfærum
og kartöflupokum. Gafðurinn er
sýktur í mörg ár. Ætti að leggja
alla „ormagarða“ niður og hefur
svo víðast verið gert, en þó er
vitað um sýkt garðlönd einkum
j á Eyrarbakka og Akranesi. Er
j mjög hæpið að taka kartöflur
j úr hnúðormasmituðum görðum
| tid verzlunarmeðfefðar. Bannað-
; ur er innflutingur kartaflna frá
j sýktum svæðum erlendis og
j gildir sama regla í öllum helztu
j viðskiptalöndum vorum. Enginn
vill kaupa kartöflur frá hnúð-
, ormasmituðum stöðum.
5) Æxlaveiki á rótum káls og
á rófum er illræmdur sveppa-
i sjúkdómur, sem veldur ljótum,
vörtukenndum æxlum og upp-
skerubresti. Veikin getur lifað
mörg ár í moldinni og ber að
leggja smitaða garða og upp-
eldisreiti niður. Pest þessi berst
aðallega með jurtum til gróður-
setningar úr smituðum reitum.
Getur og borizt með búfjárá-
burði, ef gripirnir eta sjúkt kál
eða rófur.
6) Flestir þekkja kálmaðka og
skemmdir af þeirra völdum í
káli og rófum og kunna ráð gegn
þeim. Síðustu árin hefur einnig
orðið vart í Reykjavík a.m.k.
ormaskemmda í gulrótum. Veld
ur því önnur flugulirfa, gulrótar
maðkur. Gæti’ð vel að, þegar
þið takið upp gulrætur og ef
þær reynast ormsmognar er mjög
óráðlegt að rækta aftur gulræt-
ur í sama garði eða í grennd.
Betra er að leggja garðinn nið-
ur eða rækta þar eitthvað ann-
áð en gulrætur til að svelta orm-
ana til útrýmingar, en það ætti
enn að vera fært. Gulrótarmaðk-
urinn leggst aðeins á jurtir af
sveipjurtaætt, en kálmaðkurinn
heldur sig að krossblómaættinni.
Fædd 15.2 1908 — Dáin 26.6 1965.
Guð er eilíf ást,
engu hjarta er hætt,
ríkir eilíf ást,
sérhvert böl skal bætt.
Lofið Guð, sem gaf,
þakkið hjálp og hlíf
Tæmt er hússins haf,
allt er ljós og líf.
(Stefán frá Hvítadal)
Jafnskjótt og ég í fyrsta sinn
hitti Fríðu hreifst ég af glað-
værð hennar og glæsibrag í hví-
vetna. Sú hrif.ning hefur varað
frá fyrstu kynnum og þróazt ein-
læg vinátta okkar millum. Á þess
um árum kynntist ég mamnkost-
um Fríðu, tryggð henmar og höfð
inslund, hugrekiki og viljastyrk.
Hún vair boðin og búin að gera
allt fyrir alla, enda flestir Akur-
nesingar notið gestrisni hennar
og manms herrnar Magnúsar
Gunnlaugssonar. Fyrr en varði
syrti að. Hún var tekin burt frá
öllum ástvimum, en þó er gott
að vita, að hún þarf ekki að
líða meira vegna sjúkdóms þess,
er hún þjáðist af síðustu árirn.
Á þeim árum er Fríða átti við
sinn sjúkdóm að stríða, sýndd hú
fádæma stillingu og hugrekki.
Hún var eftir sem áður hrókur
alls fa.gnaða.r. Bngan hefði grun-
að, að hún ætti við dauðans kvöl
að stríða. Við getum ekki gert
ökkur grein fyrir því, en meðan
|Guð gaf henni þrótt, vildi hún
allt fyrir alla gera. Við vitum
ekki né sjáum tilgamg þessa lífs.
Kannske er eitthvað handan
landamæranna sem við verðum
svo vör við. Ég bið til Guðs, að
Fríða fái að bljóta þá hvíld, ar
hún á skilið hjá Drottnd. Guð
veri með öllum ættingjum, vin-
um og vandamönnum hennar og
etyrki þá og styðji í þessairi
þungu sorg.
Ármann Hreiðar.
íékkrieskur
námsstyrkur
TÉKKNESK stjórnarvöld bjóða
fram styrk handa íslendingi til
háskólanáms í Tékkóslóvakíu
næsta háskólaár, þ.e. tímabilið 1.
september 1965 til 30. júni 1966.
Umsóknum um styrkinn skal
komið til menntamálaráðuneytis-
ins, stjórnarráðshúsinu við Lækj-
artorg, fyrir 15. ágúst nk., og
skulu fylgja staðfest afrit próf-
skírteina ásamt meðmælum. Um-
sóknareyðublöð fást í mennta-
málaráðuneytinu.
(Frá menntamálaráðu-
neytinu).
ATHUGIÐ
að borið saman við útbrexðslu
er iangtum ódýrara að auglýsa
I Morgunbiaðinu en öðrum
biöðum.
Stórar myndir — fallegar myndir
FÓTÓFIX
framkallar rnyndirnar.
Fljót afgreiðsla. — Póstsendum.
Fótófix Vesturveri