Morgunblaðið - 09.09.1966, Qupperneq 17

Föstudagur 9. sept. 1966
MORCUNBLAÐIÐ
17
í>ó að liðin séu nær ellefu
hundruð ár frá upphafi íslands-
byggðar og hér á landi hafi nú
lifað meira en þrjátíu kynslóð-
ir, sem hafa talið sig íslenzk-
ar, þá er vitundin um hinn
norska uppruna enn fersk í hug-
um íslendinga. Fáir íslending-
ar ferðast um Noreg svo, að
þeim hlýni ekki um hjartaræt-
ur. Mörgum okkar finnst eins og
við séum að heimsækja okkar
eigin æskustöðvar, svo kunnug-
lega hljóma hin norsku staðar-
nöfn í eyrum okkar.
Það eru ekki einungis forn-
sögurnar, sem fest hafa ættar-
tengsl íslendinga við Norð-
menn. Eftir að fsland komst
undir Noregskonung reyndust
sameiginlegir forfeður raunar
hafa rétt fyrir sér, þegar þeir
sögðu að vík skyldi milli vina
og fjörður milli frænda. Hin
ríkisstéttarlegu tengsl urðu
a.m.k. ekki íslendingum til
heilla. Brátt fór og svo, að einn-
ig Norðmenn komust undir er-
lendan konung og hvarf þá
einnig það gagn, sem þeir höfðu
af sambandi landanna, ef það
hefur þá nokkru sinni verið noklr
uð. Að lokum urðu löndin við-
skila, en eftir það hefur þýð-
ing Norðmanna fyrir íslendinga
aukizt aftur að mun.
Sjálfstæðisbarátta Noregs á
nítjándu og tuttugustu öld hafði
hins vegar úrslitaáhrif til hvatn
ingar Islendingum að halda
sömu leið.
íslenzkir bændasynir fóru til
náms í Noregi á nítjándu öld
til að læra þar nýtízku búnað-
arhætti.
Norðmenn urðu forystumenn
í nútíma síldveiðum og hval-
veiðum við ísland og nú stund-
um við sjálfir þessar þýðingar-
miklu atvinnugreinar að veru-
legu leyti eftir norskri fyrir-
mynd.
Mikill hluti íslenzka fiski-
skipaflotans er smíðaður í Nor-
egi, þó að við séum að hefjast
handa um eigin framkvæmdir
í þeim efnum.
íslendingar hafa notið stöð-
ugra aðstoðar Norðmanna í til-
raunum til skógræktar og er
þar skemmst að minnast þjóð-
Ræðst við í skrifstofu forsætisráðherra. Per Borten, forsætisráðherra Noregs, dr. Bjarni Bene-
diktsson, Myklebost sendiherra Norðmanna og Andreas Andersen frá norska utanríkisráðu-
neytinu.
um aðild íslands að bandalag-
inu.
Þessi dæmi sýna, að íslending-
ar hafa í mörgu — fleiru en
flestir gera sér grein fyrir —
fetað í fótspor Norðmanna.
Ætíð vakna ný úrlausnarefni,
sem íslendingar óska að leysa
eftir norskri fyrirmynd, í sam-
ráði við Norðmenn eða í sam-
vinnu við þá. Svo er t. d. um
ýms markaðsmál og hugsanleg-
ar tollabreytingar. Sama máli
gegnir um viðhorfin til NATO
nú, þegar skipulag þess er til
endurskoðunar.
E. t. v. er það síður hversdags
legt en þó að engu siður brýnt
verkefni, að báðar þjó'ðir hafi
samvinnu um kynningu á afrek-
um forfeðra okkar, bæði í and-
,egum efnum og landfundumv
Stundum er metingur á milli
um það hvorri þjóðinni beri að
eiga þessi gömlu afrek. Sannast
ságt skiptir slíkur metingur sára
litlu máli, það ber að hafa það,
sem sannara reynist. Öllu skipt-
ir að gera öðrum þjóðum kunn-
ugra en nú hvert framlag nor-
rænna manna hefur verið tii
þróunar vestrænnar menningar.
Vitundin um hinn norska uppruna
er fersk í hugum íslendinga
Ræða dr. Bjarna Benediktsson-
ar i hófi ríkisstjórnarinnar fyrir
Per Borten og frú
argjafarinnar norsku, sem varið
er til skógræktarstöðvarinnar á
Mógilsá.
Fjöldi íslendinga hefur stund-
að verkfræði- og ýmislegt tækni
nám í Noregi, svo og lært þar
veðurfræði og sagnfræði, svo
að nokkur dæmi séu nefnd.
Áhrif norskra bókmennta á ís-
lenzkar bókmenntir nú um einn
ar aldar skeið verða seint of
metin.
Hin síðari ár hafa marghátt-
aðar stjórnarframkvæmdir í
Noregi orðið okkur til fyrir-
myndar, enda hafa norsk stjórn
völd ætíð verið boðin og búin
til allrar þeirrar fyrirgreiðslu,
sem við höfum óskað.
Frelsisbarátta Norðmanna á
ófriðarárunum 1940-1945 hafði
djúp áhrif á íslendinga og að-
ild Norðmanna að Atlantshafs-
sáttmálanum réði úrslitum um
afstöðu fjölmargra íslendinga
Löngum áttu þjöðir okkar sameigin-
leg þung örlög
Nú hittumst við
sem nákomna r frændþjöðir
Ræða Per Borten, forsætisráð-
herra Noregs, í gærkvöldi
Ég vil þakka yður, herra for-
sætisráðherra, fyrir hin hjart-
næmu orð sem þér hafið látið
falla í minn garð og konu minn
ar. Það er mér mikil ánægja að
koma til íslands og ég met það
mikils að fyrsta opinbera heim-
sókn mín, sem forsætisráðherra,
til erlendrar þjóðar skuli vera
til íslands.
Þér minntust, herra forsæt-
isráðherra á þær tilfinningar
sem grípa íslending á ferð í
Noregi. Ég hygg að hið sama
gildi um Norðmenn, sem ferð-
ast um þetta sérstæða land, það
gildir einnig um okkur, að ör-
nefni kalla fram í hugann minn
ingar og hugmyndir Um okkar
eigin fortíð, þá tíð þegar líf
þjóðanna á íslandi og Noregi
voru samtvinnuð af ótal ættar-
böndum og öllum þeim sam-
skiptum er þau höfðu í för
með sér. Séð frá sjónarhóli
mannkynssögunnar var stjórn-
málaleg eining þjóða okkar
skammvinn og e.t.v. hvorugri til
blessunar. Þær löngu aldir, sem
síðan komu, lærðu báðar þjóð-
inrar til hlítar hvað það þýðir
að vera ekki húsbóndi á sínu
heimili. En einmitt undir slíkum
kringumstæðum er það mikils-
vert að þjóð geri sér grein fyr-
ir uppruna sínum og varðveiti
sérkenni sín. Það var mikilsvert
norsku þjóðinni sem íslenzku
sagnaritararnir gátu sagt henni
um fortíð hennar. Frásögn Heims
kringlu gerði okkur sögu gamla
Noregs lifandi og nákomna.
Vitneskja um það sem Noreg-
ur hafði verið, veitti þjóðinni
á síðari öldum styrk í barátt-
unni fyrir þjóðlegu sjálfstæði.
Við stöndum í mikilli þakkar-
skuld við hina íslenzku vini okk
ar fyrir að hafa varðveitt svo
mikilvægan hluta af okkar sögu
lega arfi.
En hversu mikils sem við
metum hinn þjóðlega arf, verða
þjóðir okkar báðar að beina at-
hygli sinni fyrst og fremst að
vandamálum nútímans og fram-
tíðarinnar. Þessi vandamál eru
í stórum dráttum þau sömu
bæði á íslandi og í Noregi. í
báðum löndunum erum við að
byggja upp velferðarþjóðfélag.
Takmark okkar er að skapa,
bezta og tryggasta mögulegan
grundvöll auðugs mannlífs. Eig-
um við að ná þessu hlutverki,
verðum við að skipuleggja bæði
efnalegan og andlegan grund-
völl. Við verðum að nýta auð-
lindir okkar á sem hagkvæm-
astan hátt. Það þýðir að við
verðum á öllum sviðum að beita
nútíma framleiðslutækni og nú-
tíma skipulagningu í markaðs-
öflun og veltu. Jafnframt verð-
um við að gæta þess að æska
okkar fái tækifæri til að þess
að nýta hæfileika sína í þágu
nútíma samfélags og að æskan
fái andlega næringu, sem lyftir
henni upp úr hreinni efnis-
hyggju.
Síðustu kynslóðir höfum við
í báðum löndunum lifað geysi-
legar breytingar. Hér á íslandi
hafa þær ef til vill verið ennþá
meira áberandi en í Noregi, því
að þær hafa gerzt á mjög stutt-
um tíma. En ég held að okkur
sé óhætt að segja, að báðum
þjóðunum hafi tekizt að leggja
grundvöll raunverulegs velferð-
aríkis. Ég hlakka til þess að fá
— meðan á dvöl minni stendur
—• tækifæri til þess að sjá að
einhverju leyti þann árangur
sem þið hafið náð.
Þér voruð svo vinsamlegur að
segja, herra íorsætisráöherra, að
þrounin í norsku atvinnuiííi
hefði á ýmsum sviðum orðið
fyrirmynd þróunarinnar á ís-
landi. Okkur er það gleði ef við
höfum getað lagt eitthvað já-
kvætt til eínahagslegrar þróun-
ar hér. Varðanai aöalatvinnu-
veg ykkar, fiskveiöarnar, neld
ég þó að þið séuð komnir svo
langt að við getum margt af
ykKur lært. Vxö vitum nversu
duglegir þið eruð bæði a sviöi
fiskveiða, og vinnslu og mark-
aðsöflunar. Hin harða sam-
keppni, sem þið veitið okkur á
alþjoðamarkaði, Jýsir því óezt
hversu hagkvæmar og ahnfank
ar vinnuaðferðir ykkar eru. En
báðum þjóðunum er þó hagur
í því að verðlag á alþjóðleg-
f þessum efnum er mjög mikið
óunnið.
í samskiptum íslendinga og
Norðmanna nú á dögum hefur
vissulega sannast, að ber er hver
a'ð baki nema sér bróður eigi.
Við íslendingar vitum vel, að
við erum litli bróðirinn, að Norð
menn hafa haft óendanlega
meiri þýðingu fyrir okkur en
við fyrir þá.
En heimsókn hins norska for-
sætisráðherra Per Borten og
frúar hans sýnir, að einnig Norð
menn vilja rækja vináttu með-
frændsemi við íslendinga. Okk-
ur er því meiri heiður að heim-
sókn þeirra, sem hún er hin
fyrsta þessarar tegundar, sem
hann fer í eftir að hafa tekiö
við sínu vir'ðulega og vanda-
sama embætti. Þétta kunnum
við vel að meta og þurfti þó
ekki á því að halöa vegna þess.
að þau hjón eru hvort eð er hjari
anlega velkomin hingað til lands.
Vona ég, að þau verði þess marg
faldlega vör, að vinátta íslend-
inga til Norðmanna er samrunn-
in íslenzku eðli og mun vara
svo lengi, sem þjóð okkar er við
lýði.
um markaði sé gott, svo að við
eigum sameiginlegra hagsmuna
að gæta, þrátt fyrir samkeppn-
ina.
Sama varðar vernd líffræði-
legs grundvallar fiskveiðanna
og þær rannsóknir, sem þeim
eru tengdar.
Ég gleðst yfir þeirri góðu sam
vinnu, sem við höfum á því
sviði. Það er varla nokkuð sem
tengir íslendinga og Norðmenn
eins mikið og beint og einmitt
fiskveiðarnar.
Stjórnir okkar standa stöð-
ugt í góðu sambandi hvor við
aðra innan ramma norrænnar og
alþjóðlegrar samvinnu. Sjálfur
hef ég áður fengið tækifæri til
að heimsækja ísland þá í sam-
bandi við fundi Norðurlanda-
ráðs. — Og ég veit af eigin
reynslu hvers virði það er að
ísland leggi sitt af möi-kum inn-
an þessarar stofnunar.
Innan Sameinuðu þjóðartna
eigum við einnig samstarf ásamt
hinum Norðurlöndunum. Við
vildum helzt að Sameinuðu þjóð
irnar væru nægilega sterkar til
að tryggja öllum aðildarríkjun-
um öryggi, en því er því miður
ennþá ekki að heilsa. í hinum
órólega heimi, sem við lifum,
hafa bæði ísland og Noregur
í x-amhald á bls. 23.